0
0
ՍՕՍԻ ՄԻՇՈՅԵԱՆ-ՏԱՊՊԱՂԵԱՆ
Գրելը ի՞նչ է, եթէ ոչ քու հայելիդ, ապրումներուդ, զգացումներուդ արտացոլումը , միտքդ արտայայտելու ազդու միջոց: Կը գրես բաներ, որ բերանացի թերեւս չուզէիր պատմել, գիրը մտերիմ ընկերդ կ՚ըլլայ ու գրելով կը զգաս էութեանդ իւրաքանչիւր մանրուք, էութեանդ տեղաշարժը: Հոգիիդ թաքուն ծալքերը բանալով ու դուրս բերելով՝ կը կարծես որ հանգստացար, սակայն տակաւին օրերով կը մնաս անոր ազդեցութեան ներքոյ… անով կ՚ապրիս. անիկա մինչեւ չցնցէ՝ չի հանգստացներ: Գրելը սոսկ զուարճանք չէ, կ՚ըսէ բարեկամս, կեանք է: Այո՚, գրելով հոգին կը մարմնանայ, կերպարանք կը ստանայ, կեանքը կ՚ըլլայ, պայմանաւ որ կեղծ չըլլան ապրումներդ:
Գրելու կարեւոր ազդակ է անշուշտ լեզուն: Լեզուի իմացութիւնը եւ անոր զգացողութիւնը պայմաններ են գիրին համար: Գրել քո՚ւ լեզուովդ, հաճոյք ստանալ լեզուէն, լեզուի խաղերէն… եւ զայն քու սեփականութեանդ մէկ մասնիկը զգալ, տեսնել թէ ինչպէս բառերը կրնան խաղ խաղալ հետդ, նոյնիսկ պար բռնել… միաձուլուիլ լեզուին հետ, զայն քուկդ զգալ եւ այդ գերագոյն հաճոյքը վայելել: Զարմանալ եւ հրապուրուիլ լեզուի հնչեղութեամբ ու ճկունութեամբ. զգալ, օրինակ, թէ ինչպէս եթէ «կատակ» բառը հակառակ ձեւով ալ նոյնը կը կարդացուի, «լալ»ը նոյնպէս լալ է, «պարապ»ը նոյնպէս՝ պարապ ու այս պարապ ու ունայն աշխարհին մէջ զգլխիլ լեզուի գանձերով: Տարբերութիւնները քննել հայերէն լեզուի երկու ճիւղերուն, գիտնալու համար թէ թողուլը, օրինակ, ձգե՞լ է, թէ գձել: Գրել նոյնիսկ երկճիւղ լեզուներու զաւեշտալի երեւոյթներու մասին, ու անդրադառնալ թէ ինչպէս՝
Արեւելահայուն քունը կը տանի, իսկ արեւմտահայուն քունը կու գայ,
Արեւմտահայը ցաւդ կ’առնէ, արեւելահայը՝ կը տանի:
Արեւմտահայը կը գինովնայ, արեւելահայը կ’արբենայ:
Արեւմտահայը կը ջղայնանայ, արեւելահայը կը ներվայնանայ:
Արեւմտահայը կը խենթանայ, արեւելահայը կը գժուի:
Արեւմտահայը ջղայնացած կը պոռայ, արեւելահայը կը գոռայ:
Արեւմտահայը կը գիրնայ, արեւելահայը՝ կը ջաղանայ:
Սակայն այս տարբերութիւնները խորթ չտեսնել, այլ տիրապետելով երկուքին՝ զայն հարստութիւն համարել ու կլանուիլ լեզուով:
Լեզուն, սակայն, բաւարար ազդակ չէ գրածդ տեղ հասցնելու համար: «Թէ ուզում ես երգդ լսեն՝ ժամանակիդ շունչը դարձիր» ըսած է մեծանուն բանաստեղծ Ե. Չարենց: Ժամանակին համահունչ ընթանալը, կաշկանդումներէ հեռու, ազատ գրելաոճ ձեռք բերելը ու նո՚ր ըսելիք ունենալը, գրութիւն մը սիրելի կը դարձնեն ընթերցողին:
Սակայն ի՞նչ գրել: Որոշել պարզապէս լաւն ու բարին տալ թուղթին՝ անհեթեթութիւն պիտի ըլլայ պատերազմական այս սարսափազդու դարուս մէջ, ուր չորս կողմդ վայրագութիւն ու մահ կը բուրէ. դո՚ւն որ նոյնպէս ականատեսը եղար այդ պատերազմին ու այդ ցնցումները մինչեւ ողնածուծդ ազդեցին, պիտի պահես օրագրութի՞ւն ու անմահացնե՞ս օրուան դէպքերը։ Պատմե՞լ թէ ինչպէս ստիպուած եղար լքելու ծննդավայրդ, հեռանալու վտանգէն, հասնելու համար աւելի ապահով վայր. գրե՞լ այս անգամ ալ այն զգացումին մասին, թէ ինչպէս կը խորհէիր թէ ելլելով պատերազմական գօտիի շրջանէն՝ այլեւս հանգիստ ու խաղաղ կեանք մը պիտի վարէիր, չգիտնալով, սակայն, որ հոգիի խաղաղութիւնը պիտի խլուէր քեզմէ այս անգամ ալ. գրե՞լ խեղդող կարօտին մասին, թէ համարել որ կրկնութիւն պիտի ըլլան ըսածներդ, չէ՞ որ ամբողջ գրականութիւն ունինք նուիրուած կարօտախտին: Գրե՞լ հայրենիքի ապրումներուդ մասին, որ այլեւս սովորական երկրի կարգավիճակ ստացած է քեզի համար եւ դուն զարմանքով ու հիացմունքով կը դիտես զբօսաշրջիկները, որոնք պտոյտի աւարտին թաց աչքերով կը հեռանան երկրէն: Գրե՞լ անցեալին մասին, այն անցեալին, որ կարծես բռնի խլուեցաւ քեզմէ, եւ գրելը քեզի համար լաւագոյն միջոցը եղաւ զայն կրկին ափերուդ ու տաքուկ գիրկիդ մէջ պահելու: Գրե՞լ երկրի վիճակին ու իւրաքանչիւր քաղաքացիի մտահոգութիւններուն մասին, թէ…
Գրե՞լ միայն ուրախ վայրկեաններուդ մասին… բայց ինչո՞ւ յաճախ տխուր ու թախծոտ պահերուս «գրելս կը բռնէ», ուրեմն չգրե՞լ…
Ո՚չ, ընդհակառակը, որոշե՛լ գրել. գրել խորհրդածելով, գրելով քակել հանելուկը կեանքի առեղծուածին, գրելով հասկնալ կեանքը, կեանքի շղթայ կոչուածը, մեր գոյութիւնը, գրել հաւատքով, գրելը փրկութիւն համարելով, գրել ձգտելով, բարի ու լաւ փոփոխութեան տենչալով, սպասումով, լաւատեսութեամբ, գրել ճշմարիտը… մանաւանդ հաւատալով հրաշքին… այո՚, ուրեմն՝ գրե՚լ:
