Բոլորին ծանօթ է, որ Ապրիլ 2-ին անարգ գնդակով սպաննուեցաւ Երեւանի մօտակայքը գտնուող Պռոշեան գիւղինգիւղապետ Հրաչ Մուրատեանը: Միեւնոյն օրը, Երեւան լոյս տեսնող``Առաւօտ`` թերթին մէջ լոյս տեսաւ ``Հ.Յ.Դ.-ում Երկու Մասի՞ Են Բաժանուել``խորագրով անստորագիր յօդուած մը (գէթ համացանցին վրայ յօդուածագրի ստորագրութիւն չկար): Ըստ անանունյօդուածագրին, Պռոշեանի մէջ ծրագիր կայ Յուլիս 27, 1983-ին Լիզպոնի թրքական դեսպանատունը ``պայթեցրած`` հայերիտասարդներուն յիշատակի յուշարձան կառուցել: Ըստ նոյն աղբիւրին, գիւղապետ Հրաչ Մուրատեան չէ ուզածպատասխանել յօդուածագրին կողմէ այս մասին կատարած հարցապնդումներուն: Եւ ուրեմն… կը հետեւի թիփիքնէօ-պոլշեւիկեան ու նենգամիտ հէքիաթասացութիւն մը մէկ կողմէ Լիզպոնի դէպքին ու միւս կողմէ, ամբողջութեամբանկապ ձեւով` Հ.Յ.Դաշնակցութեան ``երկուքի`` բաժնուած ըլլալուն մասին (``Ասում են` Հ.Յ.Դ.-ն կրկին երկու մասի էբաժանուել``... Այսինքն, պարզ հայերէնով, ասկէ առաջ ալ յաճախ ``երկուքի`` բաժնուած էին, հիմա` ``կրկին``): ԻՆՉՈ՞Ւ ՆԷՕ-ՊՈԼՇԵՒԻԿԵԱՆ ԵՒ ԻՆՉՈ՞Ւ ՆԵՆԳԱՄԻՏ ``Առաւօտ``ի յօդուածը կը սկսի հետեւեալ տողերով. ``Մեր տեղեկութիւններով` Կոտայքի մարզի Պռոշեան համայնքումկառուցւում է 1983 թուականի Յուլիսի 27-ին Պորտուգալիայի մայրաքաղաք Լիսաբոնում Թուրքիայի դեսպանատունը պայթեցրած հայ երիտասարդների յիշատակի յուշարձան: ``Որքան էլ մենք կամ մեր քաղաքական կեանքի առանձին միաւորներ Լիսաբոնի` Լիզպոնի գործողութիւնը որակեն վրէժ,ընդվզում կամ նման մի բան, միջազգային մակարդակներում Լիսաբոնի գործողութւինը որակւում է ահաբեկչութիւն:Իսկ միջազգային մակարդակներում մենք աղմկում ենք, որ 20-ամեայ փաստացի անկախ Լեռնային ՂարաբաղիՀանրապետութիւնը ճանաչել է պէտք``: Սկսինք ծայրէն: Լիզպոնի դէպքը ոչ ``վրէժ``, ոչ ``ընդվզում`` եւ ոչ ալ ``նման մի բան`` էր: Լիզպոնի դէպքը, ինչպէս անոր նախորդածտարիներուն թրքական քաղաքական ներկայացուցչութիւններուն դէմ տեղի ունեցած արարքները, ուրի՛շ բան էին: Իսկ ի՞նչ էր այդ ``ուրիշ`` բանը: Հայկական Ցեղասպանութեան յիսնամեակին Երեւանէն լսուած ``Մեր հողե՜րը, մեր հողե՜րը`` ճիչը, որ ուրիշ բան չէր եթէ ոչհամայն հայութեան կողմէ արդարութեան վերահաստատման պահանջ, հանդիպեցաւ միայն խուլ ականջներու, թէ՛Արեւմուտքի եւ թէ Արեւելքի մէջ: 60-ամեակը նոր առիթ մը հանդիսացաւ հայութեան համար, յատկապէս Սփիւռքի մէջ,որպէսզի անգամ մը եւս իր պահանջները լսելի դարձնէ միջազգային հանրութեան եւ անգամ մը եւս արդարութիւնպահանջէ: Ոչ ոք լսեց: Եղեռնի 60-ամեակին, Լիբանանի մայրաքաղաք Պէյրութի մէջ, հայութիւնը, առաջնորդութեամբհայկական երեք կուսակցութիւններուն, մօտաւորապէս 100,000 հոգիով խաղաղ ցոյց կատարեց եւ իր պահանջներըբանաձեւող յուշագիրներ յանձնեց օտար դեսպանատուներուն: Միջազգային մամուլին կողմէ ոչ մէկ արձագանգ եղաւ,բացի Ֆրանսական մամլոյ գործակալութեան (AFP) կողմէ 3 (ճիշդ կարդացիք, երեք) տողնոց անկապ լրատուութենէ մը: Սակայն ինչպէ՞ս պատահեցաւ, որ ``յանկարծ``, օր մը, Ֆրանսայի նախագահ Ֆրանսուա Միթերան ՀայկականՑեղասպանութեան ճանաչման մասին յայտարարութիւն կատարեց, ինչպէ՞ս պատահեցաւ, որ Մ. Նահանգներունախագահ Ռանըլտ Ռեկըն նման յայտարարութիւն կատարեց 1981-ին: Ինչպէ՞ս պատահեցաւ, որ Եւրոպականխորհրդարանը Հայկական Ցեղասպանութիւնը ճանչցող բանաձեւ քուէարկեց Յունիս 18, 1987-ին: Ինչպէ՞սպատահեցաւ, որ նոյն Մ. Նահանգներու Ներկայացուցիչներու տան լիագումարի օրակարգին վրայ դրուեցաւՀայկական Ցեղասպանութեան ճանաչումը առաջադրող բանաձեւ մը` 1984ի Սեպտեմբեր 12-ին, նոյնը` Ծերակոյտիսեղանին 1990-ին, եւայլն: Այս բոլորը արդիւնք էին այդ ``ուրիշ`` բաներուն (ներառեալ Լիզպոնի) եւ ոչ թէ Երեւանի (1965) կամ Պէյրութի (1975) 100,000-նոց ցոյցերուն, կամ օտար դեսպանատուներուն յանձնուած յուշագիրներուն: Դժբախտաբար, պետութիւններըհաշուի կը նստին միայն ուժի հետ: Հաւնինք կամ ոչ, այս է իրականութիւնը: Եւ մենք ալ, մեր կարգին, պէտք է հաշուի առնենքա՛յս իրականութիւնը: ``Առաւօտ`` կը հաւնի՞ այդ ``ուրիշ`` բաները, թէ ոչ, համամի՞տ է ատոնց, թէ ոչ, մեզ բացարձակապէս չի հետաքրքրեր: Մեզսակայն կը հետաքրքրէ մէկ բան.- ``Առաւօտ`` տեղեա՞կ է մեր նորագոյն պատմութեան այդ հանգրուանէն: Լրջօրէն կըկասկածինք: ՄԱՔՍԱՆԵՆԳՈՒԹԻՒՆ ...