0
0
Պետրոս Քհնյ. Շիթիլեան
Պարոյր Սեւակի յայտնի բանաստեղծութենէն քաղուած այս տողերը մտաբերեցի երբ կարդացի “Հայրենիք“-ի Փետրուար 10, 2012 թիւին մէջ հրատարակուած յօդուածը. “Ո՞ւր է Մեր Հայրերուն Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը“ վերնագրով, որ թարգմանութիւնն է նախապէս հրատարակուած յօդուածի մը, անգլերէն լեզուով լոյս տեսնող “Արմինիըն Ուիքլի“ին մէջ:
Ըլլալով ոչ կուսակցական, այլ` համակիր, որ կը կիսէ նոյն կազմակերպութեան նպատակները, ազգային գաղափարաբանութիւնը, մէկը որ կը հասկնայ անոր յոյժ կարեւորութիւնը, կատարելապէս կը հասկնամ ու կ՛աջակցիմ այդ յօդուածին մէջ արտայայտուած տեսակէտներուն:
Հարցը հո՛ն է, որ շատո՜նց կը սպասէինք նման ճշմարտախօս խօսքերու. հարցը հո՛ն է, որ բոլորս ալ պակաս կամ աւելի գիտենք, իրարու կը փսփսանք գրեթէ նոյն իրականութիւններուն մասին որ յիշուած են հոն, բայց բացայայտ չենք խօսիր. հարցը հո՛ն է, որ այդ յօդուածը կը շօշափէ Սփիւռք-Հայաստան յարաբերութիւններուն կարեւոր, բայց մէկ երեսը:
Չնայած այն բանին, որ կը կիսենք նոյն մտահոգութիւնները, բայց այդ հարցին գործնական լուծումը կը մնայ այդ կազմակերպութեան ներքին հարցը , որ միայն պահանջքի պարագային կրնայ ստանալ նաեւ համակիրներուն աջակցութիւնը: Մենք միայն կրնանք յուսալ եւ որպէս քրիստոնեայ աղօթել, որպէսզի այն օրը գայ երբ Հ.Յ.Դ.-ն հայրենիքին մէջ իսկապէս ըլլայ. “Մեր Հայրերուն Հ.Յ.Դ.-ն“:
Նշեալ յօդուածը առիթ եղաւ անձնապէս ինծի համար, որպէսզի որոշ մտորումներ արտայայտեմ Սփիւռք-Հայաստան յարաբերութիւններու որոշ երեսներուն մասին: Գիտակցաբար կը գրեմ նախ Սփիւռք եւ ետքը Հայաստան, որովհետեւ նիւթը մեր` սփիւռքի կեցուածքի մասին է:
Վերը նշեցի, որ իրականութիւններուն մասին բոլորս ալ գիտենք եւ իրարու կը փսփսանք, բայց բացայայտ չենք արտայայտուիր: Բացայայտ արտայայտուելու մասին է խօսքը: Նպատակը Հայաստանի մէջ իրավիճակը ապակայունացնելը չէ, նպատակը Հայաստանի մէջ “Արաբական գարուն մը“ ունենալը չէ, որ իր կարգին ճակատագրական սխալ մը կրնայ ըլլալ Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան ապահովման համար: Բայց միւս կողմէն մեր հաճոյակատարութիւնը, պատեհապաշտ ըլլալը, լռելը, գործնականօրէն բան մը չնելը, նոյնքան ճակատագրական սխալ մը կրնայ ըլլալ մեր հայրենիքին համար: Դժբախտաբար այդ կարելիութիւնը կայ: Գ՛ոնէ անոնք որոնք “մէջ“-էն գիտեն Հայաստանի վիճակը, պէտք է հասկնան թէ ի՞նչ կ՛ուզեմ ըսել: Սփիւռքի մէջ բնականօրէն կը հպարտանանք Անկախ Հայաստանով, բայց մէյ մը եթէ ուշադիր լսենք Հայաստանի հասարակ ժողովուրդին, մէյ մը եթէ Երեւանէն դուրս ելլենք ու առիթը ունենանք վստահելի կապ մը հաստատելու հասարակ ժողովուրդին հետ յստակօրէն կը հասկնանք, որ Հայաստանի ժողովուրդը անկախութեան մասին ուրիշ կարծիք ունի, ցաւալի կարծիք մը, շատ ժխտական կարծիք մը: Խորհրդային օրերուն` 1947-48-ի հայրենադարձներուն կողմէն ըսուած.“Երկիրը երկիր չի“-ն, այսօր դուք կը լսէք գրեթէ բոլորին կողմէն: Ու այդ երկիրը մեր հայրենիքն է` Հայաստանը, որուն անկախացումը արժէքազրկուած է: Դեռ աւելին, այս յուսախաբանութիւնը շատ խորունկ կ՛երթայ ու կը հասնի հայրենիք եւ ազգութիւն հասկացողութիւններուն ամբողջական արժէքազրկման: Ժողովուրդի կարեւոր հատուածին քով նոյնիսկ զզուանք մը կայ հայութեան հանդէպ, մերժում մը կայ ամէն բանին նկատմամբ որ հայկական է ու անընդհատ ձգտում մը կայ առաջին առիթին հայրենիքը ձգելու: Ահա ա՛յս է ամենէն մտահոգեցուցիչը: Մարդը իր հայրենիքին մէջ ինքզինքը պէտք է լաւ զգայ, մարդը գո՛նէ նուազագոյն պայմանները պէտք է ունենայ արժանավայել կեանք մը ապրելու եւ իր ընտանիքին նուազագոյն կարիքները ապահովելու: Հարցը ոչ թէ յղփացած կեանք մը ապրելու մասին է, այլ ապրուստի նուազագոյն պայմաններուն բացակայութիւնն է: Ինչպէս մենք հոս Սփիւռքի մէջ, այնպէս ալ Հայաստանի ժողովուրդը կը հասկնայ, որ տնտեսական ծանր պայմաններուն պատճառը միայն շրջափակումը չէ, այլ նաեւ եւ աւելի` ղեկավարութեան եւ վերնախաւին փտածութիւնը: Եթէ ժողովուրդը տեսնէր, թէ վերնախաւը իսկապէս կը ջանայ կացութիւնը ուղղել, թէ վերնախաւը փտած չէ, թէ ան ժողովուրդին հետ կը կիսէ նոյն դժուարութիւններն ու ցաւերը, վստահօրէն հայրենիքի գաղափարը նման անկում պիտի չարձանագրէր եւ ո՛չ թէ վիհ, այլ` հարազատութիւն ու փոխ-վստահութիւն գոյութիւն պիտի ունենար ղեկավարութեան ու ժողովուրդին միջեւ, ինչպէս որ եղած է 1918-1920 Հայաստանի Հանրապետութեան ժամանակ, բան մը որ այն ատեն առողջ պահած է ազգային մտածողութիւնը: Արխիւները կը պատմեն, թէ ժողովուրդին նման, ի՜նչ խեղճ պայմաններու մէջ կ՛ապրէին Հայաստանի Հանրապետութեան այդ ժամանակուայ ղեկավարները. Արամ Մանուկեանը, Ռուբէն Տէր-Մինասեանը… եւայլն: Ասոր վրայ կ՛աւելնայ հաւատքի ու եկեղեցւոյ ապրած տագնապը, որ եղած յուսախաբութիւնները զօրաւոր ձեւով կը խորացնեն: Արդար էին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Վեհափառի խօսքերը ըսուած Երեւանի մէջ անցեալ տարուան Սեբտեմբերին Հայաստան-Սփիւռք համագումարի ժամանակ. “Մեր թշնամին ուզեց Հայաստանն առանց հայերի տեսնել: Այսօր մենք մեր ձեռքերով Հայաստանը հայաթափում ենք: Փտածութեան, կոռուպցիա կոչուող հիւանդութեան արագ ընթացքը, փոքրամասնութեան տնտեսական յղփացած վիճակը եւ դրա դիմաց մտաւորականների, գրողների, ուսուցիչների ու ընդհանրապէս ժողովուրդի կենցաղային խեղճ պայմանները բարեփոխումների խիստ անհրաժեշտութիւն են զգում“:
Գիտնալով այս բոլորը սփիւռքը ի՞նչ պէտք է ընէ եւ կամ ի՞նչ կրնայ ընել: Հոս պէտք է նկատի ունենալ որ սփիւռքը միակամ չէ: Հատուած մը կայ որ որոշ շահերով ու հաշիւներով կապուած է Հայաստանի նոյն վերնախավին հետ եւ բնական է որ այդ հատուածին համար ներկայ վիճակը ձեռնտու է: Երկրորդ գործօնը ռուսահայութեան հզօրացումն է, որուն կառուցուածքը տարբեր է արեւմտեան սփիւռքէն, եւ աւելի քան վերջինս անմիասնակամ է:Ահա այս պայմանները նկատի առնելով յստակ կ՛երեւի, որ առ այժմ սփիւռքը միացած կեցուածք մը չի կրնար ունենալ: Այս վիճակին մէջ կը մնայ գո՛նէ չլռելը, պատշաճ բայց զօրաւոր ձեւերով ճշմարտութիւնները արտայայտելը եւ ուր որ կարելի է սփիւռքի կողմէն եղած օգնութիւններուն հսկելը ու ճնշում բանեցնելը, որպէսզի Հայաստանի մէջ իշխանութեան լծակ ունեցողները աւելի արդար ընթացք մը ունենան, բան մը որ պակաս կամ աւելի յաջողութեամբ ոմանք արդէն կ՛ընեն:
Պէտք չէ թերագնահատել արդար եւ ճշմարիտ խօսքին զօրութիւնը: Նափոլիօնը ըսած է. “Լրագրողի մը խօսքը ինծի աւելի կը վախցնէ, քան թշնամիին բանակները“: Գո՛նէ առ այժմ խօսքով արտայայտենք մեր մտահոգութիւնները, որ ինքնին գործելու ուրիշ ձեւ մըն է, մինչեւ այն ժամանակ երբ իրավիճակը փոխուի ու աւելի գործնական քայլերու պահանջքը հասունանայ:
