ՍՊԻՏԱԿ ՏՈՒՆԷՆ ՀՐԱՏԱՊ ԼՈՒՐԵՐՈՒ ՓԱՌԱՏՕՆ
«Հայրենիք» – Պոսթըն
Խմբագրական
«Ինչ բանի որ ականատես կ՛ըլլանք, կ՛ապացուցէ, որ խաղաղ եւ ներդաշնակ աշխարհի մէջ չենք ապրիր»։
Ֆրանսուա Միթերան (Ֆրանսայի նախագահ, 1916-1996)
Եռուզեռի մէջ է Սպիտակ Տունը։ Օրը չէ, այլ ժամը նոր՝ լուրը նոր։ Ժամացոյցի դէմ մրցում մը ծայր առած է, տարբեր ոճով եւ տարբեր կշռոյթով։ Մրցողներէն միայն մէկը յստակ է. ան մերթ ընդ մերթ ինքնագլուխ կ’ընտրէ մրցակիցը եւ ըստ այնմ կը մրցի, հոգ չէ թէ մրցակիցներէն մէկն ու մէկը շինծու ըլլայ կամ չմտածէ աժան մրցակցութեան մէջ մտնելու մասին։
Նախագահ Թրամփ գործի վրայ է պաշտօնը ստանձնելու ժամէն ի վեր, կը թուի, թէ հեւ ի հեւ կը վազէ, երբեմն յիշեցնելով Սերվանթէսի Տոն Քիշոթը: Այս տողերը կարդացողը այդ տպաւորութիւնը թող չունենայ, թէ աշխատանքները կը կատարուին լաւապէս ուսումնասիրուած ձեւով, ամէնայն բծախնդրութեամբ եւ արդարութեամբ։
Եթէ քննական ու թափանցող աչքով դիտենք ըրած-չըրածը եւ մեր յիշողութիւնը պրպտելով՝ զանոնք համեմատենք իր պաշտօնավարութեան առաջին քառամեակին հետ, կը տեսնենք, որ մասնաւոր փոփոխութիւն նկատելի չէ: Արագ, անհեռատես եւ անխոհեմ որոշումներ, հապճեպ եւ երբեմն մըն ալ անպատշաճ արտայայտութիւններ։ Կարծէք թէ զինք «աստղ»-ի վերածած՝ պատկերասփիւռի երբեմնի յայտագիրն է, որ կը կրկնուի, խորքին մէջ՝ անոր երկրորդ դրուագը (episode), սակայն արդէն իրական կեանքի մէջ։
Պաշտօնավարութեան առաջին քառամեակը հազիւ սկսած՝ Թրանփ քանի մը երկիրներու անցագիր կրողներու արգիլեց Ա․Մ․Ն․ մուտք գործել, որոշում մը՝ որ շուտով բեկանուեցաւ եւ կարելի չեղաւ կիրարկել։ Այս անգամ, այսինքն երկրորդ եւ «յապաղած» քառամեակին, Թրամփ դադրեցուց օտար երկիրներու օժանդակութիւնները, բացի․․․Իսրայէլէն եւ Եգիպտոսէն։ Առաջինին մասին անտեղի է երկար խօսիլ, իսկ երկրորդին պարագային յստակ է, թէ կապ ունի Պաղեստինի մէջ ստեղծուած իրավիճակին։ Արդարեւ, Թրամփ կոչ ուղած է թէ՛ Եգիպտոսի եւ թէ՛ Յորդանանի, որպէսզի իրենց սահմանները բանան պաղեստինցի գաղթականներուն առջեւ, մինչդեռ կազացիք վճռած են չլքել իրենց աւերակուած հողը…
Միացեալ Նահանգներ ապօրինի կերպով մուտք գործած հազարաւոր օտարականներ արդէն իսկ զինուորական օդանաւերով ղրկուած են իրենց երկիրները։ Հարցական կը մնայ, թէ օդանաւերը կրցա՞ծ են իրենց առաքելութիւնը իրականացնել եւ էջք կատարել որոշուած վայրը։ Գէթ Քոլոմպիայի նախագահը մերժած է ընդունիլ այսպիսի վարկաբեկիչ պայմաններու տակ վերադարձող բնակիչները, շեշտելով, որ անարգանք է այսպիսի վարուելակերպ, մինչդեռ աւելի պատշաճ ձեւեր կան անմեղ մարդիկ ճամբու դնելու։
Գաղթականները միակ թիրախը չեն: Թրամփեան ոճով արագ որոշում մը՝ որոշ երկիրներէ ներածումներու վրայ տուրքերու կայծակնային յաւելումի։ Զուգահեռաբար որոշում՝ այլ երկիրներու տրամադրուող ամերիկեան օժանդակութեանց սառեցման եւ հաւանական վերատեսութեան: Նմանապէս քողարկեալ վերատեսութիւն՝ Ռուսիոյ հետ հարցերը լուծելու «տրամաբանութեան»:
Անդին, Սպիտակ Տան վարձակալը հաստատ կը մնայ Կրինլէնտը գրաւելու, Մեքսիքայի ծոցը՝ Ամերիկայի ծոց հռչակելու, Փանամայի ջրանցքին վերատիրանալու, իսկ Քանատան ամերիկեան նահանգի վերածելու «ճամբու քարտէս»-ին…։
Հապա՞ Սպիտակ տունը գրաւող եւ ահաւոր վնասներու ենթարկողներուն, ոստիկան սպաննողներուն շնորհուած ընդհանուր ներո՞ւմը, հապա՞… հապա՞…
Այս բոլորը լսելէ եւ տեսնելէ ետք, մարդ պէտք է իսկապէս տգէտ ըլլայ, որպէսզի չձայնակցի Ֆրանսայի նախագահի պաշտօնը 1981-էն 1995 վարած իմաստուն Միթերանի վերոյիշեալ հաստատումին: Աւելի՛ն, ո՛չ միայն խաղաղ եւ ներդաշնակ աշխարհի մէջ չենք ապրիր, այլ ինկած ենք ահաւոր յորձանուտի մը մէջ, ուր ո՛չ մէկ տրամաբութիւն եւ արդարութիւն մնացած է։
Այս մատնանշումներով, չենք ուզեր երթալ այն եզրակացութեան, թէ Սպիտակ Տան նախկին վարձակալը՝ Պայտըն (կամ նախորդները), կրցած էր խաղաղ եւ ներդաշնակ աշխարհ մը ստեղծել, մասնաւորաբար երբ աչքի առջեւ ունինք Ուքրայինայի եւ Կազայի ահաւոր իրավիճակները, իսկ շարքը կարելի է երկարել:
Սպիտակ Տունէն (կարելի է ըսել՝ պատկերասփիւռի կայանէն) հրատապ լուրերը պիտի շարունակուին օրական, ժամական ու վայրկենական յաճախակիութեամբ։
Ցաւալի է, որ ամերիկացիք «խելքը գլուխ»-ը նախագահական թեկնածուներ չեն կրցած գտնել։ Պատճա՞ռը, որովհետեւ իրենց բանականութիւնն ու դատողութիւնը բթացուցած են այս կամ այն թեկնածուին… ետին կանգնողներուն քարոզչութեամբ, պատրաստ են տարուելու սուտերու փառատօնով: Այլ երկիրներու մէջ ալ նոյն փառատօնը կը տիրէ: Օրինակի համար՝ մեր երկիր Հայաստանը…
Հուսկ, կ’արժէ յիշել տաղանդաւոր դերասան Ռոպին Ուիլիըմզը եւ իր իւրայատուկ ձայնը, երբ «Good Morning Vietnam» (բեմադրութիւն՝ Պերի Լեւինսընի, 1987) բառերով կը բանայ ձայնասփռումի առաւօտեան յայտագիրը: Եթէ ապրէր ու նոր ժապաւէնի մը մէջ դեր ստանձնէր, հաւանաբար հեծեծանքով եւ հառաչանքով պիտի բացագանչէր. «Good Morning USA»: