0
0
Ա.Ա.
Արցախի վերջնական կարգավիճակին ճշդման կարեւորութեան անդրադարձած են Մինսքի խումբին համանախագահ պետութիւնները, որոնց ներկայացուցիչները ամէն առիթի եւ յատկապէս վերջին շրջանին կը նշեն, որ առանց Արցախի վերջնական կարգավիճակին ճշդման, Լեռնային Ղարաբաղի տագնապը լուծուած կարելի չէ համարել։ Մինչ Ռուսիա կը պնդէ, որ Արցախի վերջնական կարգավիճակին խնդիրը պէտք է ապագային քննարկուի, Միացեալ Նահանգներ եւ Ֆրանսա շատ յստակ քաղաքականութիւն մը դրսեւորած են։ Այնքան ատեն որ Արցախի վերջնական կարգավիճակը չէ յստակացած, Լեռնային Ղարաբաղի տագնապը լուծուած չէ։ Ուաշինկթըն- Փարիզ ճակատին այս կեցուածքը, որ Ռուսիոյ դիրքորոշման կը հակադրուի, Մոսկուայի համար նորութիւն մը չէ, ոչ ալ լուրջ խոչընդոտ մը՝ առանձինն շարունակելու համար Լեռնային Ղարաբաղի մէջ ապահովութեան եւ կայունութեան ապահովութեան եւ երաշխաւորման նախաձեռնութիւններն ու ճիգերը։
Մինսքի խումբին համանախագահները, հակառակ Արցախի կարգավիճակին քննարկման վերաբերեալ կեցուածքի յստակ տարբերութեան, ներկայիս կը ջանան նաեւ արցախեան բանակցութիւններու վերսկսումը ապահովել՝ բախելով Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի ուժեղ ընդդիմութեան։ Ալիեւի համաձայն, արցախեան երկրորդ պատերազմէն ետք Լեռնային Ղարաբաղի տագնապ գոյութիւն չունի, որովհետեւ խնդիրը լուծուած է՝ Մ.Ա.Կ.-ի Ապահովութեան Խորհուրդի չորս բանաձեւերուն հիմամբ Ատրպէյճանի «հողային ամբողջականութեան» վերականգնմամբ։
Այս ծիրին մէջ է, որ Արցախի կարգավիճակին եւ արցախեան բանակցութիւններուն վերսկսման մասին ամերիկեան բաւական նշանակալից կեցուածքներ հրապարակուեցան։Հայաստանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպան Լին Թրէյսի Սիւնիքի մարզ կատարած իր այցելութեան ընթացքին վերստին շեշտեց Ուաշինկթընի իշխանութիւններուն այն մօտեցումը, թէ միայն Արցախի վերջնական կարգավիճակին ճշդումը տագնապը պիտի լուծէ։ Պէտք չէ մոռնալ, որ արցախեան երկրորդ պատերազմէն ետք,Հայաստանի Սիւնիքի մարզին նկատմամբ ատրպէյճանական ծաւալապաշտական նկրտումները սկսած են միջազգային ընտանիքը մտահոգել եւ ամերիկացի դեսպանին յայտարարութիւնները՝ Սիւնիքի մարզէն, զգուշացման պատգամներ կը բովանդակէին։Հասցէատէրն ալ յստակ է։
Թրէյսի ղարաբաղեան հարցը բանակցութիւններու միջոցով լուծելու իր կոչին մէջ շեշտեց Արցախի վերջնական կարգավիճակին յստակացման կարեւորութեան վրայ։«Վերջին պատերազմին հետեւանքները չեն վերացած։ Տագնապը լուծուած չէ, որովհետեւ չէ յստակացած Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը», յայտարարեց Թրէյսի։
Ամերիկացի դեսպանը նաեւ շեշտեց, որ Միացեալ Նահանգներ պիտի գործեն իբրեւ Մինսքի խումբի համանախագահ եւ պիտի ջանան լարուածութիւնը մեղմացնել եւ միջադէպերը նուազեցնել, որպէսզի կարելի ըլլայ միւս հարցերը սեղանի վրայ դնել։ Այլ խօսքով՝ արցախեան երկրորդ պատերազմին հետեւանքներուն վերացումը եւ Արցախի կարգավիճակի յստակացումը։ Թրէյսի յստակօրէն ըսաւ, որ Միացեալ Նահանգներ կը խորհին, որ տագնապը լուծուած չէ, որովհետեւ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը որոշուած չէ։
Ամերիկացի դեսպանին Սիւնիքի մարզ այցելութենէն շաբաթ մը ետք, Ատրպէյճան դարձեալ ոտնակոխեց Հայաստանի պետութեան գերիշխանութիւնը։ Վերջին տուեալներուն համաձայն, ազրպէյճանական միաւոր մը փակած է Կապան – Գորիս միջպետական ճանապարհը եւ կը մերժէ վերաբանալ զայն՝ պատճառաբանելով,որ երկու հայ զինուորներ յարձակած են ազրպէյճանցի զինուորի մը վրայ եւ զայն սուինով հարուածած։Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութիւնը հերքած է այս անհեթեթութիւնը։ Սակայն իրողութիւնը այն է, թէ Սիւնիքի մարզի կենսական ճանապարհները եւ շրջանները կը շարունակեն մնալ ազրպէյճանական տիրապետութեան եւ անմիջական վտանգի տակ, իսկ ազգային ժողովին մէջ պատգամաւորները իրարու վրայ շիշեր կը նետեն եւ կիցեր կու տան, իրարու հասցէին նաեւ սեռական բնոյթի հայհոյանքներ գոռալով։
Ինչ կը վերաբերի Մինսքի խումբի միւս համանախագահ պետութեան՝ ֆրանսայի, ապա Փարիզի իշխանութիւնները յայտարարած են, որ Լեռնային Ղարաբաղի տագնապը լուծուած չէ եւ զայն կարելի է լուծել միայն Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակին յստակացումէն ետք։Իսկ Ռուսիա յայտարարած է, որ կարգավիճակի հարցին շուրջ պէտք է համաձայնիլ, բայց ոչ հիմա, այլ ապագային։ «Հարցը պէտք է լուծել ապագային, ապագայի ղեկավարներուն կամ այդ հոլովոյթին մասնակիցներուն կողմէ», շեշտած է փութին։ Այս կեցուածքը կը նշանակէ, որ Ռուսիա կը փորձէ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակին խնդրին լուծումը յետաձգել՝ Հարաւային Կովկասի մէջ իր ներկայութեան այս խաղաքարտը չկորսնցնելու նպատակով։
Անդրադառնալով Թրէյսիի վերջին յայտարարութեան, Արցախի արտաքին գործոց նախարար Դաւիթ Պապայեան շատ կարեւոր կեցուածք մը համարեց զայն եւ ըսաւ, որ Մինսքի խումբին համանախագահները համակարծիք են, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի խնդիրը լուծուած չէ։ Ան այս համախոհութիւնը համարեց Ալիեւը զսպելու կարեւոր գործիք մը։Պապայեան նաեւ նշեց, որ ատրպէյճանական դիրքերէ արձակուած կրակոցները հոգեբանական ճնշում են։«Եթէ արցախցիք կը մերժեն ապրիլ ատրպէյճանական լուծին տակ եւ միջազգային ընտանիքն ալ իրազէկ է այս իրողութեան։Ի՞նչ պիտի ընեն ատրպէյճանցիները։Մեզ պիտի կոտորե՞ն», հարց տուաւ ան։
Միացեալ Նահանգներու այս կեցուածքին անուղակի պատասխան մը տուաւ Ալիեւ, երբ Ատրպէյճանի մէջ Մ.Ա.Կ.-ի մնայուն համակարգող Վլանքա Անտրէեւան ընդունելով՝ յայտարարեց,որ Ատրպէյճան վերջին պատերազմին վերականգնեց երկրին հողային ամբողջականութիւնը, Մ.Ա.Կ.-ի կանոնադրութեան համաձայն օգտուելով պաշտպանութեան իրաւունքէն։«Գործադրեցինք Մ.Ա.Կ.-ի Ապահովութեան Խորհուրդին չորս բանաձեւերը եւ մեր հողերը ազատագրեցինք», ըսաւ Ալիեւ եւ դարձեալ քննադատեց Մինսքի խումբին համանախագահութիւնը, թէ ամբողջ քսանութ տարի չյաջողեցաւ Հայաստանի պարտադրել, որ իր ուժերը Լեռնային Ղարաբաղէն քաշէ։
