0
0
Յ. Պալեան
Մտածել ընտրապայքարի մասին եւ զայն գերանցել: Եւ՝ մտածել յաջորդ հանգրուանի մասին:
Արդէն վեց ամիսէ ի վեր Հայաստան մատնուած է տագնապի: Ընտրապայքարը թեր եւ դէմ ըլլալէ անդին չանցաւ: Մնաց պարտութեան մթնոլորտի մէջ, մնաց տեղական, մենք ու մերոնքի սահմաններուն մէջ:
Մօտաւոր անցեալի Եռամիասնութիւն կարգախօսին մէջ վերականգնում եւ հզօրութիւն գտնել օրակարգ չեղաւ: Հայաստանը մնաց եւ գործեց որպէս երեք միլիոն հայու հայրենիք, չաճեցուց այն գիտակցութիւնը, որ ան պատասխանատուութիւնն ու իրաւունքն է տասնըհինգ միլիոնի:
Այդ տասնըհինգէն տասներեքը պէտք է դուրս բերել բարեսէրի, հայասէրի եւ զբօսաշրջիկի թատրոնի դերէն, զայն համարել միաժամանակ ՏԷՐ ԵՒ ԾԱՌԱՅ: Այս պէտք չէ ըլլայ սոսկ սրահ յուզող հռետորաբանութիւն: Մինչեւ այն ատեն որ մենք տէր եւ ծառայ ըլլալու խնդիրը չենք ամրագրեր օրէնքով, զայն չենք դարձներ ազգային կեանքի օրէնք, չենք կառչիր անոր մեր ժողովուրդի եւ հայրենիքի գոյապայքարին բերելու համար անհրաժեշտ մեր հաւաքական ուժը եւ կարողականութիւնը (potentiel), պիտի խարխափենք եւ կրենք հետեւանքները այդ խարխափումին:
Ինչ որ ալ ըլլան Հայաստանի ակնկալութիւնները սփիւռքէն եւ անոր բերած նպաստը, երկրի եւ ժողովուրդի պատմութեան էջին վրայ անոնք մանրուք են: Այսպէս պիտի շարունակուի, եթէ ընթացիկէն, սովորութիւններէն եւ վերապահութիւններէն անդին սաւառնող ազգային-քաղաքական գաղափարաբանութիւն չդառնայ Եռամիասնութիւնը՝ անխտի՛ր բոլորին համար, նաե՛ւ սփիւռքի, ըլլալ տէր եւ ծառայ այն երկրին՝ զոր կը կոչենք հայրենիք, որ ինքնութիւն է, ժառանգութիւն, հաւասար իրաւունք՝ հաւասար պարտաւորութիւններով:
Հիմա սփիւռքի հայը, ի տես եւ ի լուր Հայաստանի ներկայ գոյութենական տագնապին, կրնայ յուզուիլ, ընդվզիլ, կարծիքներ յայտնել, թերթ կարդալով եւ հեռատեսիլի մնայուն հիւրը ըլլալով: Բայց ազգի ճակատագիր եւ ապագայ որոշող տագնապէն բացակայ է սփիւռքացած տասներեք միլիոնը, ան ոչ մէկ իրաւունք ունի այդ տագնապի յաղթահարման մասնակից ըլլալու կամ անոր ուղղութիւն տալու համար:
Հեռուն նստած յուզուած հանդիսատեսը քաղաքական ազդակ չէ: Այս է մերկ իրականութիւնը եւ զայն պէտք չէ դիտել մատներու արանքէն:
Ներկայ տագնապը պիտի ստիպէ՞, որ պերճախօսութեան Եռամիասնութիւնը դուրս բերենք ամբոխավավարական փուչիկի դերէն եւ զայն դարձնենք կառուցողական քաղաքական առաջադրանք: Այս ընելու համար եսերու մասնակիութեան չարիքը պէտք է յաղթահարել, ունենալ տոկալու եւ տեւելու կամք, որ կրնայ կենսագործուիլ, եթէ յաջողինք ոչ միայն յուզումներով, այլ օրէնքով միացնել ժողովուրդը, Հայաստան եւ Հայաստաններ, սփիւռքներ, իրողապէս ըլլալու տէր եւ ծառայ միաժամանակ:
Հայաստանի յաջորդական իշխանութիւնները եւ հանրային կարծիքը ցարդ տրամադիր չեն եղած Եռամիասնութեան տալու քաղաքական, օրէնսդրական եւ կազմակերպական եզրայանգում: Ըսուած է, որ Հայաստանի խնդիրները կ’որոշուին Հրազդանի ափին: Եթէ տասնըերեք միլիոնը զրկուած է, պատմութեան արկածներուն եւ չարիքին պատճառով Հրազդանի ափին գտնուելու իրաւունքէ, զայն մե՞նք պիտի զրկենք ազգի լիիրաւ անդամի իրաւունքէ:
Ի հարկէ, տէր եւ ծառայ ըլլալու իրաւունքի կենսագործման համար կարողական (potentiel) ուժ է հայկական տասներեք միլիոն սփիւռքը: Եթէ ան պատրաստ չէ, չենք պատրաստած, եթէ Հայաստան ինքզինք սահմանափակած է սոսկ Հրազդանի ափի երեք միլիոնի իրաւունքով, Եռամիասնութիւնը կը մնայ ամբոխավարական-ամբոխահաճական տարազ մը, որ այս կամ այն առիթով, յանկարծ յայտնուող քաղաքական յաւակնութիւններ ունեցող մը կ’օգտագործէ իր պատեհապաշտական շահերուն համար:
Եւ ազգը կը նաւարկէ պղտոր ջուրերու մէջ:
Հայ մտաւորականութիւնը, ներսը եւ դուրսը, առանց ուրիշ ժողովուրդներու կացութենէն եւ օրէնքներէն փոխառնուած ըմբռնումներու եւ օրէնքներու, մեկնելով մեր ժողովուրդի ներկայ կացութենէն, որ վաղը պիտի չփոխուի, լուծում պէտք է գտնէ ՄԻԱՑՄԱՆ հարցին, որ չըլլայ ճառ, բարեսիրութիւն, զբօսաշրջութիւն, այլ ըլլայ պարտաւորութիւն եւ իրաւունք, նաեւ սփիւռքի հայը դարձնելով ՏԷՐ ԵՒ ԾԱՌԱՅ:
Եթէ այս խնդրին քաղաքական-կազմակերպական-օրէնսդրական իմաստուն եւ հեռատես ձեւաւորումը չկատարենք, Հայաստան ինքզինք կը զրկէ տասներեք միլիոն համրանքի եւ անոր կարելիութիւններու նեցուկէն, այդ տասներեք միլիոնն ալ կը դատապարտուի ըլլալու ծագումով հայերու զգացումներով ժամանակ մըն ալ անորոշ սահմաններով տարտղնուած տեւող հաւաքականութիւններու գումար:
Ճիշդ է, որ այս օրերուն լարուած ուշադրութեամբ, խոր մտահոգութեամբ եւ զգացականութեամբ կը հետեւինք Հայաստանի մէջ ընթացող ընտրապայքարին, «դրօշակ այրելու» կամ «մուրճի եւ կացինի» զաւեշտա-ողբերգական մենաթատրոնի տեսարաններու, բայց քաղաքական իմաստութիւնը պէտք է թելադրէ, թելադրէր, մտածել վաղուան մասին: Այդ վաղը ԵՌԱՄԻԱՍՆՈՒԹԻՒՆն է, որուն պէտք է տալ քաղաքական-կազմակերպական իմաստ եւ խորք: Ան է որ կրնայ երաշխաւորել Հայաստանի վերականգնումը, գոյատեւումը, հզօրացումը եւ հայոց իրաւունքներու վերականգնումը: Աւելի պարզ. նաեւ ներկայ տագնապի յաղթահարումը:
Այս ապագայատես եւ յեղափոխական ընթացքը մեր սովորական կարգադրութիւններէն եւ յարաբերութիւններէն, կազմակերպական եւ նախատեսական գաղափարներէն տարբեր որակ կը պահանջէ: Մեր ժողովուրդը, ներսը եւ դուրսը, ունի իմաստուն անձերու ներուժ, որ չ’օգտագործուիր, որ բացակայ է բեմէն, ան հանգամանաւորներու եւ պոռչտացողներէ չի բաղկանար: Նախագահը, ազգի լինելութեան հրամայականէն մեկնելով, այդ իմաստունները պէտք է հրաւիրէ լայնածիր խորհրդաժողովի մը, առանց այս կամ այն խմբաւորման կամ ուժի տուրք տալու, առանց հրէի եւ հեթանոսի տարբերութիւններով ընտրանքի, օրակարգ ունենալով ԵՌԱՄԻԱՍՆՈՒԹԵԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ-ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԻՐԱՒ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԵԱՆ ՃՇԴՈՒՄԸ:
Միաժամանակ, ԱՆԽՏԻ՛Ր ՏԷՐ ԵՒ ԾԱՌԱՅ ԸԼԼԱԼՈՒ ՍԱՀՄԱՆՈՒՄԻՆ ՊԷՏՔ ՈՒՆԻՆՔ: Իրաւունքներով եւ պարտաւորութիւններով, զորս պէտք է սահմանել եւ ընդունիլ առանց տեղական-տեղայնական մտմտուքներու եւ պատեհապաշտութեան:
Շատեր կրնան խորհիլ, որ Հայաստանի եւ մեր ժողովուրդի ապրած ներկայ կացութեան եւ դիմագրաւած դժուարութիւներու մթնոլորտին մէջ, նման մտածում եւ հայեացք մտքի մարզանք են, մտաւորականի եւ բանգէտի պերճանք: Մտածե՛նք տարբեր ուղղութեամբ. կը խարխափենք՝ քանի որ ապագայատես կազմակերպական եւ միացման տեսիլք չունինք եւ այդ ուղղութեամբ չեն գործած եւ չենք գործեր:
Սպասելով այս ուղղութեամբ յանդուգն նախաձեռնութիւններ, ի՞նչ բան կ’արգիլէ, որ ներսի եւ դուրսի մտաւորականութիւնը, որպէս ապագայի եւ վերակառուցման իմաստութեան երաշխաւոր, խօսի, արտայայտուի, վիճարկում ունենայ:
Ժան Ժոռէս երէկ իրաւունք ունէր, այսօր ալ ունի: Ան կ’ըսէր, որ «Յեղափոխութիւն գոյութիւն կ’ունենայ հոն ուր կայ գիտակցութիւն»: Ազգի վերականգնումի հաւատքը եւ անոր գիտակցութիւնը, յեղափոխութեան առաջին քայլն է, անցեալի եւ ներկայի սխալ ըմբռնումներու եւ ձախողութիւններու գերանցումով:
Կ’իրականցնե՞նք ՏԷՐ ԵՒ ԾԱՌԱՅի անսահմափանակ յեղափոխութիւնը, տասնըհինգ միլիոնը վերածելով մէկ եւ իրաւատէր ազգի:
Առանց խուսանաւումներու պէտք է խօսիլ այս հիմնահարցի մասին, ոչ թէ դատելով անցեալի սխալները այլ՝ նայելով գալիքին:
