0
0
Ծ.Խ.- Սոյն հետաքրքրական գրութիւնը, Մերձաւոր Արեւելքի Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ հրատարակութիւններէն` «Ջանասէր»ի մէկ խմբագրականն է: Պարբերաթերթին պատասխանատու խմբագիրն է Վեր. Մկրտիչ Գարակէօզեան:
Վերջին ժամանակներու ազգային մեր իրականութիւնը կը յիշեցնէ մեր մանկութեան օրերուն սորված երգերէն մէկը.-
Մէկ դուռ, եւ միայն մէկ,
Բայց կողմերն են երկու
Ներսի կողմ, դուրսի կողմ,
Ո՞ր կողմն ես դուն…:
Ազգովին դարձեալ այս կողմին այս տեսակէտին, կամ այն կողմին այն տեսակէտին կողմնակցելու ընտրանքին դիմաց գտնուեցանք: Ընտրեցինք այս կամ այն տեսակէտը, կամ չընտրեցինք: Թերեւս կողմ մըն ալ` չընտրողները կազմեցին: Ամէն պարագայի, հայրենի կառավարութեան որոշումները, որոնք պիտի առաջնորդէին Հայաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ «առանց նախապայմաններու» փրոթոքոլի մը ստորագրութեան, աւելի նմանցուեցան երկաթուղիի վրայ դրուած կառաշարին , որ արդէն ընթացքի մէջ է, մնացած տրամաբանութիւնը սա էր:
և Կամ կը նստիս ետեւի կառքին մէջ, եւ կամ` կը մնաս ետեւ…
Ասիկա նորութիւն մը չէ մեր ազգային իրականութեան մէջ: Հեռու թէ մօտիկ անցեալի մեր պատմութիւնը վկայ է, որ միշտ ալ բաժնուած էինք որպէս հայ ժողովուրդ: Պարսկակա՞նը, թէ՛ յունականը որդեգրել, Տիզպո՞նի, թէ՜ Հռոմի դիմել, արեւե՞լք, թէ արեւմուտք երթալ…:
Իր օրերուն երկու ուժեղ պետութիւններու, երկու մշակոյթներու միջեւ տարուբերող իր ժողովուրդին ի տես, քաղաքական երկու հոսանքներու քաշքշուքներով տակաւ տկարացող հայկական թագաւորութեան մը շուքին տակ, Մեսրոպ Մաշտոց ինքնուրոյն Հայ Գիրը բերաւ իր ժողովուրդին: Ան գրաւեց եւ հրահրեց իր աշակերտներուն միտքն ու սիրտը: Անոնք մեծ նուիրումով եւ համոզումով սկսան թարգմանական, ապա` բանասիրական աշխատանքը: Եւ ո՞վ կրնայ ըսել թէ դիպուած էր առաջին թարգմանութիւնը սկսիլ իմաստութեան եւ խրատի գիրքով: Քրիստոնեայ վանական մեր Սուրբ Թարգմանիչները, պահ մը կարծես մոռցած նոյնիսկ Յիսուս Քրիստոսի Սուրբ Աւետարանը, ընտրեցին «իմաստութիւն» սորվեցնել իրենց խոհականութեամբ, Թարգմանիչները իմանալու կարող, գիտակից ընտրութեան ատակ սերունդներ պատրաստելու ձեռնարկեցին: Թէեւ կարելի չեղաւ փրկել թագաւորութիւնը, Ք.Ե. 428ևի տուեալ քաղաքական երկուութիւններու ազդեցութիւնէն, գիրերու գիւտէն յիսուն տարի ետք կարելի եղաւ ազգային ինքնուրոյն գոյութեան պայքարի պատրաստակամութեան հասցնել սերունդները:
Ոչ թէ ուժեղները, այլ` իրենց ինքնուրոյն արժէքներուն գիտակից ժողովուրդները կ՛ապրին եւ կը գոյատեւեն: Արդ, անհրաժեշտ է որ մենք մեզ զարգացնենք եւ մեր իսկական արժէքները հասկնալով` պահպանենք: Հասկնալու ենք մանաւանդ, որ քաղաքական դրուածքները, որոնց համար եւ որոնց ազդեցութեամբ բաժանևբաժան կ՛ըլլանք երբեմն, իրենք չեն մնայունը: Անոնք միշտ ենթակայ են փոխուելու: Նաեւ, այդ քաղաքականութիւններու փոխուելուն հետ, փոխուելու ենթակայ եղած է եւ է աշխարհի քաղաքական քարտէսը: Իսկ փոփոխութիւնները հասկնալու համար չի բաւեր նայիլ յայտարարուած քաղաքական կեցուածքներուն, այլ անհրաժեշտ է քննել անոնց իսկական պատճառները:
Բացատրենք սապէս…
Քաղաքականութիւնը որոշում մըն է, որ կը հիմնուի իրողական տուեալներու վրայ: Ան գործնական իրականացման փորձն է այդ տուեալները միացնելու կամ զատելու փոխելու` տկարացնելու կամ զօրացնելու: Այս ընելու համար, քաղաքականութիւնը կը կողմնորոշուի կամ կը թելադրուի ընդհանուր մարտավարութենէ մը: Այսինքն` մարտավարութիւնը ընդհանուր ուղղութիւն մըն է, որ տուեալներու հետ ունեցած իր փոխ ազդեցութիւններով` գործի կամ քաղաքականութեան կը յանգի: Մարտավարութիւնը իր կարգին ծնունդ կ՛առնէ որոշ սկզբունքէ մը, որուն տէր անձը կամ հաւաքականութիւնը կը մղէ այդ ուղղութեան, այսինքն` մարտավարութեան, եւ այդ գործին, այսինքն` քաղաքականութեան: Իսկ սկզբունքը յառաջ կու գայ մարդկային էութեան կորիզը հանդիսացող արժէքին` հաւատքին փոձառութենէն:
Եթէ այսպէս նայելու ըլլանք քաղաքական վերջին ընտրանքներուն, հարցումը որ ուղղելու ենք այն չէ, թէ «ի՞նչ որոշեց» հայրենի պետութիւնը, ոչ ալ, թէ` «ինչո՞ւ որոշեց» այդ քաղաքականութիւնը: Իսկական հարցումը այս է.
և Ի՞նչ սկզբունքներէ մեկնելով առնուեցաւ այդ որոշումը: Ո՞ր սկզբունքները, ի՞նչ մարտավարական ուղղութիւնով եւ տուեալներով յանգեցան յայտարարուած այդ քաղաքականութեան:
Այսօր, ամէն ժամանակէ աւելի, յստակ է թէ աշխարհ կը շեշտէ մարդկային իրաւունքներու սկզբունքը, ինքնորոշման` ազնիւ կեանքի, առիթներու ապահովութեան եւ կարելիութիւններու հաւասարութեան բաժիններով, մարդկային իրաւունքները գերագոյն արժէք եւ խաղաղութեան գրաւական կը նկատուին: Միւս կողմէ, մեծ տեղ կը գրաւէ մարդուն պատմական եւ մշակութային ամբողջականութեան սկզբունքը: Այս հիմնական երկու սկզբունքներով կ՛առաջնորդուին արժեւորումները, այն հասկացողութիւնով, թէ մարդը անհատական եւ հաւաքական մակարդակներով, իր անցեալով, ներկայով եւ ապագայով կը հասնի իր ամբողջական ազնուագոյն վիճակին: Այս սկզբունքները եթէ պիտի առաջնորդեն մեզ խաղաղութեան եւ բնականոն յարաբերութեանց քաղաքականութեան, ապա նաեւ արձագանգ ունենալու են այն կողմին մօտ, որուն հետ յարաբերելու կը ձեռնարկենք: Ապա թէ ոչ անոնք մարտավարութեան եւ քաղաքական տարբերութիւններու եւ տարուբերումներու քաշքշուքին ենթակայ պիտի պահեն մեր հաւաքականութիւնները:
Հոս է որ կու գայ իրատեսութեան հարցումը…
Թուրքը ո՞ւր եւ ե՞րբ փոխեց իր սկզբունքները, այնպէս որ կարենայ արձագանգ մը տալ մեր արժէքներուն եւ սկզբունքին: Տասնամեակներու եւ դարերու վրայ երկարող կեղեքումները, եւ վերջապէս` 1915ևի Հայերու Ցեղասպանութիւնը հետեւանք են թուրքին ինքզինք գերադաս նկատելու սկզբունքին: Իրաւ է չէ՞, թէ թուրքը ուր որ գնաց կեղեքեց եւ իրաւազրկեց, ժողովուրդները ստորադաս նկատեց եւ անոնց ազնիւ հարստութիւններն ու մշակոյթը անգամ իրը սեպեց: Եթէ կը սեպենք թէ ասիկա միայն անցեալին կը վերաբերի, նայինք այսօրուան:
Թուրքիոյ խորհրդարանի նախագահը տակաւին վերջերս կը յիշեցնէր իր ազգակիցներուն, որ Քեմալ Աթաթուրք «խաղաղութիւն երկրին մէջ, խաղաղութիւն դրացիներուն հետ» լոզունքով հիմնեց թրքական հանրապետութիւնը: Հապա ո՞ւր մնացին «Թուրքիան միայն թուրքերուն» եւ «Երանի անոր որ կրնայ թուրք եմ ըսել» յայտարարութիւնները այդ նոյն Աթաթուրքին: Ինչի՞ վրայ հիմնուած է «Թրքութեան դէմ անարգանքի» պատժամիջոցներու թիւ 301 օրէնքը: Ո՞ր սկզբունքէն կը բխին քիւրտերու դէմ շղթայազերծուած իրաւազրկումները կամ Կիպրոսի մէկ մասին զինուորական գրաւումը:
Այս բոլորով նպատակ չունինք ընթերցողը համոզելու որ այս կամ այն քաղաքականութեան «կողմը բռնէ»: Մեր նպատակն է զգաստութեան եւ գիտակից արժեւորումի աշխատանքին հրաւիրել մեր ազգին զաւակները: Քաղաքականութիւնները կը ճշդուին եւ կը փոխուին ներկայ իրականութիւններու եւ ակնկալուած շահերու տուեալներու գնահատումին հիման վրայ: Իսկ ազգին գերագոյն շահերը կը թելադրուին մնայուն արժէքներու եւ անխախտ սկզբունքներու կենսագործումով: Այս կենսագործումին համար անհրաժեշտ է որ միասին զարգանանք եւ զարգացնենք մեր ազգային սկզբունքները: Ասոր համար թերեւս անհրաժեշտ է որ հայրենի կառավարութիւնը ձեռնարկէ «շուք խորհրդարանի» մը կամ «պատուոյ խորհրդարանի» մը կազմութեան, որուն պարտականութիւնը ըլլայ սկզբունքի թելադրութիւններ ընել ուր ներկայացուած ըլլան հայկական Սփիւռքի եւ Հայրենիքի գլխաւոր հոսանքները բարոյական եւ քաղաքական մակարդակներով, ապա` քննուին եւ ընդհանրացուին սկզբունքները, դառնալու համար մեր ազգին համայնական կեանքին առաջնորդութիւն տուող եւ զայն դաստիարակող գաղափարախօսութիւնը:
Գալով մարդկային գերագոյն սկզբունքներուն, անհրաժեշտ է որ տեսնենք թէ անոնք կը բխին Տէր Յիսուս Քրիստոսի ուսուցումէն եւ փրկագործութենէն, որոնք մարդու իրաւունքներու հիմը կազմելէն բացի, գերագոյն արժէք կու տան մարդուն: Եւ ասիկա` որովհետեւ Տէրը մեզ կը տեսնէ ոչ թէ մեր անցեալի սխալներով, այլ` մեր ապագայի կարելիութիւններով: Ոչ թէ մեր թերութիւններու իրականութիւնով, այլ` մեր իղձերու կատարելութիւնով. ոչ թէ մեր սահմանափակութեան կապանքներով, այլ` մեր ազատութեան խոյանքով: Որպէսզի իր անպատմելի շնորհքին մեծութիւնը մեր վրայ յայտնի ըլլայ:
«Ջ»
“ՀԱՅՐԵՆԻՔ” ՆՈՐ ՏԱՐՈՒԱՅ ԲԱՑԱՌԻԿ
