Գալիֆորնիոյ մէջ, վերջերս կազմակերպուած ’’Տէր Զօրէն մինչեւ Ծիծեռնակաբերդ’’ խորհրդաժողովին, Հայոց Ցեղասպանութեան կազմակերպիչներէն Ճեմալ Փաշայի թոռնիկը` Հասան Ճեմալը, անգամ մը եւս իբրեւ յառաջադէմ եւ այլախոհ գաղափարներու տէր լրագրող, իր վրայ կեդրոնացուց բոլորին (հայ, թուրք եւ ընդհանրապէս) ուշադրութիւնը:
Արդարեւ, խորհրդաժողովին ընթացքին իր արտասանած խօսքին մէջ, Հասան Ճեմալ քանի մը անգամ գործածած է ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆ բառը, նկարագրելու համար 1915-ի ահաւոր դէպքերը:
Անոր կիրարկած «բաց ու թափանցիկ» քաղաքականութեան գործելաձեւէն բաւական մը զարմացած ու անակնկալի եկած, խորհրդաժողովի մասնակիցներէն մէկը` արծարծելով թէ ինք չի՞ վախնար ու խուսափիր, այդ բառը արտասանելէ, ան ամէնայն պաղարիւնութեամբ պատասխանելով, ցոյց տուած է վերոյիշեալ խորհրդաժողովին բացիկ-նկարը, որուն մէջ տեղադրուած է իր նկարը` Ծիծեռնակաբերդի Ցեղասպանութեան յուշահամալիրին մօտ, ի յարգանք մէկ ու կէս միլիոն սպաննուած հայորդիներու յիշատակին` մեխակներ զետեղելու ժամանակ… Սեպտեմբեր 5, 2008 թուականին:
Թիֆլիսի մէջ, ահաբեկուած Ճեմալ Փաշայի (Ստեփան Ծաղիկեանի կողմէ, Յուլիս 21, 1922-ին) թոռը, լաւապէս քննած էր պատմութեան կարմիր էջերը, հակառակ անոր որ իր հայրը, այսինքն ահաբեկուողին որդին` Ահմետ Ճեմալը, տարիներ առաջ մահացած էր, իր զաւակին առանց որեւէ բան տեղեկացնելու եւ բացայայտելու:
Պոլսոյ մէջ սպաննուած իր գաղափարակից ընկեր` Հրանդ Տինքի մօտիկ բարեկամ, դրացիի ցաւին ու տառապանքին շարունակ յարգանք ցոյց տուող Հասան Ճեմալ, անգամ մը եւս շեշտեց թէ պատմութեան գերին դառնալ, կը նշանակէր նաեւ դառնալ եւ վերածուիլ ապագայի բանտարկեալի:
’’Ի՞նչ կը մտածէ միւս թուրքը’’ պատկանող փաղանգին մաս չի կազմեր Հասան Ճեմալ: Ան այդ անձն է որ կը պայքարի վերոյիշեալ փաղաքշական բացատրութիւնը պարզապէս վերածելու.- ’’Ի՞նչ կը մտածէ թուրքը’’ հասկացողութեան…
Եւ այդ ալ, Տէր Զօրէն մինչեւ Ծիծեռնակաբերդ…ՈՒՐԱՑՈՒՄէն մինչեւ ՃԱՆԱՉՈՒՄ…ու նաեւ աւելի’ն` ՀԱՏՈՒՑՈՒՄ:
“Հայրենիք”
Ապրիլ 5, 2008