
Փետրուարեան ապստամբութեան եւ Սումկայիթի կոտորածին հրապարակային դասախօսութիւնը տեղի ունեցաւ Սուրբ Սարգիս եկեղեցւոյ յարակից »Լիլիըն Առաքելեան, սրահին մէջ: Ներկայ էր Ս. Սարգիս եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Արժպ. Տ. Տարօն Քհնյ. Ստեփանեան, հոգաբարձութեան անդամներ, Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անդամ ընկ.Հայկ Օշական, եւ հարիւրէ աւելի ներկաներ:Օրուայ հանդիսավարն էր կոմիտէութեան հերթապահ ընկհ. ՃօրճիԱնն Օշական, որ հրաւիրեց դասախօսը: Փետրուարեան ապստամբութիւնը պատմական անջնջելի վկայութիւն մըն է՝ խորիմաստ եւ նշանակալի:Առանց այդ եղելութեան, պոլշեւիզմը հաւանաբար կարողանար համոզել աշխարհը, թէ Հայաստանը սիրայօժար ընդունեց լենինեան վարդապետութեան ներմուծումը Հայաստան: Բայց Փետրուար 18 վկայութիւնն է այդ վարդապետութեան եւ վարչակարգին՝ հայ ժողովուրդի հոգիին եւ բաղձանքներուն անհարազատ ըլլալուն: Ան աւելցուց թէ, պատմական այս եղելութեան հանդէպ պոլշեւիկներու եւ անոնց մանկլաւիկներուն զայրոյթը կու գայ անկէ, որ Փետրուար 18 վերջնականապէս կը հաստատէ Հայաստանի այժմու վարչակարգին հայ ժողովուրդի կամքին հակառակ հաստատուած ըլլալը: Հակառակ այս բոլորին՝ տակաւին կան մարդիկ, որոնք կը յամառին արկածախնդրութիւն որակել հայ ժողովուրդի նկարագիրը բնորոշող տարերային այս պոռթկումը, որ կարմիր թելով մը կապուած է հայոց պատմութեան գերագոյն թուականներուն՝ սկսած Հայկի առասպելական նետէն, մինչեւ Աւարայրի ճակատամարտը: Պոյաճեան ըսաւ թէ Փետրուար 18 պատմականօրէն եղաւ առաջին պոռթկումը պոլշեւիկեան բռնակալութեան դէմ եւ հայութիւնը, իբրեւ գերազանցօրէն ազատատենչ ժողովուրդ, նոյն կեցուածքն ունեցած էր նաեւ տարիներ առաջ, Վարդանանց պատերազմի օրերուն: Անդրադառնալով Սումկայիթի կոտորածին մասին, ան յայտնեց թէ այս սպանդներն ու ցեղային մաքրագործումները իրենց տեսակին մէջ առաջինը չէին հայութեան դէմ: Սումկայիթի մէջ կատարուածը՝ Թուրքիոյ ազգակից Ատրպէյճանի կողմէ, ունէր իր շարունակութիւնը՝ Պաքուի, Կիրովապատի եւ հայաբնակ այլ շրջաններու մէջ: Դասախօսը նաեւ մատնանշեց իրականութիւնները կեղծելու եւ իբրեւ այդպիսին ներկայացնելու ազերի քարոզարշաւները, ինչպէս նաեւ այս ջարդերը իբրեւ հայութեան կողմէ ազերիներուն դէմ գործուած սպանդներ նկատող հաղորդագրութիւնները՝ աւելցնելով, որ կան փաստեր, նաեւ օտար լրագրողներու վկայութիւններ, որոնք իրականութիւնը կը բացայայտեն: Ներկայ հասարակութեան կողմէ եղան զանազան հարցումներ, որոնց յարգելի բանախօսը տուաւ գոհացուցիչ պատասխաններ:
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԳԱՐԱՏՕԼԵԱՆ