0
0
Համադրեց՝ Բժիշկ Կարպիս Հարպոյեան
Մոնրէալ
Ծնած է Խարբերդ գաւառի Փերչէնճ գիւղին մէջ, 1884-ին: Զաւակն է Մկրտիչ Կարոյեանի, որ եղած է Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերէն:
Նախնական ուսումը ստացած է ծննդավայրի նախակրթարանին մէջ։
1895-ին, մազապուրծ փրկուած է կոտորածէն։ Հայրը զինք տարած է Խարբերդ նահանգի Մեզիրէ քաղաքի՝ ֆրանսացի քափուչին հայրերու որբանոցը, ուր շարունակած է ուսումը։ Այնուհետեւ, միջնակարգ ուսումը ստացած է նոյն հաստատութեան քոլէճին մէջ։ 1900-ին աւարտած է գոլէճը եւ շրջան մը պատմութեան, հայոց լեզուի եւ գրականութեան ուսուցիչի պաշտօնը վարած է այդ դպրոցին մէջ։ Ապա ուսանած է Վենետիկի մէջ։
1910-1914-ին ուսանած է Պէյրութի Սէն Ժոզէֆ ֆրանսական համալսարանի բժշկական դպրոցին մէջ: Զինակոչուած է օսմանեան բանակ եւ ծառայած է Սուրիոյ եւ Պաղեստինի շրջաններուն մէջ, իբրեւ օգնական բժիշկ: Օսմանեան բանակին մէջ, իր հայրենակից պաշտօնակիցներուն պէս, անցած է բազմաթիւ վտանգներէ։ Բանակի բժշկական մտահոգութիւններով տարուած՝ ենթարկուած է բազմաթիւ սպառնալիքներու ու դաւադրութիւններու. հրաշքով փրկուած։
Պաղեստինի ճակատին վրայ գերի ինկած է անգլիական բանակին ձեռքը, սակայն Եգիպտոսի հայոց առաջնորդարանին միջամտութեամբ ազատ արձակուած է: Շրջան մը ծառայած է Կիպրոսի մէջ, բուժելով թուրք ռազմագերիներ:
1918-ին, պատերազմին աւարտէն ետք, անցած է Պէյրութ եւ ուսումը շարունակած նոյն՝ Սէն Ժոզէֆ ֆրանսական համալսարանի բժշկական բաժինէն ներս։ 1919-ին աւարտած է համալսարանը եւ ստացած՝ բժշկական վկայական։ Մեկնած է Փարիզ ու մասնագիտացման դասընթացքի հետեւած՝ առաջատար բժշկական հաստատութիւններու մէջ։
1919-20 տարիներուն աշխատած է Փարիզի հիւանդանոցներէն մէկուն մէջ։ 1920-ի օգոստոսին, անցած է ԱՄՆ ու հաստատուած է Մասաչուսէց նահանգի Պոսթըն քաղաքը։ Հոն աշխատանքի համար քննութիւնները անցընելէ ետք, գործած է իբրեւ բժիշկ՝ իր սեփական դարմանատան մէջ: Շուտով վայելած է շրջապատի սէրն ու յարգանքը։
Մօտէն հետեւած է ազգային հասարակական կեանքին: «Հայրենիք»-ին մէջ ալ գրած է բժշկական, գիտական, գրական, հանրային, քաղաքական բազմաթիւ յօդուածներ:
Բժիշկ Կարոյեան, իբրեւ մասնակից եւ ականատես Հայոց Ցեղասպանութեան ու մանաւանդ իբրեւ վերապրող, ուզած է թուղթին յանձնել իր յուշերը, տեսածն ու լսածը, մարդակերպ գազան թուրքերու կատարած զազրելի ոճիրներուն եւ բարբարոսութիւններուն մասին:
Երկար տարիներու աշխատանքին արդիւնքը, իբրեւ ազգային պարտականութիւն՝ հրատարակած է «Մեծ եղեռնի նահատակ բժիշկները» արժէքաւոր գիրքը, 1957-ին: Ան իր գիրքին մէջ ըսած է. «Պատմական ծաղկաքաղ մը ըրի հայ թէ օտար հեղինակներու սակաւաթիւ նորագոյն հրատարակութիւններէն, որոնց վրայ աւելցուցի խոնարհաբար իմ անձնական յուշերս, հայ տարագիրներէ քաղած տեղեկութիւններս, իբր նախկին զինուորական բժիշկ մը Ճեմալ Փաշայի բանակին եւ իբր ականատես մը 1916 Յուլիսին, դէպի Սուէզ գերման-թրքական երկրորդ ձախող արշաւանքներուն»:
Տիրապետած է հայերէն, թրքերէն, ֆրանսերէն, անգլերէն լեզուներուն։
Բժիշկ Գասպար Կարոյեան մահացած է Պոսթըն, 17 Յունիս 1957-ին, երկարատեւ հիւանդութենէ ետք :
Աղբիւրներ՝
- Հարպոյեան, Կարպիս, բժիշկ Կարոյեան Գասպար, «Հայ բժիշկներուն, ատամնաբուժներուն եւ դեղագործներուն ոդիսականը հայկական ցեղասպանութեան ընթացքին» , Մոնթրէալ, 2018:
2.Կարոյեան, Գասպար, բժիշկ, մեծ Եղեռնի նահատակ հայ բժիշկներ, Պոսթըն, 1957:
- Մինասեան, Յարութիւն, բժիշկ, «Օսմանյան կայսրութիւնում, Թուրքիայի հանրա-պետութիւնում եւ յարակից տարածքներում բռնաճնշումների եւ ցեղասպանութեան ենթարկուած հայ բժիշկներ, համառօտ կենսագրական բառարան, Երեւան, 2014
- Յուշամատեանմ, Խարբերդ:
