Յօդուածներ

Հ.Հ. ՍՓԻՒՌ­ՔԻ ՆԱ­ԽԱ­ՐԱ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆԸ ՄԵ­ԾԱ­ՐԵՑ ՅՕ­ՐԻ­ՆՈՂ ԺԱՆ ԱԼ­ՄՈՒԽ­ԵԱ­ՆԻՆ

p13 Min.Hagopian_JeanAlmoukhian (1)

ԱՐՄԻՆԷ ՄԻՆԱՍԵԱՆ

Նիւ Եորք

Սփիւռ­քի տա­րած­քում որե­ւէ հայ ազ­գի զա­ւակ իրեն հպարտ է զգում, երբ նա ար­ժա­նա­նում է իր հայ­րե­նի­քի, հա­րա­զատ մօր` Հա­յաս­տա­նի գնա­հա­տան­քին:

Հոկտ. 6, 2012 թուի օրը բա­ցա­ռիկ մի երե­կոյ էր Ար­ժան­թի­նա­հայ Կոմ­պո­զի­տոր եւ խմբա­վար` Ժան Ալ­մուխ­եա­նի հա­մար: Այդ օրը Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան Սփիւռ­քի Նա­խա­րա­րու­թիւնը ձեռ­նար­կել էր մի շատ գե­ղե­ցիկ յո­բե­լե­նա­կան հա­մեր­գի հան­դէս նուիր­ուած` նրա 80-ամ­եայ եւ երաժշ­տա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան 55-ամ­եա­կի առ­թիւ:

Յո­բե­լենա­կան Հա­մեր­գը տե­ղի ու­նե­ցաւ Երե­ւա­նի Արամ Խա­չատր­եա­նի Ան­ուան Հա­մեր­գաս­րա­հում: Ներ­կայ էին տե­ղա­ցի երաժշ­տա­սէր­ներ, ծա­նօթ­ներ եւ հա­րա­զատ­ներ:

Յո­բե­լե­նա­կան հա­մեր­գի յայ­տա­գիրն էր զար­դա­րում Հա­յաս­տա­նի Պե­տա­կան Ակա­դե­մա­կան Երգ­չա­խում­բը, որի գլխա­ւոր եւ գե­ղար­ուես­տա­կան ղե­կա­վարն է վաս­տա­կա­ւոր եւ ան­ուա­նի խմբա­վար Յով­հան­նէս Չէ­քիճ­եա­նը: Յայ­տա­գի­րը պա­րու­նա­կում էր մե­ներգ­ներ դաշ­նա­մու­րա­յին մե­նա­կա­տա­րում­ներ եւ խմբա­յին եր­գեր` Վ. Դաւ­թեա­նի, Դ. Վա­րուժ­եա­նի, Պ. Հաճ­եա­նի, Ա. Կաշ­եա­նի, Վ. Աճիմ­եա­նի Յ. Թու­ման­եա­նի եւ նա­եւ Ժան Ալ­մուխ­եա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րից: Հա­մեր­գը չվեր­ջա­ցած Ժան Ալ­մուխ­եա­նը ղե­կա­վա­րեց երգ­չա­խում­բը, ներ­կա­յաց­նե­լով իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րից “Զար­թօնք“ խմբեր­գը,  որը դրսե­ւո­րում էր նա­խեր­գան­քը հայ նա­հա­տա­կաց, վե­րած­նունդ` մա­յիս­եան պայ­ծառ առա­ւօտ եւ Մայր Հայ­րե­նի­քի ան­կա­խու­թեան յաղ­թա­նա­կը: Հզօր էր ու ազ­դե­ցիկ եռա­ժան­րա­յին ելե­ւէջ­նե­րով ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւնը: Վստահ ենք որ խոր ազ­դե­ցու­թիւն ու տպա­ւո­րու­թիւն ձգեց ներ­կա­նե­րի վրայ:

p13 almoukhianՍոյն մե­ծա­րան­քին Սփիւռ­քի Նա­խա­րա­րու­թիւնը Տիկ. Հրա­նուշ Յա­կոբ­եա­նը Մա­էսթ­րօ Ժան Ալ­մուխ­եա­նին պար­գե­ւատ­րեց նա­խա­րա­րու­թեան ոս­կէ մե­տա­լով: Նա­եւ այդ առու­մով ըն­թերց­ուեց Մե­ծի Տան Կի­լիկ­իոյ Կա­թո­ղի­կոս Արամ Ա. Վե­հա­փա­ռի Կոն­դա­կը, շնոր­հա­ւո­րա­կան նա­մակ­ներ` Պուէ­նոս Այ­րէ­սի Հ.Յ.Դ.-Կ. Կոմի­է­տից,  Ռամ­կա­վար Ազա­տա­կան Կու­սակ­ցու­թիւ­նից, Հ.Մ.Ը.Միու­թիւ­նից, Հ.Օ.Մ.-ից, Հ.Բ.Ը.Միու­թիւ­նից, Հայ Կեդ­րո­նից եւ Մա­րա­շի Հայ­րե­նակ­ցու­թեան Միու­թիւ­նից: “Հա­մազ­գա­յին“ի Կ.Վար­չու­թիւ­նից (Պէյ­րութ) եւ “Հա­մազ­գա­յին“ի Նիւ Եոր­քի Մաս­նա­ճիւ­ղի Վար­չու­թիւ­նից:

Յօ­րի­նող եւ խմբա­վար ժան Ալ­մուխ­եա­նը ծնուել է 1932-ին Յու­նաս­տան: 1947 թուա­կա­նին  ըն­տան­եօք հաս­տատ­ուել է Ար­ժան­թին: Նա իր երաժշ­տա­կան ու­սու­մը կա­տա­րել է Ար­ժան­թի­նի ակա­նա­ւոր վար­պետ­նե­րի մօտ, ինչ­պէս Էմիլիօ Սամփի­էթ­րօ (Տե­սա­բա­նու­թիւն), Քար­լոս Թուք­սէն Պանկ (Ներ­դաշ­նա­կու­թիւն), Փետ­րօ Վա­լէն­թի Քոս­թա (Խմբա­վա­րու­թիւն) եւ աշ­խար­հահռ­չակ յօ­րի­նող Ալ­պեր­թօ Խի­նաս­թե­րա­յի մօտ (յօ­րի­նում եւ Գոր­ծի­քա­ւո­րում):

1957-ին մի խումբ ար­ուես­տա­սէր ըն­կեր­նե­րի հետ հիմք է դնում “Հայ Երաժշ­տու­թեան Բա­րե­կամ­ներ“ի ըն­կե­րակ­ցու­թիւնը եւ նրա “Արաքս“      երգ­չա­խում­բը, որի հիմ­նա­դիրն ու գե­ղար­ուես­տա­կան խմբա­վարն է մին­չեւ այ­սօր: “Արաքս“ երգ­չա­խում­բը Պուէ­նոս Այ­րէ­սի սի­րո­ղա­կան լա­ւա­գոյն խմբե­րից մէկն է մինչ այ­սօր եւ իր եր­գա­ցան­կը կը բաղ­կա­նայ աւե­լի քան 350 հայ­կա­կան, ար­ժան­թին­եան, եւ այլ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի խմբերգ­նե­րից: “Արաքս“ երգ­չախմ­բի նպա­տակն է եղել միշտ հայ երաժշ­տու­թիւնը իր ար­ժա­նի բար­ձուն­քի վրայ հնչեց­նել եւ տա­րա­ծել ո՛չ միայն հայ հա­սա­րա­կու­թեան, այլ նա­եւ մեզ հիւ­րըն­կա­լող տե­ղա­ցի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին: Ճիշդ այդ առու­մով էլ ար­ձա­նագ­րել է կա­րե­ւոր ձեռք­բե­րում­ներ  Ար­ժան­թի­նի պե­տա­կան, քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի եւ այլ կա­րե­ւոր ռատի­օ­կա­յա­րան­նե­րի կող­մից: Յի­շա­տա­կե­լի են իր հա­մերգ­նե­րը ներ­կա­յաց­ուած “Ու­նի­վեր­սի­տատ Մու­սէօ Սոս­ի­ալ Արհն­թի­նօ-ի (Ար­ժան­թի­նի Ըն­կե­րա­յին Թան­գա­րան) հա­մալ­սա­րա­նի կող­մից, ինչ­պէս նա­եւ ելոյթ­ներ ճար­տա­րա­պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի, հրէ­ա­նե­րի, ճա­փոն­ցի­նե­րի եւ այլ հա­մայնք­նե­րի մէջ: Ան­մո­ռա­նա­լի ձեռք­բե­րում եղաւ երբ 1972-ին Պուէ­նոս Այ­րէ­սի մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ մի­ջազ­գա­յին մաս­նա­գէտ ձայ­նա­բան­նե­րի (Ֆոն­ի­աթ­րի) հեր­թա­կան հա­մա­գու­մա­րը, բժշկա­կան հա­մալ­սա­րա­նի մէջ, ուր պի­տի մաս­նակ­ցէ­ին 36 եր­կիր­ներ, որոնց կար­գին Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րը, Սո­վետ Միու­թիւնը, Անգլ­ի­ան, Ֆրան­սան, Իտալ­ի­ան, Սպան­ի­ան եւ այլն: Վե­րո­յիշ­եալ հա­մա­գու­մա­րի հան­դի­սու­թեան հրաւիր­ուեց “Արաքս“ երգ­չա­խում­բը կա­տա­րե­լու բա­ցու­մը, որը կա­տար­ուեց մի­ջազ­գա­յին դա­սա­կան երաժշ­տու­թեամբ, իսկ փա­կու­մը` միայն ար­ժան­թին­եան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նով:

“Արաքս“-ը իր ելոյթ­նե­րով հան­դէս է եկել Պուէ­նոս Այ­րէ­սի կա­րե­ւո­րա­գոյն սրահ­նե­րի մէջ, ինչ­պէս “Քո­լոն“ (պե­տա­կան), “Սան Մար­թին“ (պե­տա­կան), “Սեր­վան­թես“ (պե­տա­կան), “Օտէ­օն“, “Սփլէն­տիտ“, “Մի­սէ­րի­քորտ­իա“ եւ այլն, ար­ժա­նա­նա­լով Ար­ժան­թի­նի եւ հայ մա­մու­լի բարձր գնա­հա­տան­քին:

“Արաքս“-ը հա­մերգ­նե­րով հան­դէս է եկել նա­եւ Քոր­տո­պա քա­ղա­քի եւ Ու­րուկ­ուա­յի մէջ, ու ելոյթ­ներ է ու­նե­ցել հե­ռա­տե­սի­լով:

1960թիւը Ալ­մուխ­եա­նի երաժշ­տա­կան կեան­քի մէջ բախ­տո­րոշ ան­կիւ­նա­դարձ եղաւ, երբ առա­ջին ճամ­բոր­դու­թիւնը կա­տա­րեց դէ­պի հայ­րե­նիք ու­սում­նա­սի­րե­լու եւ շփման մէջ մտնե­լու հայ­րե­նի գե­ղար­ուես­տա­կան, ինչ­պէս նա­եւ մտա­ւո­րա­կան կեան­քի հետ: Այդ երեք ու կէս ամս­ուայ ըն­թաց­քում կազ­մա­ւոր­ւում ու աւե­լի է խո­րա­նում հայ երաժշ­տու­թեան ար­մատ­ներն ու­սում­նա­սի­րե­լու, եւ որը խո­րա­պէս հետ­քեր է թող­նում հայ ար­ուեստա­գէ­տի հո­գու, նկա­րագ­րի ու գոր­ծու­նէ­ու­թեան վրայ:

Այ­նու­հե­տեւ, շա­րու­նա­կա­բար Ալ­մուխ­եա­նը հրա­ւիր­ւում է “Սփիւռ­քա­հա­յու­թեան Կա­պի Կո­մի­տէ“ի կող­մից 1968-ին, 1969-ին, 1970-ին եւ 1971-ին այ­ցե­լե­լու հայ­րե­նիք ինչ­պէս նա­եւ Մի­ջին Արե­ւելք, եւ Եւ­րո­պա.  Թեհ­րան, Աթէնք, Պէյ­րութ, եւ Պո­լիս, ղե­կա­վա­րե­լու երգ­չախմ­բեր ու բա­նա­խօ­սե­լու:  Իբ­րեւ յօ­րի­նող եւ խմբա­վար Ալ­մուխ­եա­նը լայն ճա­նա­չում է գտնում ամե­նու­րէք եւ այս առի­թով էլ 1972-ին  Մե­ծի Տանն Կի­լիկ­իոյ (Պէյ­րութ) Խո­րէն Ա. Կա­թո­ղի­կո­սը պար­գե­ւատ­րում է նրան “Ս. Մես­րոպ Մաշ­տոց“ի շքան­շա­նով:

Դարձ­եալ 1979-ին “Սփիւռ­քի Կա­պի Կո­մի­տէ“ի հրա­ւէ­րով ճամ­բոր­դում է հայ­րե­նիք ելոյթ ու­նե­նա­լու եւ ղե­կա­վա­րե­լու Հա­յաս­տա­նի Երգ­չախմ­բա­յին Ըն­կե­րու­թեան “Արամ Տէր Յով­հան­նիս­եան“ի ան­ուան երգ­չա­խում­բը հե­ղի­նա­կա­յին համեր­գով, որն ար­ձա­գան­գում է ար­տա­կարգ յա­ջո­ղու­թիւն.  եւ ըստ “Սո­վե­տա­կան Ար­ուեստ“ հան­դէ­սի կը վե­րած­ուի “Իս­կա­կան Տօ­նախմ­բու­թեան“:

Ալ­մուխ­եա­նը յօ­րի­նել է նշա­նա­կե­լի թւով գոր­ծեր` երգ­չախմ­բա­յին, կա­մե­րա­յին, սին­ֆո­նիկ, մե­ներգ­ներ, դաշ­նա­մու­րա­յին, որոնք կա­տար­ուել են Ար­ժան­թի­նի եւ այլ երկր­նե­րի մէջ, ինչ­պէս` Իտալ­իա, Զուի­ցեր­իայ, Բո­լիվ­իայ, Ու­րակ­ուայ, եւայլն: Նա ան­դամ է “Սա­տա­իք“ի (Ար­ժան­թի­նի Կոմ­պո­զի­տո­րա­կան Ըն­կե­րու­թիւն): Ալ­մուխ­եա­նի 25-Ամ­եայ երաժշ­տա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան հա­մար, 1982-ին երբ Ամե­նայն հա­յոց Կա­թո­ղի­կոս Վազ­գէն Ա. հով­ուա­կանայ­ցե­լու­թեամբ Պուէ­նոս Այ­րէս ժա­մա­նեց, Ալ­մուխ­եա­նին է շնոր­հում “Սա­հակ Մես­րոպ“ շքան­շանը:

Ալ­մուխ­եա­նը 1986, 1987, 1988 եւ 1989-ին Հայ Կրթա­կան եւ Մշա­կու­թա­յին Միու­թեան Նիւ Եոր­քի Մաս­նա­ճիւ­ղի կող­մից հրաւիր­ւում է կազ­մա­ւո­րե­լու եւ խմբա­վա­րե­լու “Հա­մազ­գա­յին“ի երգ­չա­խում­բը եւ հա­մերգ­ներ ներ­կա­յաց­նե­լու կազ­մա­կեր­պու­թեան հիմ­նադ­րու­թեան 25-ամ­եա­կի առ­թիւ: Յիշ­եալ հա­մերգ­նե­րը տե­ղի ու­նե­ցան Նիւ Եորք, Պոս­թըն, եւ Ուա­շինկ­թըն. Միշտ ար­ձա­նագ­րե­լով ան­նա­խըն­թաց յա­ջո­ղու­թիւն ամե­նու­րէք: Դարձ­եալ 1987 թուա­կա­նին Հա­յաս­տա­նի Մշա­կու­թա­յին Նա­խա­րա­րու­թիւնը եւ Կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի Միու­թիւնը Ալ­մուխ­եա­նին են շնոր­հում “ԿՈ­ՄԻ­ՏԱՍ“ի բարձր շքան­շա­նով:

2006-ին լրա­նում է Ալ­մուխ­եա­նի Երաժշ­տա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան 50-Ամ­եա­կը, այդ առի­թով Հոկ­տեմ­բե­րին Պուէ­նոս Այ­րէ­սի “Հա­ճըն Տան“ կազ­մա­կեր­պու­թեամբ տե­ղի է ու­նե­նում հա­մա­գա­ղու­թա­յին մի շքեղ մի­ջո­ցա­ռում մաս­նակ­ցու­թեամբ բո­լոր տե­ղի միու­թիւն­նե­րի ու կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րի: Իսկ 2007-ի Նո­յեմ­բե­րին տե­ղի է ու­նե­նում “Արաքս“ երգ­չախմ­բի 50-Ամ­եա­կի յո­բե­լի­նա­կան հա­մեր­գը ամ­բող­ջու­թեամբ Ալ­մուխ­եա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րով. հո­վա­նա­ւո­րու­թեամբ Հա­յաս­տա­նի Դես­պա­նի, Առաջ­նորդ Սրբա­զա­նի եւ յա­տուկ կազ­մա­կեր­պող յանձ­նախմ­բի: Այս առի­թով եւս Գա­րե­գին Բ. Ամե­նայն Հա­յոց Կա­թո­ղի­կո­սը Կոն­դա­կով շնոր­հա­ւո­րում է խմբա­վա­րին եւ երգ­չախմ­բին:

2010թ. Ար­ժան­թի­նի 200-Ամ­եա­կի առ­թիւ Ալ­մուխ­եա­նը ելոյթ է ու­նե­նում եր­կու հա­մերգ­նե­րով: Յայ­տա­գի­րը բաղ­կա­ցած է լի­նում առա­ջին մա­սը Կո­մի­տա­սի իսկ երկ­րորդն Ար­ժան­թին­եան եր­գե­րով մշակ­ուած Ալ­մուխ­եա­նի կող­մից: Առա­ջի­նը տե­ղի է ու­նե­նում “Հայ Կեդ­րոն“ի “Սի­րա­նուշ“ սրա­հի մէջ, իսկ երկ­րոր­դը` մայ­րա­քա­ղա­քի կեդ­րո­նը գտնուող հան­րա­ծանօթ “Կա­լեր­իա Կուէ­մէս“ի մէջ կազ­մա­կերպ­ուած նոյն կա­լէրիի տնօ­րէ­նու­թեան կող­մից: 2011-ին Հա­յաս­տա­նի Ան­կա­խու­թեան 20-Ամ­եա­կի առի­թով, Սփիւռ­քի Նա­խա­րա­րու­թիւնը Ժան Ալ­մուխ­եա­նին պար­գե­ւատ­րում է “ԿՈ­ՄԻ­ՏԱՍ“ի շքան­շա­նով:

2012-ին Օգոս­տոս 28-ին Պուէ­նոս Այ­րէ­սի Դաշ­նակ­ցու­թեան Կ. Կո­մի­տէն Ժան Ալ­մուխ­եա­նին է պատ­ւում, կազ­մա­կեր­պե­լով Մե­ծա­րան­քի Երե­կոյ նրա 80-Ամ­եայ եւ երաժշ­տա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան 55-Ամ­եա­կի առ­թիւ: Միեւ­նոյն­ժա­մա­նակ Նո­յեմ­բեր 18-ին, Հա­յաս­տա­նից վե­րա­դառ­նա­լով Պուէ­նոս Այ­րէս, ան­մի­ջա­պէս Կեդ­րո­նի “Սի­րա­նուշ“ սրա­հի մէջ տե­ղի է ու­նե­նում յո­բե­լի­նա­կան հան­դի­սու­թիւն հո­վա­նա­վո­րու­թեամբ` Հա­յաս­տան­եաց Առա­քե­լա­կան եկե­ղեց­ւոյ, Հա­յաս­տա­նի Դես­պա­նա­տան եւ Հայ Կեդ­րո­նի, ուր ցու­ցադր­ւում է Մայր Հայ­րե­նի­քում կա­յա­ցած մե­ծա­րան­քի երե­կո­յի խտա­սա­հի­կը` ցու­ցադր­ուած Հա­յաս­տա­նի պե­տա­կան հե­ռուս­տա­տե­սու­թիւ­նից:

Այ­սօր 55 տա­րի անց, ամ­բողջ մի կեանք նուի­րե­լով հայ երաժշ­տու­թեան ու ար­ուես­տին, Ժան Ալ­մուխ­եա­նը եւ “Արաքս“ երգ­չա­խում­բը կը մնան որ­պէս հայ մշա­կոյ­թին ծա­ռա­յող կա­րե­ւոր ազ­դակ­նե­րից մէ­կը:

Հայ Ազգն ու Հայ Մշա­կոյ­թը կան­գուն է, միայն Ձեզ նման ազ­գա­սէր ու նուի­րե­լալ ան­ձե­րի տքնա­ջան աշ­խա­տան­քով ու զո­հո­ղու­թիւ­նով: Սի­րե­լի Մա­էսթ­րօ, վարձքդ կա­տար:

Hairenik Media Hairenik Media

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button