Յօդուածներ

Զինադադարէն Ետք Կազա Ո՞ր Ուղղութեամբ Կ՛ընթանայ Եւ Ի՞նչ Յոյսեր Կան Պաղեստինի Խաղաղութեան Համար

ՎԵՐԱ ԵԱԳՈՒՊԵԱՆ

Յունուար 2025-ին Իսրայէլի եւ Համասի միջեւ հաստատուած զինադադարը վերջ տուաւ 15 ամսուան հակամարտութեան, որ Կազան  վերածեց աւերակի: Զինադադարը, ի հարկէ, ժամանակաւոր համաձայնութիւն է, բայց անիկա Կազային առջեւ բացաւ ապագայի եւ խաղաղութեան հեռանկարներ: Այս յօդուածը ամփոփ ձեւով կ՛անդրադառնայ` Կազայի ներկայ իրավիճակին, դիմագրաւած մարտահրաւէրներուն եւ երկարատեւ խաղաղութեան հեռանկարներուն:

Զինադադարի արդիւնքները

Զինադադարը Կազայի մէջ ապահովեց  փխրուն խաղաղութիւն: Պատերազմը պատճառեց աւելի քան 60.000 կառոյցներու կործանում եւ յառաջացուց միլիոնաւոր թոներով աւերակներ: Մարդասիրական ճգնաժամը վատ է, բազմաթիւ պաղեստինցիներ թաղուած կը մնան աւերակներու տակ, եւ կենսական ծառայութիւնները խափանուած են: Միջազգային ընտանիքը խոստացած է աջակցիլ վերականգնման աշխատանքներուն, բայց գործընթացը տասնամեակներ եւ միլիառաւոր տոլարներ կը պահանջէ:

Վերակառուցման ջանքեր

Կազան վերակառուցելու ջանքերը շուտով կը սկսին: Միջազգային նուիրատուները խոստացած են նշանակալի նիւթական օգնութիւն տրամադրել: Սակայն քանդումներու տարողութիւնը մեծ մարտահրաւէրներու առջեւ դրած է շրջանը: Ենթակառոյցները, ինչպէս` դպրոցները, հիւանդանոցները եւ բնակարանները, պէտք է  վերակառուցել: Մարդասիրական կարիքները շատ մեծ են, բնակիչները զրկուած են` մաքուր ջուրէ, ելեկտրականութենէ եւ առողջապահական հիմնական ծառայութիւններէ: Այս ջանքերու համակարգումը քաղաքական լարուած միջավայրի մէջ յաւելեալ խոչընդոտ կ՛աւելցնէ արդէն իսկ քանդուած Կազային:

Մարդասիրական օժանդակութիւն

Միջազգային տարբեր կազմակերպութիւններ եւ ոչ կառավարական կազմակերպութիւններ (NGO) ապահոված են անմիջական օգնութիւն, ներառեալ` սննդամթերք, բժշկական պէտքեր եւ առժամեայ հանրակացարաններ: Սակայն քաղաքական եւ կենսական նիւթերու փոխադրութեան սահմանափակումներու պատճառով դժուար է հասնիլ բնակչութեան բոլոր կարիքներուն:  Ներգրաւումը շահագրգիռ տարբեր կողմերու, որոնք ունին տարբեր օրակարգեր,  աւելիով կը  բարդացնէ օգնութեան մատուցման գործընթացը:

Խաղաղութեան մարտահրաւէրները

Խաղաղութեան ուղին Կազայի մէջ լեցուն է մարտահրաւէրներով: Համասը կը մնայ շրջանի գերակշռող ուժը` վերահսկելով օգնութիւնն ու անվտանգութիւնը` հակառակ անոր ազդեցութիւնը տկարացնելու Իսրայէլի ջանքերուն: Քաղաքական լուծման հնարաւորութիւնները բարդ են, եւ քննարկումները կը շարունակուին կառավարման ձեւերու ու ղեկավարութեան դերերու մասին: Միջազգային ընտանիքը բաժնուած է Կազայի վերականգնման եւ երկարատեւ կայունութեան ապահովելու միջոցներու շուրջ:

Քաղաքական բեւեռացում

Կազայի քաղաքական դաշտը բեւեռացած է, եւ տարբեր խմբաւորումներ կը պայքարին իշխանութեան ու ազդեցութեան համար: Համասը, որ  կը ղեկավարէ Կազան, լարուած յարաբերութիւններ ունի Պաղեստինեան իշխանութեան հետ, որ կը կառավարէ Արեւմտեան ափը: Պաղեստինեան հաշտեցման ջանքերը բազմիցս ձախողած են` խանգարելով միաւորուած քաղաքական դաշտ ստեղծելու կարելիութիւնները:

Ապահովական միջավայր

Ապահովական վիճակը կը մնայ վտանգաւոր: Զինադադարը չէ յաջողած լուծել այն հիմնական խնդիրները, որոնք կասեցուցած են հակամարտութիւնը, օրինակ` շրջափակումները, շարժելու սահմանափակումները եւ պարբերական բռնութիւնները: Իսրայէլն ու Համասը կը մնան բարձր պատրաստուածութեան վրայ, եւ որեւէ սխալ հաշիւ կրնայ պատճառ դառնալ զինուորական գործողութիւններու վերսկսման: Շրջանի զանազան զինուած խմբաւորումներու ներկայութիւնը եւ ներքին հակամարտութիւններու կարելիութիւնները ա՛լ աւելի կը բարդացնեն ապահովական վիճակը:

Միջազգային փորձեր

Միջազգային ընտանիքը բաժնուած է Կազայի վերականգնման եւ ընդհանուր խաղաղութեան գործընթացի մօտեցումներուն հարցով: Մինչ որոշ երկիրներ կողմ են Համասի հետ ուղղակի մասնակցութեան, ուրիշներ կը պնդեն  աջակցիլ Պաղեստինեան իշխանութեան` իբրեւ պաղեստինեան ժողովուրդի օրինական ներկայացուցիչի: Այս տարբեր մօտեցումները բնականաբար կը խոչընդոտեն համակարգուած ջանքերը եւ արգելքներ կը ստեղծեն արդիւնաւոր դիւանագիտական նախաձեռնութիւններու համար:

Խաղաղութեան հեռանկարները

Հակառակ առկայ մարտահրաւէրներուն` Պաղեստինի մէջ խաղաղութեան հեռանկարներ կան: Վերջին հետազօտութիւնները յայտնաբերած են հասարակաց հիմքեր` իսրայէլացիներուն եւ պաղեստինցիներու միջեւ, օրինակ` տեղաշարժի ազատութիւնը, սրբավայրերու հասանելիութիւնը եւ գերիներու ազատումը: Այս գործնական փոփոխութիւնները կրնան  հիմք հանդիսանալ այնպիսի խաղաղութեան համաձայնագիրի, զոր երկու կողմերն ալ կրնան ընդունիլ: Բացի ատկէ` տարածաշրջանային եւ միջազգային դերակատարները կը շարունակեն կարեւոր դեր խաղալ միջնորդութեան եւ խաղաղութեան ջանքերուն աջակցելու փորձերուն:

Վստահութիւն խթանելու (Confidence-building) միջոցներ

Վստահութիւն խթանելու միջոցներու իրականացումը կրնայ նպաստել խաղաղութեան բանակցութիւններուն համար նպաստաւոր միջավայր մը ստեղծելու: Կազայի շրջափակումը  մեղմացնելով, մարդասիրական օգնութիւն տրամադրելով եւ կենցաղային պայմանները բարելաւելով` կարելի է վստահութիւն ստեղծել կողմերու միջեւ: Այս միջոցները կրնան նաեւ մեղմացնել քաղաքացիներուն անմիջական տառապանքները եւ նուազեցնել լարուածութիւնը:

Դիւանագիտական ջանքեր

Տարածաշրջանային եւ միջազգային դերակատարները, ինչպէս, օրինակ, Եգիպտոսը, Քաթարը, Միացեալ Նահանգները եւ Եւրոպական Միութիւնը, կը շարունակեն միջնորդել Իսրայէլի եւ Համասի միջեւ: Այս դիւանագիտական ջանքերը նպատակ ունին հաստատել կայուն զինադադար եւ լուծել հակամարտութեան հիմնական խնդիրները: Դիւանագիտական նախաձեռնութիւնները, որոնք կ՛ընդգրկեն առանցքային շահագրգիռ կողմերը, կրնան խթանել խաղաղութեան հեռանկարները:

Տնտեսական զարգացում

Կազայի տնտեսական զարգացման խթանումը կրնայ  նպաստել երկարատեւ կայունութեան: Նախաձեռնութիւններ, որոնք կը ստեղծեն աշխատատեղեր, կը բարելաւեն առեւտուրը եւ կ՛ամրացնեն ենթակառոյցները, հաւանական է, որ բարձրացնեն տնտեսական դիմադրողականութիւնը: Տնտեսական հզօրացումը կրնայ նաեւ նուազեցնել արտաքին օգնութենէն կախեալութիւնը եւ մեղմացնել հակամարտութեան շարժառիթները:

Երկու պետութեան լուծում

Երկու պետութեան լուծումը կը մնայ յարմարագոյն ձեւը Իսրայէլ-Պաղեստին հակամարտութիւնը լուծելու համար: Այս լուծումը կը նախատեսէ անկախ պաղեստինեան պետութեան ստեղծում` Իսրայէլի հարեւանութեամբ, փոխադարձ համաձայնեցուած սահմաններով: Երկու պետութիւն ստեղծելու ուղղութեամբ միջազգային ընտանիքի աջակցութիւնը կրնայ ապահովել  խաղաղութեան հիմքերը:

Եզրակացութիւն

Զինադադարը Կազայի մէջ կ՛ապահովէ ժամանակաւոր դադար, բայց խաղաղութեան ուղին երկար եւ անորոշ կը մնայ: Կազայի վերակառուցումը եւ քաղաքական խնդիրներու լուծումը կը պահանջեն բոլոր շահագրգիռ կողմերու շարունակական ջանքերը: Կազայի մէջ եւ աւելի լայն պաղեստինեան տարածքներուն մէջ կայուն խաղաղութեան հասնիլը կ՛ենթադրէ` լուծել հակամարտութեան խնդիրները, խթանել երկխօսութիւնը եւ իրականացնել գործնական միջոցներ, որոնք կը ստեղծեն վստահութիւն եւ կը բարելաւեն ժողովուրդին կեանքը:

 

Hairenik Media Hairenik Media

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button