0
0
(Լուսանկարները` ՄԱՐԱԼ ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆի)
Մայիս 10-11-ին, Շիքակոյի Սքոքի շրջանէն ներս, տեղի ունեցաւ յատուկ գիտաժողով մը, նիւթ ունենալով Հայոց, Ասորիներու եւ Յոյներու Ցեղասպանութիւնը: Երկու օրուայ տեւողութիւն ունեցող այս գիտաժողովը մեծ հետաքրքրութիւն ստեղծած էր: Աւելի քան 120 ներկաներ ժամանած էին հետեւելու կատարուած բանախօսութիւններուն, զրոյցներուն եւ կլոր սեղաններուն:
“Not My Name“ գիրքին հեղինակը Թէօ Հալօ
Գիտաժողովը որ անգլերէնով կը կրէր “The Ottoman Turkish Genocides of Anatolian Christians: A Common Case Study“ անունը եւ կազմակերպուած էր Իլինոյի Հայ Դատի Յանձնախումբին, Ասորիներու Ցեղասպանութեան Կեդրոնին եւ Յունական Ուսումնասիրութեան կեդրոնին կողմէ:
Գիտաժողովին բացումը կատարեց հանրածանօթ լրագրող Ճոն Տէվիս, որ աշխատակցած է տեղւոյն CBS-ի հեռատեսիլի WBBM կայանին հետ: Ան շնորհակալութիւն յայտնեց հովանաւորներուն, կամաւորներուն եւ դասախօսներուն, որոնք իրենց մասնակցութեամբ, ներդրում կատարեցին: Ապա խօսք առաւ Սքոքիի քաղաքապետ Ճորճ Վան Տուզըն, որ յայտնեց թէ դիտմամբ այս գիտաժողովը կը կատարուի Ողջակիզման թանգարանէն ներս: Ապա խօսք առաւ յոյն հիւպատոս Իոննա Էֆթիմիատու, որ շնորհակալութիւն մաղթեց այս ձեռնարկը կազմակերպող մարմնին, աւելցնելով թէ հետզհետէ երիտասարդ ուսանողներ աւելի պիտի հետաքրքրուին, կատարելով հետազօտութիւններ եւ ուսումնասիրութիւններ:
Ապա բեմ բարձրացաւ Ճորճ Շիրինեան, որ գործադիր տնօրէնն է Թորոնթոյի Զօրեան հիմնարկին: Ան բացատրեց թէ ինչպէս պիտի ընթանայ այս երկօրեայ ժողովը: Տոքթ. Փօլ Պալթրոփ որ Ֆլորիտայի Համալսարանէն ներս պատասխանատուն է Ողջակիզման ուսումնասիրութիւններու կեդրոնին, յայտնեց թէ վերոյիշեալ երեք Ցեցասպանութիւններուն համար, ամենէն աւելի կարեւոր ազդակը, վերապրողներուն հետ արխիւային թղթածարարներ պատրաստելն է, որոնք կը մնան ստոյգ փաստ:
Ապա “սքայփ“ի դրութեամբ, կարելի եղաւ կապ հաստատել Աւստրալիոյ Մակետոնական Ուսումնասիրութիւններու կեդրոնէն ներս. տոքթորականի թեկնածու Սթավրոս Սթավրիտիսի հետ: Ան ստոյգ փաստեր եւ վկայագրութիւններ ներկայացուց, որոնք կատարած էր Քանպերայի թանգարանէն ներս: Ան մասնագիտացած էր Ասորիներու Ցեղասպանութեան նիւթին մասին: Միեւնոյն նիւթին մասին, անդրադարձաւ Անահիտ Խոսրոէվա, որ աւելի օգտագործած էր Երեւանի Ակադեմիայէն աղբիւրներ:
Դոկտ. Հանիպալ Թրավիս անդրադարձաւ փոխ-հատուցման եւ սրբատեղիներու վերանորոգման մասին: Ան յատուկ մանրամասնութեամբ, զեկուցեց Աղթամարի Սուրբ Խաչ եւ Տիարպէքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցիներու վերանորոգման աշխատանքներուն մասին:
Նիւ Օրլինզի համալսարանի դասախօս դոկտ. Ռապըրթ Շենք, անդրադարձաւ ամերկացի ծովակալ Մարք Պրիսթոլի կատարած հետեւողական աշխատանքներուն մասին: Ան ամէն գնով փորձած էր օժանդակել տեղւոյն փոքրամասնութիւնները, որոնք յատկապէս կազմուած էին հայերէ, ասորիներէ եւ յոյներէ:
Թէօ Հալօ որ “Not Even My Name“ գիրքին հեղինակն է, զեկուցեց յոյներու ջարդին մասին, կատարուած 1913-1923 տարիներուն: Ապա փրոֆ. Իլէյն Ֆուֆաս յաւելեալ մանրամասնութիւններ փոխանցեց 1921-ին հրատարակուած, յոյն լրագրող Քոսթաս Ֆալթայիսի գործին մասին:
Երկրորդ օրուայ առաջին խօսք առնողն էր Հայ Դատի Կեդրոնական գրասենեակի ներկայացուցիչ Քէն Խաչիկեան, որ անդրադարձաւ լոպպիինկի մասին եւ անշուշտ շեշտեց թէ նմանօրինակ գիտաժողովներ առաջնահերթ դեր ունին ճանաչման, պահանջատիրութեան եւ հատուցման գծով:
Տոքթորականի թեկնածու վրացի Ճորճիա Քութա, որ կ՛ուսանի Լոնտոնի համալսարանէն ներս, մանրամասնութեամբ ներկայացուց Բրիտանիոյ տեղւոյն յոյն խմբաւորումին աշխատանքը, հետեւողական ձեւով հաւաքելով տեղեկութիւններ, լուսանկարներ, թերթեր, եւայլն:
Ապա խօսք առաւ տոքթ. Թեհմինէ Մարտոյեան, որուն կիզակէտն էր Սեպտեմբեր 1922-ին կատարուած Զմիւռնիոյ ջարդը, տեղեկացնելով թէ յատկապէս հայեր եւ յոյներ հալածուած ու սպանուած էին:
Հայաստանի Ցեղասպանութեան Թանգարանի ներկայացուցիչ Գէորգ Վարդանեան բաղդատական մը ներկայացուց, միեւնոյն թուականներուն կատարուած յոյներու եւ հայերու ջարդերուն միջեւ: Ան անդրադարձաւ քիւրտերու մասին, որոնք Հայոց Ցեղասպանութեան առնչութեամբ, աշխարհագրական պատճառներով աւելի դեր ստանձնած էին, քան յոյներու դէմ կատարուած հալածանքներուն:
Փրոֆ. Տիգրան Խալիկեան (Ուստըրի Պետական Համալսարանի դասախօս) խօսեցաւ ան-վտանգութեան եւ անապահովութեան մասին 1908-էն 1914-ի միջեւ: Նաեւ ներկայացուց, այդ օրերու “Երիտասարդ Թուրքեր“ու գաղափարախօսութիւնը, որ հետզհետէ դէպի ազգայնամոլութիւն ուղղուած էր:
Օրուան վերջին խօսնակն էր տոքթ. Սուրէն Մանուկեան (Ռաթկըրզ Համալսարան), որ չարչարանքի մասին խօսելով, յայտնեց թէ համեմատած հրեաներու Ողջակիզման, հայերու ջարդը շատ աւելի դժուար է նկարագրելը, նկատի ունենալով որ զանազան ձեւեր օգտագործուած էին:
Այս նիւթերուն մասին արտայայտուելով, կազմակերպիչ մարմնի անդամ Ճորճ Մավրոփուլոս ըսաւ.- “Լսելէ ետք, այս դասախօսութիւններն ու անոնց յաջորդող հարց-պատասխանը, կարելի է եզրակացնել թէ հայերու, յոյներու եւ ասորիներու դէմ կատարուած ջարդերը կանխամտածուած են եւ նպատակն է քրիստոնեայ բնակչութիւնը հեռացնել Անաթոլիայէն“:
