ՄՏԱԾԵՆՔ ԱԶԳԻ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄԸ ԵՒ ՀԶՕՐԱՑՈՒՄԸ ԽՈՉԸՆԴՈՏՈՂ ԱԶԴԱԿՆԵՐՈՒ ԵՒ ԱՆՈՆՑ ՅԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

0 0
Read Time:8 Minute, 34 Second

                                                        

Յ.Պալեան

Մարդ էակին համար արմատախիլ ըլլալ զրկանք մըն է, որ այս կամ այն ձեւովկը հիւծէ իր հոգիին պայծառատեսութիւնը:

Փապլօ Ներուտա, չիլեցի նոպէլեան դափնեկիր բանաստեղծ, Ի Դար

 

            Իրատեսութեամբ պէտք է հասկնանք մեր կացութիւնը, զոր կ’ուզեմ բնորոշել որպէս հայկական անբաղդատելի իւրայատկութիւն,  եւ մտածել անոր մեր անհատական եւ ազգային կեանքին մէջ յառաջացուցած բացասական հետեւանքներուն մասին, զորս չենք յաջողիր յաղթահարել, կարծէք չենք ուզեր կամ անատակ եւ անկարող դարձած ենք զանոնք յաղթահարելու, եւ կը տարուբերինք ասդիէն կամ անդիէն փչող հովերուն հետ, եւ չենք վերականգնիր:

            Այնքա՜ն ճիշդ է պայքարած, յանձնառու եւ Նոպէլեան դափնեկիր չիլեցի բանաստեղծ  Փապլօ Ներուտա: Հայը, ուր որ ալ գտնուի, պիտք է մտածէ Փապլօ Ներուտայի հետ: Արդարեւ,  եթէ «մարդ էակին համար արմատախիլ ըլլալ զրկանք մըն է, որ այս կամ այն ձեւով կը հիւծէ իր հոգիին պայծառատեսութիւնը», ան բազմապատկուած աղէտ է ժողովուրդի մը եւ ազգի մը համար: Այդ աղէտը պատմութեան ընթացքին մեր ժողովուրդին պարտադրուած տեղահանութիւնները եւ գաղթականութիւնները եղած են, պսակումը եղած են ցեղասպանութենէ փրկուածներու հայրենահանումը, եւ նորագոյն ժամանակներու խուճապային զանգուածային արտագաղթը, որոնք խոչնդոտած են եւ կը խոչնդոտեն հայ տեսակի որպէս ազգ տեւելու հնարը: Եւ այդպէս ալ կը շարունակուի: Կը շարունակենք, անզսպելի կիրքով յանձնուելով  սպառողական քաղաքակրթութեան գինովութեան, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ): Կ’ապրինք այնպէս, որ կարծէք արմատախիլ եղած ըլլալ մոռցած ենք, այս ալ Փապլօ Ներուտայի նշած պայծառատեսութեան կորուստն է, հաւաքական հոգեխոց (trauma) զոր մեր գիտակցութեան հորիզոնէն վանած ենք, կամ կ’ուզենք վանել:

            Ժողովուրդ մը անհատներու պատահական համրանք եւ գումար չէ: Անհատները ժողովուրդ կ’ըլլան, առաւել եւս ազգ կ’ըլլան, երբ միասին ընդունած կ’ըլլան համակեցութիւնը, կ’ապրին նոյն արժէքներու շուրջ համախոհութեամբ, կը ձգտին միասնաբար իրականացնել նոյն նպատակները, անոնք ըլլան քաղաքակրթական, մշակութային թէ տնտեսական, քաղաքական, ժամանակին եւ տարածքին մէջ միասին ըլլալու եւ արարելու համար, այսինքն տարածք-հայրենատիրութիւն եւ ժամանակ-պատմութիւն, առաջնորդուելով նոյն այդ բոլորի,  կենսագործման համար ընդունուած օրէնքներով, որոնց կը հետեւին, զարգացուցած կ’ըլլան հասարակաց ըմբռնումներ:

            Ազգային քաղաքականութեան յաջող ընթացքը կը պահանջէ ներազգային հոգեբարոյական եւ գաղափարական հիմեր, որոնք անհատները կը միացնեն եւ կը ստեղծեն հզօրութիւն՝ տոկալու, տեւելու ինքնահաստատում նուաճելու եւ իրաւունք վերականգնելու  համար, կարենալ ըլլալու, տեւելու եւ մնալու ինքնուրոյն ազգ, որպէսզի երաշխաւորուի շարունակականութիւնը:

            Անկեղծօրէն պէտք է խօսիլ ազգի հզօրութիւնը խոչնդոտող հարցերու մասին, ճշդել պատասխանատուութիւնները, առանց պատշաճացումներու մէջ ցանցուած մնալու արդարացման ճապկումներով:         Ո՞վ ենք, ի՞նչ կը ներկայացնենք, ի՞նչ ենք:

            Անհատներու թուաբանական-վիճակագրական անորոշ շրջագիծով պատկե՞ր մըն ենք, թէ՞ ինքնուրոյն ազգային գոյութեանը ըմբռնումով հաւաքականութիւն, որ կը ձգտի,- կը ձգտի՞,- իր տարտղնումին հակադրել մէկութիւն:

            Ինքնուրոյն ազգ ըլլալու եւ մնալու փառասիրութիւնը կենսագործելու համար ունի՞նք հաւաքական կամք: Ի՞նչ են այդ կամքի առարկայական հիմերը,  ունի՞նք եւ պահա՞ծ ենք ազգի մը համար անշրջանցելի գոյութենական հիմնարար կենսունակ արժէքները եւ ստորոգելիները, թէ՞ յաջողութիւն համարած ենք եւ կը համարենք օտարումը, այլացումը, երբեմն գոհանալով ծագման մը յիշեցումով:

            Մտաւորականութեան եւ ղեկավարութեան անշրջանցելի պարտքն է այս հարցերու յստակացումը, առաւել, ընելու այնպէս, որ հայ տեսակի մարդիկ յանձնառութեամբ խմբուին անոնց շուրջ, եւ ոմանք միայն չյիշեն զանոնք որպէս համեմ խրախճանքի մը ընթացքին եւ տօնական առիթներով:

            Ի՞նչ ճշմարիտ հասարակաց եւ կենարար յայտարարներ ունին Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Քորտոպայի հայերը, մանրամասնելով՝ Սպիտակի եւ Լոնտոնի հայերը, Պէյրութի եւ Իւզպէքիստանի հայերը, Րիօ տը Ժանէյրոյի եւ Գիւմրիի հայերը: Մոսկուայի եւ Նիւ Եորքի հայերը: Հարցականի բաղդատութիւնները կարելի է բազմապատկել եւ շնչահատ ըլլալ: Այս ճիգը պէտք է անջատել եւ հեռացնել ամբոխավարական հաճոյախօսութիւններէ, դարմանելու համար ինքնախաբէական օրը օրին ապրելու վերջնական կորուստի առաջնորդող հաւկուրութիւնը:

            Տարտղնուող եւ ամէն օր քիչ մը աւելի նօսրացող, նոյն լեզուն չխօսող, տարբեր տնտեսական, մշակութային, քաղաքական եւ քաղաքակրթական աւազաններու մէջ ապրող որպէս հայկական ընդունուած կամ իրենք զիրենք դեռ այդպէս դաւանող հաւաքականութիւնները,- աւելի ճիշդ պիտի ըլլայ ըսել անհատ մնացողները,- ինչպէ՞ս ազգային մէկութիւն կրնան ունենալ եւ ստեղծել, նայիլ նոյն ուղղութեամբ: Առարկայական գնահատումները վիրաւորանք չեն, այդ ճիգը ընողները թշնամի չեն, այսինքն Հանրապետութեան եւ բազմերանգ սփիւռք(ներ)ի մէջ, զանոնք պէտք չէ դիտել որպէս հիւանդագին յոռետեսներ:

            Ընթացիկէն եւ էսթէպլիշմընթային սոփեստութիւններէն տարբեր ազատ խօսք ըսողի դէմ շղթայազերծուած հալածանքը մաս կը կազմէ մեր անհանգիստ չըլլալու եւ բարօրութեան ձգտող բարքերուն, քանի որ այդ խօսքը Հանս Անտերսընի պատմութեան թագաւորին մերկութիւնը ցոյց կու տայ: Ալպէր Քամիւի հետ եւ հետեւութեամբ պէտք է բարձրաձայնել: Ան ըսած է. «Ամէն անգամ որ ազատ ձայն մը պիտի փորձուի, առանց յաւակնութեան, ըսել ինչ որ կը մտածէ, ամէն գոյնի եւ մորթի պահակ շուներու բանակ մը կատաղօրէն պիտի հաչէ անոր արձագանգը խեղդելու համար»*: Էսթէպլիշմընթները չեն ուզեր անհանգստանալ: Մտածե՛լ արձագանգը խեղդելու ճիգ ընող բանակի մասին:

            ԺԹ դարու ֆրանսացի գրող եւ իմաստասէր Էրնեստ  Ռընանի միտքը այլապէս էական է մեր կացութեան մէջ գտնուող ժողովուրդի մը համար: Ան ըսած է,  որ «Ազգի մը էութիւնը այն է, որ բոլոր անհատները ունենան շատ մը հասարակաց բաներ, եւ ամէնքը մոռցած ըլլան շատ մը բաներ»:** Այսօր ի՞նչ հասարակաց հիմնական «շատ մը բաներ ունինք»՝ միանալու, տոկալու եւ տեւելու համար: Ի՞նչ բաներ պէտք է որ մոռնայինք եւ չենք մոռնար: Մեր հին իշխաններէն (նախարարներէն) մնացած եւ տեւող փառասիրութիւն-երկպառակութիւնները, ինչպէս անոնց ծաղրանկարային իշխանատենչութիւնը եւ ջոջականութիւնը:

            Ճշմարիտ հայրենատիրութիւնը, որպէս հիմնական գաղափարախօսութիւն եւ արարում, հասարակաց ըմբռնում եւ արարում ըլլալէ դադրած է: Խորհրդային շրջանին Հայաստան-հայրենիքը փոխարինուած էր խորհրդային Մեծ Հայրենիքով, որուն հետեւանքով հայեր հաստատուեցան Մեծ Հայրենիքի տարածքի այս կամ այն շրջանը եւ հոն մնացին, կը մնան: Այսօր ո՞վ կրնայ նոյնիսկ մօտաւոր ճշգրտութեամբ այսպէս կոչուած «ներքին սփիւռք»ի հայերու թիւը ճշդել: Ճշդել նաեւ Խորհրդային Միութեան փլուզման հետեւանքով, եւ անկէ ետք, ծաւալած եւ դեռ շարունակուող արտագաղթածներու թիւ, բաղդատել երկրին մէջ մնացածներու համրանքին: Մեղանչո՞ւմ է ըսել, որ այս նոր կամաւոր գաղթականութիւնը հայրենալքում է, զանգուածային կերպով հասարակաց բաներ  ունենալու հակառակ ընթացք: Ո՞վ կրնայ ճշդել հայրենահանման հետեւանքով կազմուած եւ աճած սփիւռք(ներ)ի հայերու համրանքը:

            Կրկնենք հարցումը. ո՞վ ենք, ի՞նչ ենք:

            Ազգի մը ուժ զգալու եւ միջազգային համայնքին մէջ ներկայութիւն ըլլալու նախապայմաններէն մէկը, եթէ ոչ առաջինը, համրանքն է: Ո՞վ կրնայ որոշ հիմնաւորումներով, քիչ սխալելով, ճիշդ ներկայացնել մեր ժողովուրդի համրանքը՝ թիւերով եւ տեղաբաշխումներով, Հանրապետութիւն, ներքին սփիւռք, եւրոպական երկիրներ, ամերիկաներ, արեւելք: Նաեւ մտահան պէտք չէ ընել բռնագրաւուած Հայաստանի մէջ դեռ ապրող թաքնուած կամ ոչ թաքնուած (կան բացառութիւններ) հայերը:           Հանրապետութեան կառավարութիւնը եւ սփիւռքներու ղեկավարութիւնները, քաղաքական, համայնքային, կրօնական, փորձա՞ծ են գիտական ճշգրտութեամբ թիւեր տալ: Ազգը, այս պարագային հայ ժողովուրդը, վերացական եւ տեսական ըմբռնում չէ, համրանք է, մարդկային իւրայատուկ, իրարմէ տարբեր եւ իրարմէ աշխարհագրականօրէն եւ մշակոյթներով հեռու հաւաքականութիւններու տեսական գումար: Ենթակայական գնահատումները այդքան են միայն. միլիոնի առջեւ դրուած թուանշաններով. հինգ, տասը, քսան, երեսուն, ինչո՞ւ ո՛չ յիսուն եւ աւելի:

            Ա՛յս՝ համրանքի մասին: Անոր առարկայական ճշդումը պէտք է ընել ԱԶԳը որպէս այդ գիտնալու, պաշտպանելու եւ վերականգնելու համար, խուսափելու համար զգացական-հռետորաբանական ճառային տեղ չհասցնող ներսի եւ դուրսի աղմուկէ:

            Այսօր ՀԱՅ ԱԶԳը ըմբռնուած է եւ կ’ապրուի որպէս կողք կողքի շարուած տեսական իրարու մօտ եւ իրարմէ հեռու խմբաւորումներու որպէս գումար: Որքան ալ ճառենք միութեան եւ միացման մասին, իրենց նոյնութիւնը կորսնցնող ինքնագոհ կոտորակներու վերածուած ենք, տեւաբար շեշտուող տարբերութիւններով:

            Պիտի ունենա՞նք ղեկավարութիւն մը, որ բանիւ եւ գործով, տարտղնուածութիւնը խմբէ հասարակաց հեռանկարի մը շուրջ, ոչ թէ յաւելեալ իրաւունքի համար, այլ՝ յաւելեալ պարտքի տարբերութիւնները գերանցող ընդունուած ըմբռնումով, որ տրամագծօրէն հակառակը պէտք է ըլլայ ամէն կարգի տեղատուութիւններու, ապազգային եւ ապազգայնացնող խուսանաւումներու, մի՛շտ՝ ներսը եւ դուրսը:

            ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԵԾ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄին համար, ո՛չ մասնակի, ո՛չ շրջանային, միաժամանակ հետապնդուող օրակարգ պէտք է ըլլան հոգեբարոյական, քաղաքական, մշակութային, հայերէնի, լեզուական, բնակեցման, հայրենատիրական գիտակցութեան, ժողովուրդի եւ հայրենիքի ամբողջացման այսօր անկարելի թուացող հարցերը: Պարտուածի հոգեբանութեամբ ողորմելիներ կրնան ըսել, որ պատմութեան էջերը վերստին չեն գրուիր, բայց նոյն այդ պատմութիւնը կը սորվեցնէ, որ պատմութիւնը քարի վրայ գրուած վերջնական իրականութիւն կամ ճշմարտութիւն չէ: Կէս դար առաջ ո՞վ կրնար երեւակայել, որ համաշխարհային ուժ դարձած Խորհրդային Միութիւնը փուլ պիտի գար, կամ Մեծ Հռոմէն պիտի մնար այսօրուան Իտալիան: Պէտք է պատրաստ ըլլալ պատմութեան առանցք փոխելու ժամադրութեան, որուն համար պէտք է կազմակերպուիլ աստիճանական հզօրացումները գումարելով, որոնց համար պէտք է ունենալ ազգային-քաղաքական ՄԵԾ ԵՐԱԶ, ՀԵՌԱՆԿԱՐԱՅԻՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԱՆՀԱՏՆԵՐԸ ԳԵՐԱՆՑՈՂ ՉՆԱՀԱՆՋՈՂ ԱՌԱՋՆՈՐԴՈՒԹԻՒՆ:

            Եւ գործել մեծ կամ պզտիկ քայլերով բայց, առաքինի հետեւողականութեամբ, մասնակին երբեք չշփոթելով ամբողջին հետ:

            Այսպէս, ինչո՞ւ չսկսիլ Միացման առաջնորդող քայլերով:

            Ինչպէ՞ս կարելի է ապագայ եւ վերականգնում սեւեռել խարսխելով լեզուի նահանջի եւ կորուստի պղտոր ջուրերուն մէջ, եւ կոտորակուած եւ տեւաբար աղաւաղուող լեզուի փոխարէն ունենալ մէկ եւ նոյն լեզու: Միթէ՞ կարելի չէ հայերէնը վերականգնել, արեւմտահայերէնի ե արեւելահայերէնի մերձեցումով, մայր գրաբարի հիմքի վրայ եւ նպատակադրել որ պիտի գրենք եւ պիտի խօսինք արմատներու հաւատարիմ մէկ եւ նոյն գրական լեզուով, որ ազգի ինքնութիւնն իսկ է: Այս կ’ըլլայ հոգեբարոյական վերականգնումի կարեւոր քայլ: Կայ ժամանակակից եբրայերէնի օրինակը, որ խօսուած զանազան լեզուները միացուց, դարձաւ գրական եւ գիտական լեզու: Այս ընելու համար դարէն անդին նայող քաղաքական հայեացք ունեցող ղեկավարութիւն պէտք է: Նոյն հունով, հոգեբարոյական կարեւոր ազդակ կրօնը, որ, Հայաստան եւ սփիւռքներ, ինքզինք բազմապատկած է, առաքելական եկեղեցի, կաթողիկէ եկեղեցի, աւետարանական եկեղեցի, եւ դեռ աղանդներ: Ինչո՞ւ չմիանալ եւ չմիացնել, երբ կրօնական զգացումները տեղի կու տան արտաքին քաղաքակրթական ազդակներու ճնշման տակ: Այս միացումներու հունով ՀԱՅԱՍՏԱՆ ըմբռնումը տեսնել որպէս մէկ, պատմական չարիքներու հետեւանք կոտորակումներէն անդին նայելով, այդ մէկ ըմբռնումին տալով հայ ազգային որակ եւ բովանդակութիւն, Արեւելահայաստան, Արեւմտահայաստան եւ Կիլիկիա ըմբռնումները վերածելով մէկի, եւ ձգտիլ անոր իրականացման, գործելով այն իրատեսութեամբ եւ ողջախոհութեամբ, որ ՍՓԻՒՌՔ(ներ)ը ազգին համար ՀԱՅՐԵՆԻՔ չէ, ոչ մէկ ձեւով գոյատեւման երաշխիք է, միայն ժամանակաւոր է, անոր տարածումը եւ բազմապատկութիւնը ազգի կորուստ է, նոյնիսկ եթէ ծագումով հայ կուշտ գաղթականներ պիտի ապրին ասդին անդին: Այս գիտակցութիւնը պէտք է տանիլ իւրաքանչիւր յարկի տակ, նպատակ ունենալով լիիրաւ հայրենատիրութիւնը եւ բնակեցումը: Անկեղծութեամբ եւ ինքնաքննադատութեամբ, մի՛շտ ներսը եւ դուրսը, հարց պէտք տալ, թէ ինչո՞ւ Արցախը չենք յաջողիր պահել, չենք      յաջողած պահել: Եթէ վարած ըլլայինք Արցախի բնակեցման համազգային քաղաքականութիւն, կ’ունենայինք հայրենատէր բնակչութիւն: Այսօր կացութիւնը տարբեր կ’ըլլար: Այս միտքը կարեւոր է նաեւ ներկայի հանրապետութեան համար: Այսօր հիմնական օրակարգ պէտք է ըլլայ հայրենական հողերու վրայ ապրող անորոշ համրանքով մնացորդացը: Ի՞նչ գիտենք անոնց մասին, ի՞նչ կ’ընենք անոնց համար, նոյնիսկ երբ անոնք կ’ապաստանին այլ երկիրներ:

            Վերականգնելու համար, մեր տեսակաւոր հպարտութիւնները պէտք է ոտքի կանգնեցնել, մեր ինքնութիւնը եւ ԱԶԳԱՅԻՆ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԴԱՏ ունեցողի գիտակցութիւնը եւ յանձնառութիւնը,  հրաժարիլ ցուցադրականէ եւ դուրսէն ստացուելիք հաճոյախօսութիւններէ, որոնց յատկանշական օրինակը սփիւռքի հայկական վարժարաններն են, երբ անոնց համար բեմերէն կ’ըսուի, թէ անթերի կը խօսին այս կամ այն լեզուն, այդ կը ներկայացուի որպէս չափանիշ անոնց որակին եւ դպրոցի յաջողութեան, չի խօսուիր իւրացուած հայերէնի որակի մասին:   Նոյն նահանջականութեան պատկերին կը հանդիպինք, երբ հայկական լրատուամիջոցները կը դառնան օտարալեզու, երբ հայկական կազմակերպութիւններ իրենց անդամներուն հետ կը հաղորդակցին օտար լեզուներով: Ազգային բոլոր նահանջները հոգեբարոյական են, կը մասնակցին կորստական ընթացքին չկան պզտիկ նահանջներ, բոլորն ալ հաւասարապէս աղէտ են:

            Օր մը վերականգնում տեղի կ’ունենա՞յ:

            Այդ պիտի պատահի երբ պարտուողներ, նահանջողներ, հոգեպէս գաճաճ փառատենջիկներ, իրենց եսին գերիներ, իրենց սխալները ընդունելու անատակ առաջնորդներ, ըսեն, որ իրենք են կացութեան պատասխանատուն, սխալած են, եւ հեռանան: Թերեւս այն ատեն, մեր ժողովուրդը կը յաջողի պատմական պահու բարձր իմացումով, ազատագրուիլ ամէն տեսակի ամբոխահաճութիւններէ, գտնել ճիշդ առաջնորդը, ճիշդ մարդիկը դնել հոն ուր անոնք պէտք է ըլլան, եղած ըլլային:

            Տեղի կ’ունենա՞յ հայուն պայծառատեսութեան հրաշքը եւ մեր պատմութիւնը կը մտնէ իր հարազատութեան հունը:

 

 

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles