0
0
Կիրակի, Հոկտեմբեր 20-ին, տեղի ունեցաւ Դոկտ. Յակոբ Մարթին Տերանեանի, անգլերէն լեզուով լոյս տեսած “Նախագահ Քալվին Քուլիճ եւ Հայ Որբերու Գորգը“ (President Calvin Coolidge and the Armenian Orphan Rug) գիրքին ներկայացումը, Արլինկթընի Հայ Մշակութային Կեդրոնին (Մասաչուսէց) մէջ:
Աւելի քան ութսուն ներկաներ ժամանած էին հիմնարկի կեդրոնէն ներս: Բացման խօսքը կատարեց, Կեդրոնի նախագահ Ռապըրթ Մայրաք, որ իր խօսքին մէջ յայտնեց թէ հայասէր եւ յատկապէս հայութեան համար ծառայած ամերիկացիներու եւ եւրոպացիներու շարքը երկար է: Ան աւելցուց թէ այս բարեսիրտ անձնաւորութիւններու կատարած արկածախնդրութենէն ասդին դար մը անցած, սակայն անոնց կատարած գործը ցայսօր կը մնայ անմոռանալի: Դիւանագիտական, բարեգործական եւ երբեմն ալ տնտեսական պարտականութիւններով գործուղուած այս անձնաւորութիւնները, զանազան շրջաններէն ներս ականատես եղան զարհուրելի իրադարձութիւններու: Անոնք ականատես եղան բռնագաղթին, ամէն գնով փորձեցին ահազանգ հնչեցնել, տեղեկագրեր, փաստերով լեցուն թղթածրարներ, փաստագրական լուսանկարներ յղելով: Այս գթասիրտ անձնաւորութիւններէն ոմանք անբախտ դուրս գալով, զոհ գացին: Այլ բարեսիրտներ, այնքան մը ազդուած պատահածէն, չվերադարձան համեմատաբար աւելի հանգիստ պայմաններու մէջ սպասող իրենց ծննդավայրը: Անոնք մնացին որբերուն հետ, հասնելով Սուրիա եւ Լիբանան:
Հիմնարկի պատասխանատու Արա Ղազարեանց, իր կարգին խօսք առնելով, յատկապէս անդրադարձաւ զուիցերիացի Եաքոպ “Փափա“ Քիւնցլերի մասին, որ իր կողակից “Մամա“ Էլիզապէթի հետ կրցած էին հարիւրաւոր որբերու օգնութեան հասնիլ:
Մարդասիրական աշխատանքներու մասնագէտ Հերման Քրիսթի եւ գերմանացի բնագէտ Եոհաննէս Լէփսիուսի կողմէ, գործուղուած Ուրֆայի գերմանական “Deutsche Orient-Mission“ հիւանդանոց, Քիւնցլըր շուտով շրջանի սովորութիւններուն, ապրելակերպին եւ զանազան լեզուներու (հայերէն, քրտերէն, արաբերէն եւ թրքերէն) կը տիրապետէ եւ կը դառնայ կեդրոնական տիպար մը: Ան իր կողակիցին հետ կառչած կը մնայ աշխատանքին. այնքան մը, որ երբ 1922ին, վերոյիշեալ հիւանդանոցը կը փակուի, նուիրուած իր սուրբ աշխատանքին, կը շարունակէ գործել Սուրիոյ եւ ապա Լիբանանի մէջ, 1923էն մինչեւ 1949:
Հակառակ տիրող դժուարութիւններուն եւ յատկապէս թուրք պետութեան յարուցած խոչընդոտներուն, ան հայրական գուրգուրանք ցուցաբերեց հայ որբերուն:
Անոնք յաջողեցան ութ հազար որբեր փոխադրել Սուրիա, ապա Լիբանան: Իրենց համար դժուար էր պարտականութիւնը, յատկապէս հայրական եւ մայրական պարտականութիւնը, նոյնքան բծախնդրութեամբ կատարել հազարաւոր պատանիներուն հանդէպ:
Այսպէս, բազմանդամ քիւնցլերեան ընտանիք մը, ամերիկեան “Near East Relief“ հիմնարկին հովանաւորութեամբ բնակութիւն հաստատեց Լիբանանի Ղազիր շրջանի մէջ, ուր հիւսուեցաւ այդ պատմական գորգը, որ նուիրուեցաւ նախագահ Քալվին Քուլիճի:
Դոկտ. Յակոբ Մարթին Տերանեան ներկայացուց իր գիրքը, միեւնոյն ժամանակ սահիկներու օժանդակութեամբ, ներկայացնելով տեսարաններ եւ յաւելեալ մանրամասնութիւններ: Ան յայտնեց թէ այս գորգի գործարանը գործեց տնօրէնութեամբ Քիւնցլերի եւ հսկողութեամբ վարպետ Յովհաննէս Թաշճեանի: Հայ որբերը 18 ամիսներ, շարունակ գործելով` վերջացուցած են այդ 18 ոտք երկարութեամբ եւ 12 ոտք լայնքով գորգին աշխատանքը 1924-էն 1925-ի միջեւ: Այս գորգը հիւսուած է չորս միլիոն հանգոյցով, նկարազարդուած է զանազան կենդանիներու պատկերներով եւ կը ներկայացնէ Սուրբ Գիրքի Ադամի պարտէզը:
1926ին, այս գորգը կը նուիրուի Միացեալ Նահանգներու նախագահ` Քուլիճի, որպէս երախտագիտութիւն` Հայկական Ցեղասպանութեան Հայ Որբաշխարհի որբերուն կողմէ` Ամերիկայի ժողովուրդին, որ Ամերիկեան նպաստամատոյցին միջոցաւ մեծապէս օգտակար հանդիսացաւ հայ որբերուն:
Նախագահ Քուլիճ գորգը կը պահէ Սպիտակ Տան “Կապոյտ սենեակ“ին մէջ, մինչեւ1928, իսկ անոր նախագահութեան շրջանէն ետք, իր տանը մէջ կը պահէ գորգը: Իր մահէն ետք գորգը կը մնայ անոր ընտանիքին մօտ, մինչեւ 1983 թուական, երբ գորգը կը վերադարձուի ամերիկեան պետութեան եւ կը զետեղուի պետական շտեմարանի մը մէջ:
Տերանեան յայտնեց թէ Մայիս 19, 1939-ին ի յարգանք իր տարիներու աշխատանքին, Լիբանանի գաղութը յատուկ ձեռնարկ մը կազմակերպած էր, Քիւնցլեր ամոլին, ներկայութեամբ հայ թէ օտար հոծ բազմութեան մը: Հայ, տեղացի թէ օտար բանախօսներ վեր առած էին Քիւնցլերի գործունէութիւնը:
Ձեռնարկի աւարտին, Քիւնցլեր գերզ-զգացուած, յայտնած է թէ.- “… Որոշեցի ծառայել այդ ժողովուրդին` անկեղծ եղբօր մը նման: Եւ այդ օրէն ի վեր, կը հաւատամ, որ բոլոր բարբարոսական միջոցները, որ ի գործ կը դրուին, քանդելու եւ ջարդելու համար հայ ժողովուրդը` ձախողած են եւ դատապարտուած են ձախողելու“:
Ձեռնարկի աւարտին, տեղի ունեցաւ հարց-պատասխան: Ապա, կատարուեցաւ գինեձօն, ներկայութեամբ Ուաթըրթաունի Աւետարանական Առաջին եկեղեցւոյ պատուելի Աւետիս Պօյնէրեանի, որ իր խօսքին մէջ յայտնեց թէ.- “Շնորհակալութիւն յայտնելը իւրայատուկ երեւոյթ մըն է, իսկ այս որբերուն ներկայացուցած շնորհակալութիւնը, իսկապէս յիշատակելի“:
Ապա կատարուեցաւ գիրքի մակագրութիւն եւ հիւրասիրութիւն:
