Գլխաւոր

ՃԱՆԱՉՄԱՆ… ԵՒ ՀԱՏՈՒՑՄԱՆ 96-ԱՄԵԱԿԸ

Անց­եալ շա­բա­թա­վեր­ջին, աշ­խար­հի տար­բեր գաղ­թօ­ճախ­նե­րէ ներս, նշուե­ցաւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 96-ամ­եա­կը: Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի մէջ կա­տար­ուած հա­ւա­քէն աւե­լի տպա­ւո­րիչ ու յի­շա­տա­կե­լի էր այդ ձեռ­նար­կը, որ տե­ղի ու­նե­ցաւ Պոլ­սոյ մէջ, ուր Թուրք­իոյ Մարդ­կա­յին իրա­ւունք­նե­րու միու­թեան տեղ­ւոյն մաս­նա­ճիւ­ղին կող­մէ կազ­մա­կերպ­ուած էր հա­ւաք մը Կի­րա­կի, Ապ­րիլ 24ին, որ տե­ղի ու­նե­ցաւ Սուլ­թա­նահ­մե­տի մէջ, Իս­լա­մա­կան գոր­ծե­րու թան­գա­րա­նի շէն­քին առ­ջեւ: Դիտ­մամբ որոշ­ուած էր այս վայ­րը: Ար­դա­րեւ, այս կա­ռոյ­ցը նախ­կին կեդ­րո­նա­կան այն բանտն էր, ուր պահ­ուած էին Ապ­րիլ 24, 1915-ին, Պոլ­սոյ մէջ ձեր­բա­կալ­ուած հայ մտա­ւո­րա­կան­ներն ու քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րը: Միու­թեան անու­նով ելոյթ ու­նե­ցաւ փաս­տա­բան Էրեն Քես­քին, շեշ­տե­լով, թէ 1915ի ջար­դե­րը ցե­ղաս­պա­նու­թիւն էին եւ ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը մարդ­կու­թեան դէմ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն մըն է:

Քես­քին նշեց թէ, Մարդ­կա­յին իրա­ւունք­նե­րու միու­թիւնը ամէն տա­րի կ՛ար­տա­յայտ­ուի Ապ­րիլ 24ի մա­սին ու պա­հան­ջեց, որ Թուրք­իա վերջ տայ այս ու­րա­ցու­մին եւ բո­լոր իրա­ւա­կան հե­տե­ւանք­նե­րով ըն­դու­նի յան­ցան­քը եւ ըսաւ.- ՛՛Միայն այն ատեն է, որ պի­տի հանգս­տա­նան հո­գի­նե­րը գե­րեզ­ման չու­նե­ցող այն մեռ­եալ­նե­րուն, որոնք կը ննջեն հո­սող գե­տե­րու, կամ հո­վիտ­նե­րու ու ան­դունդ­նե­րու խո­րը: Այն ատեն է, որ ար­դա­րու­թիւնը գոր­ծադր­ուած պի­տի ըլ­լայ՛՛: Ան ըսաւ, որ ձեր­բա­կալ­ուած­նե­րուն մէջ կը գտնուէր նա­եւ Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տը, որ ի մի հա­ւա­քած էր քրտե­րէն, թրքե­րէն, հա­յե­րէն եր­գե­րը, ու նշեց նա­եւ զա­նա­զան հայ ձեր­բա­կալ­եալ­նե­րու անուն­նե­րը` ըսե­լով, որ այս ցե­ղաս­պա­նու­թեան հե­տե­ւան­քով հա­զա­րա­ւոր տա­րի­նե­րու քա­ղա­քակր­թու­թիւն մը Անա­տոլ­ուէն սրբուե­ցաւ:

Քես­քին յա­ւել­եալ զե­կու­ցում­ներ տուաւ, թէ ին­չո՞ւ այս հա­ւա­քը կը կա­տար­ուի այս շէն­քին առ­ջեւ, ըսե­լով, որ կեդ­րո­նա­կան բան­տէն ձեր­բա­կալ­ուած հայ մտա­ւո­րա­կան­նե­րը Հայ­տար­փա­շա ղրկուած են ու այդ­տե­ղէն` դէ­պի Անա­տոլ­ուի զա­նա­զան աք­սո­րա­վայ­րե­րը:

Ներ­կա­նե­րը մե­խակ­ներ զե­տե­ղե­ցին հրա­պա­րա­կին վրայ եւ հան­րա­հա­ւա­քը վեր­ջա­ցաւ առանց որե­ւէ մի­ջա­դէ­պի:

Միւս կող­մէ, անց­եալ տար­ուայ նման, այս տա­րի եւս կա­յա­ցաւ Թաք­սի­մի հրա­պա­րա­կին վրայ, երե­կոյ­եան ժա­մը 5էն սկսեալ: Մօ­տա­ւո­րա­պէս հինգ հա­րիւր մաս­նա­կից­ներ, որոնց մէջ կա­յին նա­եւ հա­յեր, նստա­ցոյց կա­տա­րե­ցին հրա­պա­րա­կին վրայ:

Ցոյ­ցի ըն­թաց­քին պարզ­ուե­ցան պաս­տառ­ներ, որոնց վրայ հա­յե­րէն, թրքե­րէն, քրտե­րէն, ֆրան­սե­րէն ու անգ­լե­րէն լե­զու­նե­րով գրուած էր` ՛՛Այս ցա­ւը մեր բո­լո­րին ցաւն է՛՛ (վե­րի նկա­րը):

Ապա, կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րու անու­նով ելոյթ մը ու­նե­ցաւ Զէյ­նեպ Թան­պայ, որ յայտ­նեց, թէ 1915էն ի վեր պե­տու­թիւնը կը ջա­նայ քօ­ղար­կել այս խնդի­րը, կամ թե­թեւց­նել‘ զայն ցոյց տա­լով որ­պէս օրի­նա­ւոր քայլ, բայց մա­հա­ցու այս աք­սո­րը մարդ­կու­թեան դէմ գործ­ուած ոճիր էր: ՛՛Այ­լեւս վերջ պէտք է տրուի այս կա­ցու­թեան: Այս պատ­ճա­ռաւ է, որ շատ ու­շա­ցած պար­տա­կա­նու­թեան մը կը հրա­ւի­րենք այս եր­կի­րի բո­լոր այն մար­դի­կը, որոնք մա­քուր ճա­կատ ու խղճմտանք ու­նին: Պէտք է գիտ­նալ, որ այն­քան ատեն որ պե­տու­թիւնը կը շա­րու­նա­կէ գոր­ծադ­րել այս պաշ­տօ­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը, վէր­քե­րը այն­քա՛ն պի­տի խո­րա­նան, ալ աւե­լի պի­տի ան­դա­մա­լու­ծեն մեր միտքն ու խղճմտան­քը: Կը հրա­ւի­րենք մե­զի մի­ա­նա­լու, որ­պէս­զի յայտ­նենք, թէ այս ցա­ւը մեր բո­լո­րին ցաւն է՛՛, յայտ­նեց Թան­պայ:

Մինչ այդ, ծայ­րա­յեղ ազ­գայ­նա­կան ու­ժեր, իրենց կար­գին ցոյց կա­տա­րե­ցին եւ շեշ­տե­ցին թէ թուրք ժո­ղո­վուր­դը եր­բեք ցե­ղաս­պա­նու­թիւն չէ կա­տա­րած եւ թէ ընդ­հա­կա­ռա­կը, հա­յե՛րն են, որոնք կայ­սե­րա­պաշտ եր­կիր­նե­րու գրգռու­թեամբ յա­ռաջ քշե­ցին Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պնդում մը: Նոյ­նիսկ ցու­ցա­րար­նե­րը քննա­դա­տե­ցին նա­խա­գահ Ապ­տուլ­լահ Կիւլն ու իշ­խող ՛՛Ար­դա­րու­թիւն եւ բար­գա­ւա­ճում՛՛ կու­սակ­ցու­թիւնը:

Hairenik Media Hairenik Media

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button