0
0
Ա.Ա.
Հայաստանի Գեղարքունիքի մարզի Սոթք շրջանէն մինչեւ Վերին Շորժա գիւղի Ատրպէյճանի հետ սահմանային հատուածին մէջ վերջին բախումները, որոնց պատասխանատուութեան մասին հայկական եւ ատրպէյճանական կողմերը զիրար մեղադրեցին, նոր եւ վտանգաւոր հարցականներ գծեցին Հայկական տարածքներու նկատմամբ Ատրպէյճանի իշխանութիւններուն ախորժակներուն մասին, որոնք օրէ օր առաւել կը սրին։
Երեքշաբթի, 27 Յուլիսէն Չորեքշաբթի, 28 Յուլիս լուսցող գիշերը եւ ապա առաւօտեան ժամերուն ատրպէյճանական զօրամիաւորումներ տարբեր տրամաչափի զէնքերէ կրակ բացին հայկական դիրքերու ուղղութեամբ՝ երեք զոհ եւ հինգ վիրաւորներ պատճառելով։ Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութիւնը հաստատեց, որ տեղական բնոյթի մարտեր արձանագրուած են եւ հայկական ուժերը յաջողած են ետ մղել թշնամին։
Ռուսիոյ մայրաքաղաք Մոսկուայի մէջ նախատեսուած բանակցութիւններուն նախօրեակին, Հայաստանի հետ սահմանային գօտիին մէջ նման ոտնձգութիւններու դիմած ատրպէյճանական կողմին պատասխանատուութիւնը նշելով՝ Երեւանի իշխանութիւնները խոր մտահոգութիւն յայտնեցին Ատրպէյճանի մտադրութիւններուն վերաբերեալ եւ միջազգային ընտանիքին ուշադրութիւնը հրաւիրեցին զինադուլը կոպտօրէն խախտելու ատրպէյճանական կողմին քայլին վրայ։
Սահմանային լարուածութեան ամբողջ պատասխանատուութիւնը Հայաստանի ուսերուն բեռցնելու դասականացած ոճը այս անգամ ալ կիրարկուեցաւ Ատրպէյճանի իշխանութիւններուն կողմէ։ Թէ՛ արտաքին գործոց նախարար Ճէյհուն Պայրամով, թէ՛ Ռուսիոյ մէջ Ատրպէյճանի դեսպան Փոլատ Պիւլպիւլօղլու ջանացին իրականութիւնները խեղաթիւրելու կողքին նաեւ ստեղծել այն տպաւորութիւնը, թէ Ատրպէյճան պատերազմ չի ցանկար, այլ լուրջ ճիգեր կը թափէ՝ Հարաւային Կովկասի մէջ խաղաղութիւն հաստատելու համար։
Գեղարքունիքի մարզի Սոթքէն մինչեւ Վերին Շորժա երկարող սահմանային հատուածին վրայ արձանագրուած բախումները, ըստ Ատրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարին, արդիւնք են հայկական ուժերու սադրանքներուն։ Պայրամով այս անհիմն մեղադրանքին հետ նաեւ կոչով մը հանդէս եկաւ եւ Երեւանի իշխանութիւններէն պահանջեց զերծ մնալ սահմանային սադրանքներէն եւ յանուն հարաւային կովկասեան շրջանին խաղաղութեան եւ կայունութեան բանակցութիւններու սկսիլ սահմանազատման եւ սահմանագծման նպատակով։
Պաքուի իշխանութիւններուն այս պահանջին մասին խօսեցաւ նաեւ Ռուսիոյ մէջ Ատրպէյճանի դեսպան Փոլատ Պիւլպիւլօղլու, որ կրկնեց նախագահ Իլհամ Ալիեւի խօսքերը։«Պատերազմը կը պատկանի անցեալին։Հայաստան պէտք է ճանչնայ Ատրպէյճանի հողային ամբողջականութիւնը, խաղաղութեան համաձայնագիր կնքէ եւ աւելի շինիչ մօտեցումներ դրսեւորէ սահմանազատման եւ սահմանագծման աշխատանքներուն նկատմամբ», ըսաւ ան։
Պիւլպիւլօղլու նաեւ հիմնովին խեղաթիւրեց Ռուսիոյ կեցուածքը՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակին մասին՝ յայտարարելով, որ Ղարաբաղի տագնապ չկայ, որովհետեւ հակամարտութիւնը լուծուած է եւ պնդելով,որ այս իմաստով Ատրպէյճանի եւ Ռուսիոյ կեցուածքները կը համընկնին։
Սակայն Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութին ոչ մէկ ատեն հրապարակաւ ըսած է, թէ Լեռնային Ղարաբաղի տագնապը լուծուած կը համարէ։ Ընդհակառակը։փութին անցեալ Նոյեմբերին յստակօրէն յայտարարեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը որոշուած չէ։ Փութին նաեւ յայտարարեց, որ համաձայնութիւն գոյացած է՝ պահպանելու գոյավիճակը։ Այսինքն, Լեռնային Ղարաբաղի մէջ հայկական ներկայութիւնը եւ կառավարման համակարգը կը շարունակուի, իսկ վերջնական կարգավիճակի խնդիրը պէտք է լուծել ապագային։ «Ամէն ինչ խաղաղելու համար ժամանակի կարիքը կայ», յայտարարեց Փութին, տագնապին լուծման յետաձգման ռուսական քաղաքականութեան հարազատ արտայայտիչը ըլլալով։
Իրողական գետնի վրայ սակայն քանի մը ամիսէ ի վեր իրադարձութիւնները բոլորովին հակառակ ուղղութեամբ սկսան զարգանալ։ Նախ Մայիսին ատրպէյճանական զօրամիաւորումներ ներխուժեցին Հայաստան, հատեցին պետական սահմանը եւ քանի մը քիլոմեթր խորանալով դիրքեր հաստատեցին՝ յայտարարելով,որ տուեալ տարածքները Ատրպէյճանի հողեր են։ Առաջին շրջանին հայ եւ ատրպէյճանցի զինուորներու միջեւ ձեռնամարտեր արձանագրուեցան։ Ապա կացութիւնը աստիճանաբար լարուեցաւ եւ ատրպէյճանցի զինուորներ սպանեցին հայ զինուոր մը, գերեվարեցին ուրիշներ, իսկ ահա վերջին երկու օր առաջ ալ սահմանային բախումներ արձանագրուեցան՝ ատրպէյճանական ուժերուն ոտնձգութիւններուն պատճառով։
Շատ յստակ է Պաքուի իշխանութիւններուն որդեգրած քաղաքականութիւնը։ Սահմանային լարուածութիւնը աստիճաբար սրել, ապա առաջարկներու եւ նախապայմաններու տարափ մը տեղացնել։ Այս իմաստով ալ այսպէս կոչուած «Զանգեզուրի միջանցք»-ին ստեղծումը ներկայացնել իբրեւ նախապայման, հարաւային կովկասեան փոխադրութեան ուղիներու եւ հաղորդակցութեան միջոցներու վերաբացման հոլովոյթին սկսման համար։
