0
0
Յ. Պալեան
Լաւ քաղաքագէտը ան է որ կրնայ նախատեսել ապագան, եւ ան, որ հետագային, կրնայ բացատրել թէ ինչո՞ւ դէպքերը չընթացան այնպէս ինչպէս ինք նախատեսած էր:
Ուինսթըն Չըրչիլ
Համայն մարդկութիւնը բռնուած է քաղաքական տենդով. միջազգային յարաբերութիւններ, մրցակցութիւններ, աշխարհի մէկ ծայրէն միւսը անդադրում երթեւեկ, գաղափարաբանութիւններ եւ անվերջանալի «ընտրութիւններ», մեծեր՝ որոնք կեր կը հայթայթեն զանգուածային լրատուամիջոցներուն, եւ փոքրեր՝ թաղային, համայնքային, միութենական, որոնց արձագանգը երբեմն կը գտնենք թերթի մը կամ թաղային թուղթի անյայտ մէկ անկիւնը:
Բոլոր պարագաներուն, թեկնածուներ եւ քաղաքական գործիչներ հրապարակ կու գան աւելի լաւը իրականացնելու առաջադրանքով, վերլուծումներով եւ անոնց հետեւող խոստումներով: Եւ ընտրութենէ մը ետք կը սկսի սպասումը, հետզհետէ կ’աճի խօսքի քանակը, քննադատութիւնները թափ կ’առնեն լուսարձակները բանալով չիրականացած խոստումներու վրայ:
Կը մտնենք կրկին քուէի որսորդութեան արշաւը սնուցանող խոստումներու բազմաձայն եւ աններդաշնակ աղմկարարութեան եթերին մէջ: Եթէ միայն նախատեսուններու եւ խոստումներու կէսը իրականանար, աշխարհի կացութիւնը եւ մարդոց վիճակը աւելի լաւ կ’ըլլար: Իսկ չիրականացած նախատեսութիւններու եւ չյարգուած խոստումներու համար հին Յունաստանէն ժառանգուած գիտոսիկութիւնը (sophisme), իր լեզուագարական լոյսի խաղերով, կը փորձէ համոզել համոզուելու պահանջ ունեցող խմբակները եւ զանգուածները:
Ուինսթըն Չըրչիլ պատմութեան մեծերէն է եւ իր խօսքը՝ աւելի քան այժմէական, երբ կը հետեւինք աշխարհի այս կամ այն անկիւնները գոռացող ընտրական ծրագիրներուն,,- եւ անոնք բազմաթիւ են,- խօսուած ճառերուն. «Լաւ քաղաքագէտը ան է որ կրնայ նախատեսել ապագան, եւ ան, որ հետագային, կրնայ բացատրել թէ ինչո՞ւ դէպքերը չընթացան այնպէս ինչպէս ինք նախատեսած էր»: Այս խօսքը կը խտացնէ կարծեցեալ ժողովրդավարական ազատութիւններու ալֆայէն օմեկայի միջեւ գտնուող խոպան տարածութիւնները, զորս բառերով կ’ուզեն հերկել: Այս պատճառով ալ մարդիկ կը յաւերժանան նոյն դիրքերու վրայ, կը մշակեն անփոխարինելիութեան հէքիաթը, կը կրկնուին ամբոխին կողմէ դիւրըմբռնելի ցնցող եւ անվիճելի թուացող տարազներ:
Ժամանակակիցներս, եւ ոչ միայն զանգուածները, կը գտնուինք մեզ ուղեղալուացքի լրատուամիջոցներու (media) ենթակայութեան մէջ: Այդ լրատուամիջոցները, որոնց բարոյականութեան առանցքին պէտք է ըլլայ ժողովուրդի լուսաբանութիւնը, լուսաւորումը, որպէսզի ան գիտակից վերաբերումով օգտագործէ այն հիւլէաչափ իրաւունքը՝ որ քուէատուփին մէջ ձգուած թղթիկն է, կողմնորոշումներ ունին, նախասիրութիւններով, աւելի ճիշդ՝ նաեւ շահակցութիւններով:
Այսպէս, ընտարշաւի մը ընթացքին, երբեմն ձայներ կը բարձրանան, որ մէկ միւս թեկնածուն «լրատուամիջոցներու թեկնածուն է»: Միաժամանակ պէտք է ըսել՝ թէ ինչո՞ւ այդպէս է: Նոյնիսկ երբ խօսքի ազատութիւն կայ, այդ ենթադրել պէտք չէ տայ որ լրատուամիջոցներու եւ մամուլի ազատութիւն կայ: Անոնք կը պատկանին անհատներու կամ կողմերու, մեծապէս կախում ունին դրամը հակակշռող շրջանակներէ, որոնց ծանուցումներով կը պահեն իրենց գոյութիւնը: Կրկին պէտք է յիշեցնել, որ, օրինակ, Ամերիկայի կամ Ֆրանսայի նախագահական ընտրութեան կը ծախսուին միլիոններ, բարեսիրական միութիւն չեղող ծանուցումի ընկերութիւններ կը մշակեն ժողովուրդը տպաւորելու կոչուած «պատկերներ»ը եւ «պատգամներ»ը, «կը գնուին» թերթերու էջերը, ճամբաներու ցուցանակները:
Ծանուցումներու եւ քարոզչութեան «մրճահարում»ը զգայազիրկ կը դարձնէ զանգուածին դատելու եւ ողջմիտ ընտրութիւն կատարելու կարողութիւնը: Դեռ չեմ խօսիր նախնականութեան դրոշմով ապրող հաւաքականութիւններու մասին, որոնց «ձայները սա կամ նա ձեւով» կը գնուին, ինչ որ հանրային գաղտնիք է: Նման պարագաներու ինչպէ՞ս կարելի է խօսիլ ժողովրդական կամքի եւ ազատ ընտրութեան մասին:
Դասական եւ ընդունուած դատումներէ հեռանալով, երբեմն պէտք է փորձել հասկնալ ծայրայեղականութեամբ սահմանուող խմբակցութիւններու եւ շարժումներու ծնունդը…
Քաղաքական ճառերը, զիրար խաչաձեւող հանրաժողովները, քաղաքացիին տեսադաշտը խճողող հակասական ծանուցումները, անկարելի կը դարձնեն իրատեսութիւնը եւ ինչ որ կը կոչենք՝ ժողովրդավարական ազատութիւնները:
Ի՞նչ կը պակսի կենսագործելու համար զանգուածներու իրատեսութիւնը եւ անոր ժողովրդավարական ազատութիւնները: Կը փորձե՞նք մտածել այս հարցման պատասխանի մասին: Այս՝ մեծ պետութիւններու շրջանակներէն մինչեւ համեստ թաղային խմբակները, մարզական, բարեսիրական կազմակերպութիւնները եւ կուսակցութիւնները:
Այդ փորձին համար անհրաժեշտ է անձնուրաց, պարկեշտ, անշահախնդիր եւ հեղինակաւոր առաջնորդի խօսքը, որ անձին օրինակով վստահութիւն ներշնչէ: Մտածել Մտածել հեղինակաւոր առաջնորդի իմաստութեան մասին, երբ կ’ըսէ՝ «սկսեցէ՛ք դուք ձեր մէջ փոխել այն ինչ զոր կ’ուզէք փոխել ձեր շուրջ»: Եւ ի հարկէ, այդ կարենալ ընելու համար պէտք է գիտնալ յաղթահարել ընչաքաղցութիւն եւ փառասիրութիւններ:
Մեծերը՝ անկասկած, մեծանուններ եւ մեծ երկիրներ:
Բայց նաեւ մեր «փոքրիկ ածու»ին մէջ… մենք փոքրիկ ժողովուրդ, Հայաստան եւ սփիւռքներ, եւ մենք՝ անհատներ:
Որպէսզի քաղաքական ճառը անապատին մէջ անարձագանգ աղմուկ չըլլայ, «միւսը» եւ «միւսները», հեռուի եւ մօտի, փոխելէ առաջ, քաղաքացին եւ ազգի անդամը, ունկնդիր արժէքներու տախտակէն բխող պատգամին, ինք պէտք է ըլլայ արտայայտութիւնը ճշմարիտով եւ ծառայութեամբ հոգեփոխութեան:
Որքա՞ն կը սիրեմ իմաստասէրին խօսքը, որ կ’ըսէ՝ «ուրիշին իրաւունքը իմ պարտականութիւնս է»:
Եթէ նուազագոյն դրական քննադատութեամբ մօտենանք գրուածներուն եւ ըսուածներուն, պիտի կարենա՞նք ըսել, որ համաշխարհային աղմուկին ի՞նչ է տոկոսը ուրիշի իրաւունքի պաշտպանութեան, երբ մէկդի դնենք բոլոր տեսակի մեծ եւ պզտիկ դիրքապաշտութիւնները եւ շահախնդրութիւնները:
