ԽՈՀԵՐ ԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱԾՈՒԹԻՒՆՆԵՐ.- ՀԱՅ ԼԵԶՈՒ՝ ԵՐԱՇԽԻՔ ՀԱՅ ԻՆՔՆՈՒԹԵԱՆ

0 0

ԳԱ­ՐԵ­ԳԻՆ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ՊԵ­ՏՈՒՐ­ԵԱՆ

 Այս նիւ­թին եւ այլ նմա­նօ­րի­նակ էա­կան նիւ­թե­րու  շուրջ խօ­սիլն ու խորհր­դա­ծե­լը, կար­ծէք մեր ներ­կայ ժա­մա­նակ­նե­րուն դար­ձած է ձանձ­րոյթ պատ­ճա­ռող կամ ժա­մա­նա­կավ­րէպ ար­ծար­ծում­ներ: Հայ ժո­ղո­վուր­դի ինք­նու­թիւնը պա­հող, նկա­րա­գի­րը ճշդող, էու­թիւնը հաս­տա­տող ու մարդ­կա­յին կեան­քը դրսե­ւո­րող հի­աս­քանչ լե­զուն, հիմ­նա­կան խորհր­դա­ծու­թեան նիւթ կը նկատ­ուի բո­լոր անոնց հա­մար, որոնք նա­խան­ձախն­դիր են մեր ազ­գի գո­յա­պահ­պան­ման ար­շա­ւին ու առա­քե­լու­թեան:

Սփիւռք­եան մեր իրա­կա­նու­թեան մէջ, ընդ­հան­րա­պէս հա­յե­րէն լեզ­ուի գոր­ծա­ծու­թեան ու անոր պահ­պան­ման հա­մար մեծ ջան­քեր կը կա­տար­ուին, որ ինք­նին պարզ երե­ւոյթ մըն է, որով­հե­տեւ կþապ­րինք զա­նա­զան ազ­գու­թիւն­նե­րու մէջ, որոնք ու­նին իրենց յա­տուկ լե­զուն, կրօն­քը, մշա­կոյ­թը, նկա­րա­գիրն ու բար­քե­րը: Կրօ­նա­կան ու ազ­գա­յին գի­տե­լիք­նե­րու մա­տա­կա­րար­ման կող­քին, լեզ­ուին ար­ժէ­քը պա­հե­լու ի խնդիր կա­տա­րուող ջան­քե­րը շատ մեծ են:

Լե­զուն կը պահ­ուի զայն գոր­ծա­ծե­լով: Լեզ­ուին ար­ժէքն ու կեն­սու­նա­կու­թիւնը կը կա­յա­նայ անոր յա­րա­տեւ գոր­ծա­ծու­թեան ու մշակ­ման աշ­խա­տան­քին մէջ: Սփիւռ­քի մէջ մեծ է մեր գոր­ծը ու լայ­նա­ծա­ւալ, ըլ­լա­լով փոք­րա­թիւ ազգ մը, բայց եր­բեք չնուաճ­ուե­լով գու­ցէ տաս­նա­պա­տիկ ու աւե­լի թիւ ու­նե­ցող ազ­գե­րէ: Գո­յա­տեւ­ման աշ­խա­տան­քը իր մէջ կը բո­վան­դա­կէ կրօ­նա­կան, ազ­գա­յին, մշա­կու­թա­յին, լեզ­ուա­կան, գրա­կան ու այլ էա­կան տու­եալ­ներ, որոնց առողջ ու կայ­տառ նկա­րագ­րի մի­ջո­ցաւ, մենք զմեզ կը դա­սենք եւ այ­լոց կող­մէ ալ կը դաս­ուինք որ­պէս պատ­մա­կան մեծ ար­ժէք ու­նե­ցող ու ներ­կա­յի գո­յա­տեւ­ման վիթ­խա­րի զօ­րու­թիւն ու­նե­ցող փոք­րա­մաս­նու­թիւն:

Մեր հայ գի­րե­րու Աստ­ուա­ծա­յին նա­խախ­նա­մա­կան գիւ­տով, հայ ժո­ղո­վուր­դը ու­նե­ցաւ իր իւ­րա­յա­տուկ ինք­նու­թիւնն ու ազ­գա­յին ար­ժէ­քը, ար­դէն իր կրօ­նա­կան հաս­տատ հա­մո­զում­նե­րով ու հա­ւատ­քով: Հայ գի­րե­րու գիւ­տը եղաւ նոր սկիզբ մը հայ ժո­ղո­վուր­դի հա­մար, այս ան­գամ գրի ու գրա­կա­նու­թեան ծաղ­կու­մով ու անոնց սքան­չե­լի աւան­դով: Մեր նա­խա­հայ­րե­րը, որոնք հի­մը դրին մեր պատ­մու­թեան, Աստ­ուա­ծա­յին ըն­ծայ նկա­տե­ցին մեր հայ­կա­կան տա­ռե­րը, որոնց մի­ջո­ցաւ կեր­տե­ցին մեր ինք­նու­րոյն ար­ժէ­քը: Անոնք հե­տապն­դե­լով մեծ երազ­ներ ու իրա­գոր­ծում­ներ, նա­խան­ձախն­դիր կեր­պով ու ան­հատ­նում աշ­խա­տան­քով, փոր­ձե­ցին ու յա­ջո­ղե­ցան կազ­մել մեր հայ մշա­կոյ­թը ու տա­նիլ այն բարձ­րու­թեան, զոր կա­րե­լի չէ որե­ւէ մէկ ու­ժի կող­մէ նուաճ­ուիլ, քանդ­ուիլ, փոխ­ուիլ կամ աղա­ւաղ­ուիլ: Անոնք հա­ւա­տա­ցին, որ առանց լեզ­ուի պահ­պան­ման, թէ­ա­կան պի­տի ըլ­լար այս ազ­գի գո­յու­թիւնը, որով­հե­տեւ լե­զուն կը պա­հէ, կը մօ­տեց­նէ, կը մի­աց­նէ, կը զօ­րաց­նէ ու կը յաղ­թէ:

Սե­փա­կան լե­զու չու­նե­նալ, կը նշա­նա­կէ ոչ մէկ սե­փա­կա­նու­թիւն ու­նե­նալ: Ի՞նչ­պէս պի­տի ներ­կա­յա­նա­յինք ամ­բողջ աշ­խար­հին ու ար­տա­յայ­տէ­ինք մեր նկա­րա­գի­րը, խօսքն ու կեց­ուած­քը, եթէ չու­նե­նա­յինք հայ լե­զուն, որ գրա­ւա­կա­նը դար­ձաւ եւ է մեր գո­յու­թեան: Սա­կայն պէտք է լա­ւա­պէս գի­տակ­ցիլ, թէ այս բո­լո­րը չեն պատ­կա­նիր միայն անց­եա­լին, այլ անց­եա­լէն աւե­լի ա°յ­սօր անհ­րա­ժեշտ ու պայ­մա­նա­կան կա­րի­քը ու­նինք որ­պէս հայ ժո­ղո­վուրդ, ջանք չխնա­յե­լու մեր հայ լեզ­ուի պահ­պան­ման աշ­խա­տան­քին: Աշ­խար­հը իր այ­լա­զան ու բազ­մա­զան երե­ւոյթ­նե­րով եւ կա­րիք­նե­րով, պայ­ման­նե­րով ու պա­րա­գա­նե­րով, յա­ճախ մեզ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րու դի­մաց կը դնէ, որոնք իրենց խոր­քին մէջ սկսած են լուրջ մտա­հո­գու­թեանց վե­րած­ուիլ: Հայ լե­զուն չի պահ­ուիր միայն զայն յի­շե­լով, անոր կա­րե­ւո­րու­թեան մա­սին խօ­սե­լով, յա­րա­տեւ գոր­ծա­ծե­լով: Հա­յե­րէն խօ­սի­լը ոչ թէ նա­խընտ­րու­թիւն պէտք է ըլ­լայ, այլ պայ­ման ու գրա­ւա­կան հայ ան­հա­տի կո­չու­մին:

Պայ­ման­նե­րը որ­քան որ ստի­պեն, այդ մէ­կը պէտք չէ պատ­ճառ դառ­նայ յանձն­ուե­լու ու կորս­ուե­լու օտար մշա­կոյթ­նե­րու ու ազ­գու­թեանց մէջ, հե­ռա­նա­լով մեր դա­րա­ւոր ու մի­ջազ­գա­յին մեծ ար­ժէք ու­նե­ցող լեզ­ուէն: Ո՞ր լե­զուն աւե­լի հա­րուստ է քան մե­րը, ո՞ր լե­զուն աւե­լի ճոխ է քան մե­րը, ո՞ր լե­զուն աւե­լի սուրբ է քան մե­րը: Մեր լե­զուն կը սկսի աղօթ­քով, անոր առա­ջին նա­խա­դա­սու­թիւնը կը սկսի օրհ­նու­թեամբ.  ՃԱ­ՆԱ­ՉԵԼ ԶԻ­ՄԱՍ­ՏՈՒ­ԹԻՒՆ ԵՒ ԶԽՐԱՏ, ԻՄԱ­ՆԱԼ ԶԲԱՆՍ ՀԱՆ­ՃԱ­ՐՈՅ… (Առա­կաց 1. 2): Աստ­ուա­ծա­շուն­չի Իմաս­տու­թեան գիր­քին մէջ ար­ձա­նագր­ուած այս հա­մա­րը, կար­ծէք կը սպա­սէր մեր գի­րե­րու գիւ­տին, որ­պէ­սզի առա­ւել կեանք ստա­նար եւ իմաս­տա­ւոր­ուէր: Պա­տա­հա­կան չէր, որ մեր թարգ­մա­նիչ հայ­րե­րը նա­խընտ­րե­ցին մեր լեզ­ուի պատ­մու­թիւնը  սկսիլ այս հա­մա­րով, այլ անոնց ետին կար մեծ նպա­տակ ու իմաստ, որն է մեր լեզ­ուին Աստ­ուա­ծա­յին նա­խախ­նա­մու­թեամբ յայտ­նա­բե­րու­մը եւ Աս­տու­ծոյ հո­վանի­ին ու Անոր իմաս­տու­թեան ար­դիւն­քը եղող հսկայ գիւ­տը: Ուս­տի, մենք ալ պար­տինք իմաս­տուն­նե­րուն նման ար­ժե­ւո­րել ու խնա­մել մեր սուրբ լե­զուն: Պար­տինք ու­նե­նալ Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցի հա­ւատքն ու երա­զը, որ­պէս­զի կա­րե­նանք մենք եւս իրա­կա­նաց­նել հրա­շա­լիք­ներ ու նուա­ճել նո­րա­նոր տե­սիլք­ներ:

Բա­նաս­տեղ­ծին բա­ռե­րով՝ Հայ լե­զուն տունն է հա­յուն, աշ­խար­հի չորս ծա­գե­րուն… այն­պի­սի տուն մը, որուն հի­մե­րը զօ­րա­ւոր ու ան­խախտ հա­ւատ­քի վրայ կա­ռուց­ուած են. այն­պի­սի տուն, ուր հայ ան­հա­տը կը գտնէ իր յոյ­զերն ու զգա­ցում­նե­րը ար­տա­յայ­տող օր­րան: Մեր լեզ­ուի գե­ղեց­կու­թիւնը գո­վերգ­ուած է շատ մը գրիչ­նե­րու կող­մէ, անոր տա­լով ադա­ման­դի ար­ժէք: Ուս­տի փայ­լուն պա­հենք ու աւե­լի զար­դա­րենք մեր ադա­մանդ­եայ լե­զուն, ար­ժա­նի դառ­նա­լով մեր նախ­նի­նե­րուն ան­խոնջ աշ­խա­տան­քի գնա­հատ­ման:

Եր­բեք չկար­ծենք թէ այլ լե­զու­նե­րով պի­տի կրնանք պատ­մու­թիւն կեր­տել: Այլ լե­զու­ներ կը գոր­ծա­ծենք, որով­հե­տեւ կþապ­րինք այլ եր­կիր­նե­րու մէջ, ստիպ­ուած ու բնա­կա­նա­բար քայլ պա­հե­լու տեղ­ւոյն կեան­քին հետ: Սա­կայն մեր պատ­մու­թիւնը եւ սրբու­թիւն­նե­րը պա­հե­լու հա­մար հարկ է ա°յն լե­զուն գոր­ծա­ծել, որուն մի­ջո­ցաւ սկիզբ առաւ այդ պատ­մու­թիւնը: Եր­բեք դժուար չէ լե­զուն պա­հել, երբ քա­նի մը հայ քով քո­վի գա­լով իրենք զի­րենք պար­տադ­րեն հա­յե­րէն խօ­սե­լու ու պա­տաս­խա­նա­տու զգան մաս կազ­մե­լու հա­յա­պահ­պան­ման ար­շա­ւին, ար­դէն կը յա­ջո­ղինք ու մեր նպա­տա­կին կը հաս­նինք:

Տե­սիլք ու­նե­նալ է պէտք, նման սուրբ առա­քե­լու­թիւն­ներ յա­ջողց­նե­լու հա­մար, այ­լա­պէս այդ մէ­կը կը դառ­նայ պար­զա­պէս ան­կեն­դան պար­տա­կա­նու­թիւն: Պէտք է սի­րել հայ լե­զուն, զայն խնա­մե­լու հա­մար: Հայ մայ­րը իր զաւ­կին օրօ­րո­ցի կեան­քէն սկսե­լով, երբ անոր ականջ­նե­րը լեց­նէ հայ լե­զուով ու այդ­քան գե­ղե­ցիկ հա­յե­րէն եր­գե­րով եւ երաժշ­տու­թեամբ, ինք­նա­բե­րա­բար ար­ժա­նի կը դառ­նայ հայ մայր կո­չու­մին ու օրհ­նու­թեան: Հայ հայ­րը երբ ճիգ չխնա­յէ իր զա­ւակ­նե­րուն ջամ­բել հա­յե­ցի դաստ­ի­ա­րա­կու­թիւն ու հայ­թայ­թել հա­յե­ցի մթնո­լորտ, ար­ժա­նի կը դառ­նայ կոչ­ուե­լու հայ օճա­խը պա­հող հայր:

Մեր եկե­ղե­ցի­ներն ու կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը, իրենց հիմ­նա­կան նպա­տա­կը ու­նին ու ի գործ կը դնեն ամէն տե­սակ մի­ջոց, պա­հե­լու հայ լե­զուն եւ զայն աւան­դե­լու նոր սե­րուն­դին, որ­պէս ապա­գան այս ազ­գին: Հայ լե­զուն պա­հած կþըլ­լանք երբ կը խօ­սինք հա­յե­րէն, կը գրենք հա­յե­րէն, կþեր­գենք հա­յե­րէն, կþաղօ­թենք հա­յե­րէն, կը կար­դանք հա­յե­րէն, այ­լա­պէս զուր է մեր ջան­քը ու զուր է մեր հայ կո­չու­մը:

Մեր լեզ­ուին հարս­տու­թիւնն ու ճո­խու­թիւնը կը կա­յա­նայ նոյն­պէս իր Գրա­բար եւ Աշ­խար­հա­բար տար­բե­րակ­նե­րով: Գրա­բա­րի վե­հու­թիւնն ու մե­ծու­թիւնը, թէ­եւ անոր առա­ւել գոր­ծա­ծու­թիւնը անց­եա­լին կը պատ­կա­նի, սա­կայն կը պա­հէ ու ամէ­նէն կա­րե­ւոր ազ­դակն է մեր լեզ­ուին, ըլ­լա­լով անոր հի­մը:

Մեր աղօթ­քի լե­զուն է գրա­բա­րը: Մեր եկե­ղե­ցա­կան արա­րո­ղու­թիւն­նե­րը Աստ­ուա­ծա­յին լոյ­սե­րով զար­դա­րող գրա­բար լե­զուն, կար­ծէք մեզ աւե­լի կը մօ­տեց­նէ Աս­տու­ծոյ ու Անոր մե­ծու­թեան եւ իմաս­տու­թեան: Արա­րո­ղու­թեանց վե­հու­թիւնը ու երկ­նա­ռաք գաղտ­նի­քը կը յայտ­նա­բեր­ուի գրա­բար մեր աղօթք­նե­րով, մաղ­թանք­նե­րով, քա­րոզ­նե­րով ու շա­րա­կան­նե­րով, որոնք կը կազ­մեն մեր Հայ Առա­քե­լա­կան Եկե­ղեց­ւոյ հա­րուստ աստ­ուա­ծա­բա­նու­թիւնը ու կրօ­նա­կան տե­սա­կէ­տը: Ուս­տի ինչ լաւ պի­տի ըլ­լայ երբ մեր ժո­ղո­վուր­դի զա­ւակ­նե­րը տի­րա­պե­տե­լով աշ­խար­հա­բար լեզ­ուին, նոյն­պէս կա­րե­ւո­րու­թիւն տան ու սոր­վին գրա­բա­րը, զայն չպա­հե­լով միայն եկե­ղե­ցի­նե­րուն ու վան­քե­րուն մէջ, այլ դուրս բե­րե­լով տա­նին մեր հայ ժո­ղո­վուր­դի տու­ներն ու դպրոց­նե­րը, մի­աս­նա­բար վե­րա­կանգ­նեց­նե­լով մեր նախ­նի­նե­րուն տե­սիլ­քը:

Զա­նա­զան պատ­մա­կան իրա­դար­ձու­թեանց պատ­ճառ­նե­րով յա­ռաջ եկող աշ­խար­հա­բար լե­զուն, իր վե­հու­թեամբ շատ աւե­լի գործ­նա­կան դար­ձուց մեր լե­զուն, աւե­լի դիւ­րին ու հե­զա­սահ ըն­թացք մը տա­լով իրեն: Տես­նենք այդ մե­ծու­թիւնը ու ար­ժե­ւո­րենք  զայն:

Ուս­տի մեր նոր սե­րուն­դի երի­տա­սարդ­նե­րուն յանձն­ուած այս գոր­ծը կþեն­թադ­րէ մեծ պա­տաս­խա­նա­տուու­թիւն ու խոր գի­տակ­ցու­թիւն, հան­դէպ մեր լեզ­ուին ու անոր լա­ւա­գոյնս պահ­պան­ման: Մի­աս­նա­կան աշ­խա­տան­քով ու ճի­գով կա­րե­լի է յաղ­թել բո­լոր մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն ու ըլ­լալ այն­պի­սի ազգ մը, որ իս­կա­պէս իր լսե­լի ձայ­նը ու­նե­նայ հա­մայն աշ­խար­հին: Այս մէ­կը սկսե­լու հա­մար պէտք է սկսինք առա­ջին հեր­թին միշտ մա­քուր հա­յե­րէն խօ­սիլ, լաւ տի­րա­պե­տել մեր լեզ­ուին ու անոր ծա­նօթ ըլ­լա­լով կա­րե­լի դարձ­նել անոր ար­ժէ­քի բարձ­րու­թիւնը: Շատ լաւ է ու անհ­րա­ժեշտ այլ լե­զու­նե­րու տի­րա­պե­տել եւ այլ մշա­կոյթ­նե­րու ծա­նօթ ըլ­լալ, որով­հե­տեւ լե­զու մը ինք­նին հարս­տու­թիւն մըն է ան­հա­տի մը հա­մար, սա­կայն նախ եւ առաջ ու առանց պայ­մա­նի ու պատ­ճա­ռա­բա­նու­թեան մեր հայ լեզ­ուին պէտք է տի­րա­պե­տել, գոր­ծա­ծել ու նպաս­տել անոր բա­րե­զարդ­ման: Հայ լե­զուն այն­քան հա­րուստ է, որ մե­զի առա­ւե­լու­թիւն կու տայ դիւ­րու­թեամբ սոր­վե­լու եւ ըմբռ­նե­լու բազ­մա­թիւ լե­զու­ներ, սա­կայն նախ մե­րը եւ ապա ու­րի­շի­նը:

Կա­րե­լիու­թիւնը մեր առ­ջեւն է, ոչ ոք մեզ կը պար­տադ­րէ հա­յե­րէն լե­զուն չգոր­ծա­ծել, այլ ամէն բան մեր կամ­քին ձգուած է: Մեր հայ ան­հա­տա­կան թէ հա­ւա­քա­կան կեան­քէն ներս պար­տինք հա­յե­րէն խօ­սիլ, կար­դալ հա­յե­րէն գիր­քեր, գրել հա­յե­րէն եւ ունկնդ­րել հայ երգ եւ երաժշ­տու­թիւն: Այս բո­լո­րը ընե­լով, հա­ւա­տա­րիմ մնա­ցած կþըլ­լանք մեր ազ­գին, կրօն­քին, պատ­մու­թեան, մշա­կոյ­թին, գրա­կա­նու­թեան ու լեզ­ուին: Այս գոր­ծին ու իրա­գործ­ման կը յա­ջոր­դէ լեզ­ուի բա­րե­կար­գումն ու ճո­խա­ցու­մը, սեր­տե­լով մեր գրա­կա­նու­թիւնը, մաս­նակ­ցիլ իր հա­րուստ կեր­տու­մին, ու­նե­նա­լով նոր մշա­կոյ­թի պատ­մու­թիւն, որուն առանց­քը կը կազ­մէ հայ լե­զուն:

Շա­րու­նա­կենք մեր եր­թը դէ­պի փայ­լուն ապա­գայ, առաջ­նորդ­ուե­լով քրիս­տո­նէ­ա­կան ու հայ­կա­կան մեր ար­ժէք­նե­րով, միշտ գի­տակ­ցե­լով մեր ինք­նու­թեան ու անոր յա­րա­տեւ պահ­պան­ման:

About Post Author

admin

acaa@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %