0
0
Հայ-թուրք հանդիպումներն ու կատարուած արձանագրութիւնները մոռացութեան մատնած են բազմաթիւ հարցեր, որոնց կարգին բոլորովին տարբեր «ճանապարհային քարտէս»ի վրայ գտնուող Բարվա գիւղը, որ կը գտնուի Հայաստանի եւ Վրաստանի հիւսիս-արեւմտեան սահմանին վրայ, Երեւանէն մօտաւորապէս 170 քլմ. հեռու:
Վերջերս, վրացի սահմանապահ զինուորները կրկին, զէնքի սպառնալիքով, սոյն գիւղի բնակիչներուն արգիլած են, արտէն խոտ հաւաքել: Այս սահմանապահ զինուորները, իրենց նախկին դիրքէն հարիւր մեթր առաջ եկած են եւ այսպէս պաշտօնապէս Հայաստան մուտք գործելով, թոյլ չեն տուած որ տարիներ շարունակ փաստաթուղթերով, իրենց սեփականութիւնը համարուող հողերէն ներս մշակեն:
Բավրան կը հաշուէ 574 բնակիչ եւ աւելի քան 140 ծուխ: Վրացական կողմը կը պնդէ թէ, 1947-ին համաձայնագիր մը կնքուած է, որուն մէջ յստակօրէն կը նշուի թէ երեք քլմ. երկարութեամբ եւ 408 մ. խորութեամբ հողատարածքը կը պատկանի Վրաստանին: 1929 թուականին, պայմանագրով հաստատուած արոտավայրերու և աշխատանքային քարտէսի հիմամբ, գրաւուած հողը հայկական է:
Պետական կոմիտէին փոխանցած քարտէսն ու Ազգային պարկի աշխատանքային քարտէսը համեմատելու պարագային, շատ աւելի անյստակ եզրակացութիւն մը ստեղծուի: 1741-էն ի վեր, Հայաստանին է մնացած է տարածք մը, որ կÿընդգրկէ Թավշուտի ջրամբարը իր ջրային տարածքով:
Բավրայի գիւղապետ Կորիւն Սումպուլեանը կը պատմէ« որ ներկայ տարածքը, նախապէս պատկանած է ցարական բանակին, որուն հեռանալէն ետք, կը գտնուի անկախ գօտիի մէջ:
Գիւղի իւրաքանչիւր բնակիչ կով եւ ոչխար ունի: Շրջանը կը հաշուէ աւելի քան 1700 կով եւ 1500 ոչխար: Տեղւոյն գիւղացիներուն միակ ապրուստը՝ «Ազատան» և «Աշտարակ» կաթնեղէնի ընկերութիւններուն տուած կաթէն կը գոյանայ: Լիթրին արժէքն է իննիսուն դրամ: Բավրեցին 2 լիթր կաթը կը փոխարինէ կէս լիթր տարողութեամբ ջերմուկի հետ կամ ալ կը նախընտրէ բանջարեղէն գնել: Միւս կողմէն, ստեղծուած խոտի պակասը կը սպառնայ կաթի որակին:
Վիճաբանութեան դուռ բացող տարածքէն ներս 146 հողակտոր կայ« այսինքն չորս հարիւր մարդ եւ 110 ընտանիք: Ոչ գիւղապետը« ոչ ալ Բավրեցիները չեն ուզեր զիջիլ իրենց հողերը վրացիներուն: Անոնք վճռակամ են եւ բոլորովին հայ-թուրք յարաբերութիւններէն հեռու, իրենց կարգին արտաքին գործոց նախարարներու միջեւ կը պահանջեն.- «Սպասում ենք« թէ երբ երկու պետութիւնների արտաքին գործնախարարները հանդիպեն ու վճիռ կայացնեն: Ինքնավար կարգավիճակի անյետաձգելի պահանջ է զգացւում նաեւ մեր տարածաշրջանում ապրող հայերիս համար: Դաշնակցային համակարգով Վրաստանը վերակազմաւորելու հիմքում տրուելու են երկրում ազգային համախումբ եւ աւանդաբար ապրող ազգութիւնների առկայութիւնը, որոնց ազգային, մշակութային եւ քաղաքացիական իրաւունքների պաշտպանուածութեան հիմնական երաշխիք կարող են դառնալ դաշնութեան բաղադրիչները՝ ինքնավարութիւնները»:
Նշենք թէ բազմիցս Ջաւախքի տարածաշրջաններու հայկական հասարակական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներու խորհուրդը քննելով կատարուած անցուդարձերը, վերահաստատած է թէ Վրաստանի պետութեան բարգաւաճման, հզօրացման ու զարգացման ապագան ուղղակիօրէն կապուած է դաշնակցային կառուցաձեւ ունենալուն հետ:
Վրաստանի դաշնակցային, ժողովրդավարական կառուցաձեւ ունենալու անհրաժեշտութեան մասին իրենց դրական կարծիքները յայտնած են նաեւ տարբեր երկիրներու քաղաքական դէտեր, պետական, հասարակական գործիչներ, կազմակերպութիւններու եւ ոչ կառավարական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներ: Նոյնիսկ նմանօրինակ գաղափար յղացաւ, անցեալ Յուլիսին, Վրաստանի խորհրդարանէն ներս ելոյթ ունեցող, Միացեալ Նահանգներու փոխնախագահ Ճօ Պայտըն:
Աւելի քան տարի մը առաջ, վրացի քաղաքագէտ Սոսօ Ցիսքարիշվիլի յայտարարած է, որ Վրաստանի մէջ ուրախ են, որ Հայաստան կը տարանջատէ «ռազմավարական գործընկեր եւ մօտ դրացի հասկացողութիւնները եւ տեղի չտար վրացական անջատողական շարժման: Օրին քաղաքագէտ Ալեքսանտր Իսկանտարեան նշած էր, որ հայերը կը հասկնան Հայաստանի նկատմամբ վրացիներու մտավախութիւնը Հարաւային Կովկասի իրադարձութիւններուն ծիրին մէջ: Հայաստանի իշխանութեան համար ալ կարեւոր էր փարատել այդ մտավախութիւնը: Իսկանտարեան աւելցուցած էր թէ արտաքին աշխարհին մէջ կան ուժեր, որոնց համար ձեռնտու է հայերու եւ վրացիներու միջեւ բախումներ հրահրելը: Սակայն, ըստ անոր, Հայաստանը եւ Վրաստանը միշտ ալ յաջողած են պահպանել եթէ ոչ իտէալական, ապա բնական բարի դրացիական յարաբերութիւններ:
Նշենք թէ անցեալ Յունուար ամսուան ընթացքին, Թիֆլիսի դատարանը ախալքալաքցի երկու հայորդիներու՝ Գրիգոր Մինասեանի եւ Սերգէյ Յակոբջանեանի նկատմամբ, որոշ ժամանակաշրջանի կալանքի տակ պահելու որոշում առած է, մեղադրելով թէ անոնք զինեալ խումբեր կը կազմէին, նաեւ կը կատարէին լրտեսութիւն:
Ախալցխայի հայ երիտասարդական կեդրոնի տնօրէն Գրիգոր Մինասեան (աւելի ծանօթ Գրիշա անունով) եւ տեղւոյն «Շարլ Ազնաւուր» հասարակական կազմակերպութեան պատասխանատու Սերգէյ Յակոբջանեան ազատ արձակուած էին, որոշ ժամանակաշրջանէ մը ետք:
