0
0
Յ. Պալեան
Հայաստանի մէջ, Սեպտեմբերի վերջը, տեղի ունեցաւ կառավարութեան փոփոխութիւն, նոր վարչապետով: Ինչպէս բոլոր երկիրներու մէջ, նոր կառավարութիւնները հրապարակ կու գան խոստումներով, որոնք յոյսեր կը ներշնչեն:
Թէեւ Հայաստանի մէջ բնակչութեան մեծամասնութեան դժուարութիւնները այնքան ընդհանուր են, որ ան դարձած է ճակատագրապաշտ, չի հաւատար իր վիճակի բարելաւման: Նոր կառավարութիւնը կը գտնուի յոռետեսութեան եւ անտարբերութեան դիմաց, ինչ որ, իր կարգին, բացասականօրէն կ’անդրադառնայ վերականգնումի նախաձեռնութիւններուն: Պետութիւնը կարենալ գործելու համար կարիք ունի իրեն հաւատացող եւ իրեն նեցուկ կեցող ժողովուրդին:
Երեւանի մէջ թափառող զբօսաշրջիկը, խորհրդաժողովներու եւ ընդունելութիւններու մասնակցող սփիւռքահայը, ան ըլլայ բարերար, միութենական պատասխանատու, թէ զգացականութեամբ տոգորուած հայրենասէր, հիմնահարցերու կողքով կ’անցնի: Օդով, ջուրով եւ տեսարժանով կը յուզուի: Անոնք չեն տեսներ չնչին թոշակով ապրող երէցները՝ եթէ ազգական-բարեկամ չունին, եւ կը տեսնեն միայն հիւրանոցի իրենց սենեակը, ճաշարանները, սրճարանները, արեւմտեան մայրաքաղաքներու պատկերով մեծ վաճառատուները: Կը պատահի՞ որ հարցնեն այդ թոշակառու երէցներուն, շքեղ վաճառատուներու գործաւորներուն, ճաշարաններու սպասարկողներուն, ուսուցիչներուն, թէ ի՞նչ գումար կը ստանան որպէս աշխատավարձ: Կը պատահի՞, որ հարցնեն բանակէն վերադարձող երիտասարդին, թէ գործ ունի՞, ի՞նչ կը ստանայ: Կը պատահի՞, որ խօսին մտաւորականին հետ,- դասախօս, գիտաշխատող, գրող,- թէ ի՞նչ է իր եկամուտը: Կամ իմանալ, թէ ի՞նչ է նախարարութեան մը պաշտօնեաներուն ռոճիկը:
Նախարարութեան պաշտօնեայ կիներու ամսական աշխատավարձը 60.000 դրամ է (130 ամերիկեան տոլար), կէսօրուան համեստ ճաշի մը համար կը ծախսեն 1.500 դրամ: Դասախօս մը կը ստանայ նոյնքան, որուն վրայ կ’աւելնայ գիրքերու պատրաստութեան համար ստացուած պատուագինը: Գեղանկարիչը կը ստանայ 30.000 դրամ թոշակ եւ իր կինը՝ 19.000: Միասնաբար՝ 104 տոլար: Եւայլն: Գրող զրուցակիցս ըսաւ, որ գիւղերու մէջ կացութիւնը աւելի վատթար է: Շատեր կը դիմանան, քանի որ դուրսը աշխատող ընտանիքի անդամ մը կամ այլ երկիր հաստատուած բարեկամ մը ամէն ամիս որոշ գումար մը կը ղրկէ: Այս ղրկուած գումարները կարեւոր տոկոսը կը կազմեն երկրի եկամուտին:
Այս պատկերին դիմաց կը գտնէք զանազան ձեւերով արտայայտուող շռայլ ճոխութիւն մը. ապարանքներ, հսկայ ինքնաշարժներ, ճաշկերոյթներ, իրենք իրենց ծախսալից ճամբորդութիւններ շնորհողներ, Ֆրանսա կամ Ամերիկաներ տուն գնողներ, իրենց կինը կամ հարսը ծննդաբերութեան համար Լոս Անճելըս տանողներ, որպէսզի նորածինը ամերիկեան հպատակութիւն ունենայ: Եթէ նուազագոյն հետաքրքրութիւնը ունենաք ժողովուրդի վիճակի մասին, ժողովրդական փոխադրամիջոցներով (մաթրուշքա) կը տեղափոխուիք մէկ թաղէ միւսը, 100 դրամով: Եւ եթէ քաջութիւնը ունենաք ձեր կողքին նստած աշխատանքէ վերադարձող կնոջ հետ զրուցելու, դուք ալ կը վարակուիք յուսահատութեամբ, երբ կ’իմանաք, որ ան աւարտած է բազմարուեստից վարժարանը (պոլիտեխնիկ), 62 տարեկան է եւ կ’աշխատի ճաշարանի մը մէջ՝ օրական 3000 դրամով (6 տոլար), վճարուած միայն աշխատանքի օրերը:
Բնակչութեան այս մեծամասնութիւնը դառնութեամբ կը դիտէ փոքրամասնութեան մը յղփացումը, անոր մաս կազմողներուն անունները մէկ առ մէկ կրնայ տալ, իրարու ագուցուած խնամի-ծանօթ- բարեկամի վերնախաւ մը: Կը դիտէ նաեւ ճոխութիւն ցուցադրող պերճ հիւրանոցներու զբօսաշրջիկները, որոնց մէկ սենեակի օրական վարձքը իրենք մէկ ամիս աշխատանքով չեն կրնար շահիլ: Բայց Երեւանը կ’եռայ, բարօրութեան պատրանք ստեղծելով, մեծերուն եւ պզտիկներուն ձեռքին գիրքի մեծութեամբ տեւաբար ականջին կպած բջիջայիններով եւ անոնց վերջին նորութիւններով:
Կեանքի դժուարութեան հետեւանքով գիւղերը կը դատարկուին, մայրաքաղաքին մէջ եւ շուրջ կը ստեղծուի թշուառութեան գօտի: Գիւղերու դատարկուելու պատկերը չի տեսներ զբօսաշրջիկը: Զարմանալի կերպով Արցախցի մեծաւորներն ալ Երեւանի բնակիչ են: Ի տես այս պատկերին, մարդիկ կը բռնուին երկրէն հեռանալու տենդով, տխուր եւ տխրեցնող հայրենալքում-արտագաղթը: Սակաւապետութիւնը (օլիկարխները) չեն կրնար չտեսնել այս կացութիւնը, որ վերջին հաշուով կ’ապակայունացնէ նաեւ զիրենք: Իրենք ալ օր մը ստիպուած կ’ըլլան ըսելու Արտաւազդ թագաւորին պէս, թէ «ես աւերակաց ո՞նց թագաւորեմ», քանի որ սակաւապետութիւնը պէտք ունի նոյն այդ թշուառ ժողովուրդին:
Իրականացուող դրական նախաձեռնութիւնները, մանաւանդ մայրաքաղաքին մէջ, կը տպաւորեն հիւրաբար երկրին մէջ գտնուողները: Տպաւորիչ է մշակութային կեանքի աշխուժութիւնը,- թատրոն, նուագահանդէսներ, ցուցահանդէսներ: Հոս կ’արժէ արձանագրել Անկախութեան տօնի առիթով աշխարհին հրամցուած զօրահանդէսի հպարտութիւն եւ ապահովութիւն ներշնչող պատկերը, որ արդիւնք է աշխատանքի եւ ներդրումներու: Նաեւ, նոյն Անկախութեան տօնի հանդիսութիւնը, համալիրի մէջ, երբ բեմին վրայ կը գտնուէին հազարէ աւելի երաժիշտներ, երգողներ եւ պարողներ, վկայելով այն մասին, որ հակառակ դժուարութիւններու, ժողովուրդին մէջ վառ է արուեստի եւ մշակոյթի սէրը, որ մեր ժողովուրդը տաղանդաւոր է: Հարկ է պահել այդ ժողովուրդի տաղանդի որակը Երեւանի մէջ ճաշարանները եւ սրճարանները նուազ ողողելով անորակ երգ-երաժշտութեան գոռում-գոչիւնով, ան ըլլայ հայաբարբառ թէ օտարաբարբառ:
Անցնող քսանհինգ տարիներուն պետական վարչամեքենան կազմակերպուած է, նախարարութիւնները գործող կառոյցներ են:
Նոր կառավարութիւնը նոր խոստումներով եւ անոնց ընկերացող յոյսերով հրապարակ եկած է: Եթէ յաջողի ոչ թէ յաղթել, այլ գէթ նուազեցնել փտախտը (կոռուպցիա), կաշառակերութիւնը, սահմանափակել անաշխատ հարստացման պայմանները, ի հարկին հաշուապահական եւ հարկային խստացումներով պետութեան վերադարձնէ ապօրինի իւրացումները, բարելաւելու համար ժողովուրդի կենսամակարդակը եւ ընդհանրապէս կեցութիւնը: Այս մասին տարիներ առաջ երբ կ’ըսուէր վարչապետի մը, որ անաշխատ հարստացումներու համար audit պէտք է ընել, պատասախանած էր «աուտիթ կ’անենք», եւ այդ «աուտիթ»ը չեղաւ, չիմացանք:
Նոր կառավարութեան յաջողութիւնը կը պայմանաւորուի նաեւ այս «աուտիթ»ով:
Իսկ աւելի կարեւոր է, որ երկրի տարածքին դատարկ եւ խրտուիլակի նմանող գործարանները բանին, որպէսզի աշխատանք ստեղծուի, եւ անոր հետեւանք՝ բարեկեցութիւն: Ինչպէ՞ս: Այդ պիտի ըլլայ վերականգնում հետապնդող կառավարութեան դերը: Իսկ որպէսզի գործարանները բանին, ներածումներու այս կամ այն ձեւով ձեռք բերուած մենաշնորհներուն վերջ պէտք է տալ:
Արտադրող գործարանը եւ նուազ ներածումը երկրի արտաքին պարտքին դէմ հզօր միջոց են: Կարգ մը տեղեր կը կարդանք, թէ վաճառուող ապրանքը Հայաստանի արտադրութիւն է, Made in Armenia:
Երկրի մտաւորականութիւնը, հակառակ իր ապրած տնտեսական դժուար պայմաններուն, պիտի արտայայտուի, պիտի առաջնորդէ հանրային կարծիքը, զարգացնելով քաղաքացիական գիտակցութիւնը, տեւաբար յիշելով եւ յիշեցնելով, որ ժողովուրդն է հայրենատէր եւ դատաւոր:
Եւ կառավարութիւնը, յաջողելու համար, պիտի լսէ տէր ժողովուրդը:
