
Յամի Տեառն 2012 թուականը իր աւարտին կը հասնի առանց որ Մայեաներու օրացոյցով նախատեսուած աշխարհի վերջը իրականութեան վերածուէր: Ապագայի իմացութիւնը տիրապետելու պատմական փորձերու կարգին առաջին ձախողութիւնը չէ անշուշտ ասիկա: Արեւմտեան քաղաքակրթութեան մէջ հանրածանօթ Նոսթրատամուսներու, Յայտնութեան թուաբանական հաշուարկման մէջ մասնագիտանալ փորձող կիսագրագէտ աստուածաբաններուն եւ Լոյսերու ժամանակաշրջանէն իր վաւերականութիւնը փաստած մարդկային բանական մտածողութեան մարտահրաւէր ուղղող խաւարամիտ ամէն այլ “պախըմճի“ներու հերթական սխալականութեան արձանագրութիւնը կրնայ ամէն ժամանակներու ամենաանհեթեթ եւ ամենահաճոյ գրականութեան շարքի մը ծնունդ տալ: Այս մէկը չի նշանակեր, անշուշտ, որ մարդկային բանականութիւնը անսխալական է, կամ` ի տարբերութիւն բնազանցական մտածողութեան եւ անոր ծնունդ տուած աճպարարական “գիտութիւններու“ն կրնայ մարդկային ճակատագրին վրայ տիրապետել: Այդպէս շատ անկեղծ ու անմեղ միամտութեամբ հաւատացին Լոյսերու Դարուն փիլիսոփաները, մոռնալով որ իրենց հիացումի առարկայ Հին Յոյները, անոնք որոնք երբեք չէին երեւակայեր որ օր մը Ողիմպոսի բարձրունքին բնակութիւն պիտի հաստատէր Ժուժկալութեան Աստուածուհի Մերքելը…, ոչ իսկ իրենց Աստուածներուն տուած էին այնքան ուժ եւ կարողութիւն որ տիրապետեն Ճակատագրին: Արդիւնքով, տասնիններորդ դարու Դրականութեան (Փոզիթիվիսթ) մտածողութիւնը, արդէն ապակրօն (սեքիւլար) Արեւմտեան քաղաքակրթութեան մէջ ծնունդ տուաւ գիտութեան ամենակարող Աստուծոյ, որուն ուղեղէն ծնունդ առին նաեւ ցեղայնութեան նման կեղծ գիտութիւնները եւ անոնց յոռեգոյն հետեւանքը` քսաներորդ դարու իրերայաջորդ ցեղասպանութիւնները: Այսպէս, Մայեաներու գուշակութեան ձախողութիւնը չի նշանակեր որ բնապահպանման աղէտներու սպառնալիքը անիրական է կամ մարդկութիւնը կրնայ վերապրիլ կորիզային պատերազմ մը: Բայց պատմութեան նման աւարտը հասկնալի ու բացատրելի է, հետեւաբար` ատակ կանխազգուշական քայլերով արգիլելու, միայն մարդ արարածին յատուկ յիմարութեան գործօնով, ընդ որում` Դրամատիրութեան ամենածայրայեղ տարբերակին` նէօլիբերալ մտածողութեան ընչաքաղցութեան սկզբունքային ենթադրութիւնը որ “բնական օրէնք“, եւ մինչեւ իսկ դրական, կը համարէ յաւելեալ հարստութիւն դիզելու նպատակով ե՛ւ մարդ-արարածին, ե՛ւ բնութեան շահագործումը` արտադրութեան միջոցներու եւ ֆինանսական դրութեան վրայ մենաշնորհ հաստատած ցեցերու կողմէ: Երբեմն այդ ցեցերուն “օլիկարգ“ կ՛ըսեն:
Ոչ Մայեաներուն իւրայատուկ ուսողութեան գաղտնիքները անհրաժեշտ են, ոչ ալ բախտագուշակներու գերբնական հաւակնութիւնները հարկաւոր են Փետրուար 18, 2013ին նախատեսուած Հայաստանի մէջ նախագահական ընտրութիւններէն յետոյ իշխանակարգի շարունակականութիւնը կանխատեսելու համար: Անշուշտ, քաղաքագիտական կանխատեսումներն ալ կրնան սխալ դուրս գալ: Ի վերջոյ, քուէն գաղտնի է, եւ, ի դէպ, առայժմ չկայ ընտրական նախընտրութեանց վստահելի որեւէ ուսումնասիրութիւն որուն վրայ հիմնուի նախագահ Սերժ Սարգսեանի վերընտրութեան ենթադրութեան հիման վրայ իշխանակարգի անփոփոխութեան վերոնշեալ թէզը: Աւելի՛ն, հիմա որ Սերժ Սարգսեանի հաւանաբար ամենալուրջ մրցակիցը, Բարգաւաճ Հայաստան Կուսակցութեան հիմնադիր եւ ղեկավար Գագիկ Ծառուկեան, Դեկտեմբեր 12ին պաշտօնապէս յայտարարեց որ իր կուսակցութիւնը ոչ թեկնածու պիտի ունենայ, ոչ ալ ոեւէ թեկնածուի սատար պիտի կանգնի, կուսակցութեան անդամներուն եւ համակիրներուն քուէներու ճակատագիրը կը մնայ անորոշ: Բ.Հ.Կ.-ի որոշումը կը դժուարացնէ՞, թէ՞, ընդհակառակը, կը հեշտացնէ Սերժ Սարգսեանի վերընտրութիւնը` ահաւասիկ հետաքրքրական հանելուկ մը հանրային կարծիքի ընկերաբաններուն համար:
Հակառակ այս անորոշութիւններուն, Սերժ Սարգսեանի վերընտրութեան ենթադրութիւնը կը հիմնուի քանի մը նկատառումներու վրայ:
Անոնցմէ առաջինը իշխանակարգի շարունակականութեան հիմնական գործիք` Հայաստանի Հանրապետական Կուսակցութեան կողմէ ոչ միայն ընտրական համակարգը, այլեւ քաղաքացիներու քուէն իսկ վերահսկելու կոչուած գրեթէ կատարելագործուած մեխանիզմի մը ստեղծումն է, այնպէս ինչպէս ընթացիկ տարուայ խորհրդարանական ընտրութիւնները ցոյց տուին: Հայաստանի քաղաքական իրադարձութիւններու քիչ թէ շատ հետեւողներուն համար, քաղաքական գործիչ ըլլան անոնք, վերլուծողներ թէ լրագրողներ, “ընդհանրական հասկացողութեան“ կարգով այս մէկը արդէն ծանօթ էր: Այդ մասին շատ աւելի առարկայականօրէն կը վկայէ Ուաշինկթընի մէջ գործող Փոլիսի Ֆորում Արմենիա Ոչ Կառավարական Կազմակերպութեան Յատուկ Տեղեկագիրը` ընթացիկ տարուայ Մայիս 6ի խորհրդարանական ընտրութիւններուն մասին: Ըստ Տեղեկագրին, այս վերահսկողութեան մեխանիզմները այնքան մասնագիտացած են որ միջազգային դիտորդներու համար գրեթէ անկարելի կը դառնայ անոնց բացայայտումը: Մայիսեան ընտրութիւններուն արձանագրուած այս “յաջողութիւնը“ մեծամասնական ուժին վստահութիւն կը ներշնչէ փորձը կրկնելու փետրուարեան ընտրութիւններուն ապահովելու համար իր ղեկավարի վերընտրութիւնը, որ, համակարգային տրամաբանութեամբ, անհրաժեշտութիւն մըն է: Սերժ Սարգսեանի շարունակականութիւնը նախագահական պաշտօնին երաշխիք է որ Ազգային Ժողովի մէջ մեծամասնութիւն կազմող իր կուսակցութիւնը պահէ իր դիրքերը, եւ ոչ թէ հակառակը. նախագահական համակարգը գործադիր իշխանութեան ձեռքերուն մէջ կը կեդրոնացնէ այնքան կարողութիւն որ օրէնսդիր իշխանութիւնը հազիւ վերահսկողութեան կրնայ ենթարկել, հետեւաբար` Նախագահութեան հասնող որեւէ անձ կրնայ ճակատագրական որոշումներ առնել ե՛ւ քաղաքական, ե՛ւ տնտեսական ոլորտներուն մէջ: Պատահական չէ, որ իշխանութեան կեդրոնացման այս առաւելութիւններուն գիտակից Հ.Հ.Կ.-ն ու իր ղեկավարը ընդդիմանան Հ. Յ. Դաշնակցութեան‘ խորհրդարանական համակարգի անցնելու ծրագրի առաջարկին, այն հազիւ թէ համոզիչ արդարացումով որ Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դիրքը անհրաժեշտ կը դարձնէ կեդրոնացեալ իշխանութիւն մը` որոշումներու կայացման եւ գործադրութեան արագացումը երաշխաւորելու համար: Հանրապետականներու այս դիրքորոշման հաընկնումը ժողովրդավարական խաղի կանոններուն մէջ կասկածի տակ չի դրուիր: Բայց նաեւ նոյն այդ ժողովրդավարութեան կանոններու ծիրին մէջ է որ քաղաքական համակարգը կ՛երաշխաւորէ հասրտութեան կեդրոնացումը, ինչ որ, խորքին մէջ, նախագահական համակարգի պաշտպաններուն համար նոյնքան կարեւոր է որքան Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դժուար դիրքը:
Երկրորդ նկատառումը` մրցունակ թեկնածուի մը բացակայութիւնն է: Ժառանգութիւնը, Հայ Ազգային Քոնկրէսը եւ հաւանաբար այլ քաղաքական ուժեր թէ անհատներ թեկնածուներ ունենան այն տրամաբանութեամբ որ հակառակ բոլոր դժուարութիւններուն եւ կանխատեսելի արդիւնքին, ընտրութիւններուն մասնակցութիւնը ոչ միայն դրական է ժողովրդավարութեան կենսունակութեան համար այլ նաեւ‘ իշխանութեան այլընտրանքը օրակարգի վրայ կը պահէ: Կը մնայ որ ընդդիմադիր դաշտի միաւորման անհաւանականութիւնը առնուազն եկող ընտրութիւններուն համար Սերժ Սարգսեանի վերընտրութեան յօգուտ է: Այլ հարց որ գաղափարախօսական իմաստով, եթէ բացառենք Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը որպէս ընկերվարական կուսակցութիւն, մնացեալ բոլոր ուժերը նոյն լիբերալ, նէօլիբերալ եւ պահպանողական ակունքէն ջուր կը խմեն: Անոնց ներկայացուցչական անձնաւորութիւններու վայելած ժողովրդականութեան տուեալէն անկախ հաւանաբար հոն ուր կը փորձեն տարբերութիւն ձեւաւորել “օրէնքի իշխանութեան“ յանկերգը մէկ նօթ վեր մէկ նօթ վար մեկնաբանութեան մէջ ըլլայ: Թէ այդ մէկը հաճելիօրէն ընկալուի Արեւմուտքի կողմէ եւ բանալի-յղացք ըլլայ տարբեր օժանդակութիւններ ստանալու` պարզ է: Բայց հաւանաբար անոնցմէ ոչ ոք ականջալուր ըլլայ Մարքսեան հակումով մտաւորականի մը յստակացման. “Օրէնքները չեն իշխեր: Դասակարգերը կ՛իշխեն“:
Մինչ այս տողերու գրառումը թերեւս յստակ չէր Հ. Յ. Դաշնակցութեան որոշումը` թեկնածու ունենալու թէ չունենալու, կամ` այլ թեկնածուի մը սատար կանգնելու թէ ոչ: Այս տատամսումը պատկերաւոր ձեւով կրնայ բացատրուիլ որպէս կօալիցիոն ժողովրդավարութեան փլուզման յաջորդած անորոշութեամբ, ի մասնաւորի ընդդիմադիր դաշտին մէջ: Յստակ է, սակայն, որ Հ. Յ. Դ.ն Սերժ Սարգսեանի թեկնածութեան սատար պիտի չկանգնի, եւ այդ մէկը շատ հասկնալի է: Սակայն եթէ նկատի ունենանք որ Դաշնակցութեան նախաձեռնութիւնը հանդիսացաւ Հայաստանի քաղաքական օրակարգին վրայ դնել Սահմանադրական փոփոխութիւններու առաջարկը ի խնդիր կառավարման նախագահական համակարգէն խորհրդարանականին անցնելու հեռանկարին, ապա եւ նախագահական ընտրութիւններուն թեկնածու ունենալու կամ չունենալու “տատամսումը“ այնքան ալ կօալիցիոն ժողովրդավարութեան փլուզման յաջորդած անորոշութեան հետ կապ չունի որքան արմատական բարեկարգումներու քաղաքական ծրագրի մը ծննդոցին: Տրամաբանութիւնը հետեւեալն է. եթէ հեռանկարային լուծումը կառավարման համակարգի այս արմատական փոփոխութիւնն է, ապա եւ նախագահական ընտրութիւններու կարեւորութիւնը երկրորդական է: Եթէ Հայաստանի քաղաքական ուժերուն միջեւ համախոհութիւն գոյանար, որուն կը ձգտէին Հ. Յ. Դ. Հայաստանի Գերագոյն Մարմնի ղեկավարները կուսակցութեան առաջարկած եօթը կէտերու շուրջ խորհրդակցութիւններ կազմակերպելու իրենց նախաձեռնութեամբ, ապա եւ յաջորդ տարիները պիտի ըլլային անցումի տարիներ` ինչ որ չափով համադրուած համակարգային փոփոխութիւններ իրականացնելու համար: Բայց իշխող քաղաքական ուժին կտրուկ մերժումը նման փոփոխութեան ինքնին բարացուցական է թէ որքան իրարու առընչակից են, իրարմով պայմանաւորուած, իշխանակարգն ու օլիկարգային տնտեսական համակարգը:
Նախագահական ընտրութիւններէն յետոյ պէտք է ակնկալել համակարգի շարունակականութիւն: Այդ մէկը առաւելի կենսական կը դարձնէ փոփոխութեան անհրաժեշտութիւնը, որ պէտք է քննարկել արմատական բարեկարգումի ծրագրի տրամաբանութեամբ: Այս իմաստով, հիմնական հարցումը չի վերաբերիր Նախագահական պաշտօնը զբաղեցնող անձին: Այլ` այն դերակատարներուն որոնք փոփոխութեան հեռանկարը իրատեսական կը դարձնեն, անոնց որոնց յանձնառու պիտի ըլլան փոփոխութեան իրականացման: