0
0
Մարտ 30ին, Ուաթըրթաունի First Parish եկեղեցւոյ սրահին մէջ, ելոյթ ունեցաւ յունահայ հանրածանօթ կիթարահար Եաքովոս Քոլանեան: Հարիւրէ աւելի հանդիսատեսներ ներկայ եղան այս ձեռնարկին, որ կազմակերպուած էր Պոսթընի “Համազգային“ին կողմէ:
Յայտագիրը կ՛ընդգրկէր գործեր Եոհան Սեպասթիան Պախէն, փարակուայցի Ակուսթին Պառոսէն, իտալացի Մաուրօ Ճուլիանիէն, քուպացի Լէօ Պրուըրէն, վենեզուելացի Անթոնիօ Լաուրոյէն եւ աւարտին հայրենի ծանօթ գործեր, որոնք շնորհիւ իր ժրաջան աշխատանքին, ամէնայն հարազատութեամբ վերածուած են լարային կտորներու:
Ձեռնարկի աւարտին, տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն եւ մտերմիկ զրոյց` արուեստագէտին հետ:
ԵԱՔՈՎՈՍԻ ՀԵՏՔԵՐՈՎ. . .
Զ.
Ութսունականներ…Վայր` Պէյրութ: Ամառնային արձակուրդը աւարտած եւ Աթէնքէն. վերադարձած բարեկամ մը, ամէնայն համեստութեամբ. “Անակնկալ նուէր մը ունիմ յանձնելիք…Յուսամ պիտի սիրես“, ըսաւ եւ փոքր տրցակ մը յանձնեց:
Ստացածս ի՜նչ թանկագին նուէր մըն էր…անբացատրելի ձօ՛ն մը:
Արդարեւ, տրամադրութեանս տակ ունէի ձայներիզ (քասէթ) մը, որուն կողքը ճերմակ էր եւ օժտուած` հայկական գծանկարչութեամբ մը: Գրուած էր “Շորոր“ եւ անծանօթ ու դժուար հնչումով անուն մը` Եաքովոս Քոլանեան:
Քանի մը օր ետք, այս ձայներիզը, իր բազմիցս գործածութեամբ եւ ունկնդրութեամբ, արդէն իսկ գերազանցած էր այդ օրերուն հետեւողականօրէն ըմբոշխած իմ նախընտրած Նարսիսօ Եփէսի, Ճօն Ուիլիամզի եւ արդէն իսկ դասականէն հեռու` ֆլամենկոյի չաստուած` Փաքօ Տը Լուսիայի գործերը:
Նոյնիսկ սկսած էի “ռոք“ միջավայրէն հեռանալ եւ կայք հաստատել, այդ անծանօթ կիթառահարին ստեղծած խորհրդաւոր եւ թաքուն լարային բնաշխարհին մէջ:
Շարունակ կ՛ըմբոշխնէի Քոլանեանի պատրաստած այդ հայրենի ծանօթ կտորները, ամենայն բծախնդրութեամբ եւ կատարելագործութեամբ: Որքա՜ն կ՛ըմբոշխնէի, այդքան կը փոխադրուէի այդ անիրագործելի սեպուած…հայրենիքի կարօտի ապրումներով երազային ներաշխարհ` Չքաստան (Իւթոփիա) մը:
Երաժշտութեան հետ միակ կապս…պարզապէս երաժշտասէր ըլլալն էր, եւ հակառակ ասոր լեզուի շարժումներով եւ հնչումով, շարունակ կը փորձէի Եաքոպոսի (Յակոբ) գործերը կրկնել:
Գտած էի նոյնքան քնքշութիւն մը, որքան սրտիս այնքան խօսող սպանացիներ Ալպենիսի, Սօրի եւ Թառեկայի գործերը:
Ամէնայն դիւրահաւատութեամբ եւ քիչ մըն ալ մանկունակ համոզումով, սկսած էի, այն եզրակացութեան երթալ թէ այս սպանացի յօրինողները Կոմիտասէն ներշնչուած էին կամ օգտագործած էին անոր գործերը: Մինչ այդ խորքին մէջ իրականութիւնը այն էր թէ Եաքովոս այնքան մը մանրակրկիտ ինքնաշխատութեամբ եւ անհասանելի կատարելագործութեամբ, այդ հայկական ծանօթ գործերուն լարային բնոյթ տուած էր, որ շշմած էինք մենք` բոլոր երաժշտասէրներս:
Պարագան նոյնը եղաւ, քանի մը տարի առաջ, երբ ան նոյնքան հարազատութեամբ, իր ծննդավայր երկրի Յունաստանի տիտաններէն` Թէոտորաքիսի քանի մը գործերը “լարացուց“:
Մինչ այդ առիթ չէր ստեղծուած, ներկայ ըլլալու անոր ելոյթներուն:
Այսպէս տարիները թաւալեցան եւ դէպի գերարդիականացում սուրացող աշխարհէն ներս, խտասալիկներ շուկայ մուտք գործելով, ձայներիզները վերածեցին անգործածելի իրերու… գրիչին եւ անոր նախահայր փետուրի ճակատագրին նման:…սակայն, “ականջի ետեւ“ չէի դրած եւ հոն` լսողական բնագաւառիս մէջ, շարունակ կը հնչէր Եաքովոսի լարային “Նուպար“ը, “Վաղարշապատի Պար“ը, եւայլն:
***
…Դար մը ետք կամ աւելի ճիշդը` նոր դարը հազիւ քանի մը տարի անցած…Նոյեմբեր 3, 2006, վայր` Պոսթըն: Արդէն իսկ շաբաթներէ ի վեր կը սպասէի այդ օրուան: Թէեւ այդ հռչակաւոր ձայներիզին խտասալիկը հրապարակի վրայ էր, սակայն տարբեր նշանակութիւն պիտի ունենար Եաքոպոսի ելոյթին ներկայ ըլլալը: Ան ելոյթ պիտի ունենար Հարվըրտի մէկ եկեղեցւոյ սրահին մէջ: Անհամբեր եմ այդ օր: Ձեռնարկէն ժամ մը առաջ գործես կը քշեմ սրահի ուղղութեամբ: Սակայն աւա՜ղ…կը պատահի անսպասելին ու աներեւակայելին: Պոսթընի կեդրոնական մէկ ճամբուն վրայ, ուր ցած կամուրջներ կային, արգիլուած էր բարձր բեռնակարգերու շրջագայումը:
Դժբախտաբար օտար շարժավար մը, հաւանաբար շրջանէն անծանօթ, յանդգնած էր իր վիթխարի կառքով ման գալ այդ ճամբէն եւ յուսակորոյս վիճակի մէջ, կանք առած էր այդ ցած կամուրջներէն մէկուն սեմին:
Ահաւասիկ վհատեցուցիչ կացութիւն մը:
Ստեղծուած էր անշարժ ինքնաշարժներու պոչ մը… որ արգելք կը հանդիսանար շարժիլ փորձող եւ դէպքին վայրը փութացող ոստիկանութեան ինքնաշարժներուն: Հարցը չերկարենք: Այդ հանրածանօթ Storrow Driveը վերածուած էր խղճալի ու ցաւալի Sorrow Driveի: Ի՜նչ վիշտ: Ինչպէս պիտի կարենայի այդ իւրայատուկ բանտէն դուրս գալու: 45 վայրկեանէն աւելի տեւեց այդ քորդեան հանգոյցը քակելու արարողութիւնը: Սակայն, կար նաեւ այս խճողումին ստեղծած հետեւանքները: Ինքնաշարժի արկած մըն ալ աւելի համեմած էր արդէն իսկ աղի եւ լեղի այդ պահը: Եզրակացութիւնը այն էր թէ, մինչ Եաքովոս կը հմայէր ներկաները, մինչդեռ ես, դատապարտուած էի ներկայ ըլլալու այլ “համերգ“ի մը:
Այսպէս, չկրցայ ներկայ ըլլալ այդ ձեռնարկին:
***
Սեպտեմբեր 19, 2011, Երեւան: Կ՛իմանամ թէ Քոլանեան ելոյթ պիտի ունենայ “Կոմիտասի“ անուան սրահին մէջ, որուն ընթացքին, Հայաստանի Վերանկախացման քսանամեակին առթիւ, նաեւ պիտի ստանայ յուշանուէր մը:
Միեւնոյն օրը, միեւնոյն ժամուն կը կատարուէր այլ համերգ մը եւ տոմս ապահոված բարեկամ մը, ամէն գնով կը համոզէր որ ընկերակցիմ իրեն:
Անդրդուելի էր որոշումս: Այս անգամ, որոշած էի ամէն գնով եւ շատ կանուխ ներկայանալ սրահ: Մնացեալը կառչած կը մնայ ունկնդրական ներաշխարհիս անմոռանալի յուշերուն մէջ: Պախ, Թառեկա, Պառիօս, Կոմիտաս, Սպենդիարեան…Եւրոպականը, լատին ամերիկեանն ու հայրենի երանգները, բոլորն ալ լարային կշռոյթով ներկայ էին:
***
Մարտ 30, 2012, ՊոսթընՈւաթըրթաուն: Անգամ մը եւս Քոլանեան ելոյթ պիտի ունենար: Այս անգամ, ոչ մէկ հարց…ներկայ եղայ եւ կուշտ ու կուր ըմբոշխնեցի Եաքովոսի լարերուն արձակած մերթ քնքոյշ, մերթ միսթիք երաժշտութիւնը:
