Մու­սա Լե­րան  հո­վիտ­նե­րու վրայ, Արե­ւուն  ճա­ռա­գայթ­նե­րով փայ­փայ­ուած  շերտ մը հո­ղի վրայ կը գտնուի փոք­րիկ գիւղ մը, ուր  կեան­քը դեռ կը շա­րու­նակ­ուի բնու­թեան իր նախ­կին կշռոյ­թով, խան­դա­վառ­ուած  ժո­ղովր­դա­կան փա­ռա­տօ­նե­րով ու շրջա­պատ­ուած  նա­րին­ջի ան­տառ­նե­րով: Հա­մայն­քա­յին կեան­քի հա­մե­րաշ­խու­թիւնը գիւ­ղի բնա­կիչ­նե­րը առան­ձին չի ձգեր թե­րեւս,  բայց մի­եւ­նոյն ատեն նոր սե­րուն­դին ապա­գայ մը չի խոս­տա­նար:

Վա­քըֆ­լը Գիւղ, Թուրք­իոյ մէջ ոտ­քի մնա­ցած վեր­ջին հայ­կա­կան գիւղն է որ ու­նի հա­զիւ 135 հո­գի­նոց  հա­մայնք մը, որ բո­լոր երկ­րին մէջ մնա­ցած քա­նի մը տասն­եակ հա­զար հայ բնակ­չու­թեան  փոք­րիկ մէկ մա­սը կը ներ­կա­յաց­նէ: Ասի­կա շատ փոք­րիկ թիւ մըն է, նկա­տի առած որ հա­զիւ դար մը առաջ նոյն տա­րա­ծաշր­ջա­նի վրայ  կ’ապ­րէ­ին շուրջ եր­կու միլի­ոն հա­յեր: Մու­սա Լեռ այ­սինքն Մով­սէ­սի Լե­ռը  իր շու­քին տակ կը  պա­րու­նա­կէր այլ հինգ գիւ­ղեր եւս, որոնք կա­րո­ղու­թիւնը չու­նե­ցան  դի­մա­նա­լու պատ­մու­թեան կա­տա­ղու­թեան դի­մաց ու  ջնջուե­ցան 1900-ի սկիզ­բի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան աղի­տա­լի օրե­րուն: Վե­րապ­րող­նե­րէն շա­տեր  փո­խադր­ուե­ցան Լի­բա­նան, միայն այս փոք­րիկ գիւ­ղի ժո­ղո­վուր­դը, լե­րան ստո­րո­տը կը շա­րու­նա­կէ իր գո­յա­տեւ­ման պայ­քա­րը` զին­ուած մէկ ձեռ­քին ու­նե­նա­լով նա­րինջ մը, իսկ միւ­սին մէջ` բա­ժակ մը օղի:

Այս փոք­րիկ հա­մայն­քը, իր առօր­եայ աշ­խա­տան­քով մեզ ցոյց կու­տայ այն եռան­դը եւ ու­ժը  որ կը գտնուի իրենց  հո­գի­նե­րուն մէջ: Աշ­խա­տան­քով  լե­ցուն կեանք մը, կէս մնա­ցած երազ­ներ, ու­սա­նե­լու կամ աւե­լի լաւ ապ­րուստ ապա­հո­վե­լու հա­մար իրենց տու­նը ձգե­լով հե­ռա­նա­լու ու իրենց  բո­լոր կեան­քը իրենց գիւ­ղէն հե­ռու ապ­րե­լու ստի­պո­ղա­կա­նու­թիւն: Բայց այդ հո­ղե­րը, իրենց խոր­քին մէջ կը պա­րու­նա­կեն այդ­պէս ուժ մը, որ իր բո­լոր որ­դի­նե­րը առա­ջին առի­թով ետ  դէ­պի Մու­սա Լեռ կը կան­չէ, ուր որ ալ ըլ­լան անոնք: Մու­սա Լե­րան զա­ւակ­նե­րը  կրնան հաս­տատ­ուած ըլ­լալ զա­նա­զան քա­ղաք­ներ, անոնք կրնան ապ­րիլ այլ վայ­րե­րու մէջ, բայց անոնց  իս­կա­կան տու­նը ի վեր­ջոյ Վա­քըֆ­լը Գիւ­ղի մէջ կը գտնուի:

Բնակ­չու­թեան իմաս­տու­թիւնը եւ իրենց աւան­դու­թիւն­նե­րու հան­դէպ անոնց ու­նե­ցած յար­գան­քը, զա­նոնք  շղթա­յի  օղակ­նե­րու նման զի­րար կը մի­աց­նէ եթէ նոյ­նիսկ իրենց մէջ գտնուին մշա­կու­թա­յին, կրօ­նա­կան ու մտայ­նու­թեան տար­բե­րու­թիւն­ներ: Ասոր ամե­նա­լաւ օրի­նակն է Մէհ­մէ­տը, որ իս­լամ կրօն­քի պատ­կա­նող թուրք մըն է, որ կ’աջակ­ցի թուրք ազ­գայ­նա­կան կու­սակ­ցու­թեան մը, բայց ծնած է հոս` Վա­քըֆ­լը, ուր կը բնա­կի մին­չեւ այ­սօր: Իր ման­կու­թեան բո­լոր ըն­կեր­նե­րը հայ են,  ուս­տի կը խօ­սի հա­յե­րէն:

Վա­քըֆ­լըի մէջ եր­կու յար­կա­նի տու­նե­րուն դռնե­րը, որոնց մէջ կը բնա­կին երեք չորս զա­ւա­կի տէր ըն­տա­նիք­ներ` միշտ բաց են բո­լոր հիւ­րե­րուն առ­ջեւ, ըլ­լան անոնք զբօ­սաշր­ջիկ, լրագ­րող կամ բնա­կիչ: Նոր սե­րունդ­նե­րը, անոնք որ­քան որ ալ հպարտ ըլ­լան իրենց ար­մատ­նե­րէն ու իրենց պատ­կա­նած մշա­կոյ­թէն, ստիպ­ուած են գաղ­թե­լու: Ոմանք աւե­լի լաւ ապա­գայ մը ապա­հո­վե­լու, ոմանք աւե­լի լաւ ու­սում մը ստա­նա­լու, իսկ ոմանք ալ իրենց մայ­րե­նի լե­զուն սոր­վե­լու հա­մար, որով­հե­տեւ միայն Պոլ­սոյ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րու մէջ է, որ անոնք կրնան հա­յե­րէն լեզ­ուի դա­սա­ւան­դու­թիւն ստա­նալ:

Վա­քըֆ­լը գիւ­ղի հա­յե­րէն բար­բա­ռը, նկա­տի  առ­նե­լով որ իր բնա­կիչ­նե­րուն տա­րի­քը օր է օր կը յա­ռա­ջա­նայ,  ան­հե­տաց­ման վտան­գի տակ կը գտնուի: Դժբախ­տա­բար միայն լե­զուն չէ որ կը նուա­ղի Վա­քըֆ­լըի մէջ, այլ կը նուա­ղին նա­եւ  հին աւան­դու­թիւն­նե­րը ու անոնց կը գե­րա­զան­ցեն  նոր սե­րունդ­նե­րու սո­վո­րու­թիւն­նե­րը: Ճա­նիք կը բա­ցատ­րէ թէ 1950-ական թուա­կան­նե­րուն, իրենց գիւ­ղի մէջ ժո­ղո­վուր­դը լաւ չէր ըն­դու­ներ եթէ  զոյգ մը հա­սա­րա­կու­թեան  մէջ իրա­րու հետ տեսն­ուէր: Նոյ­նիսկ երբ ինք զի­նուո­րու­թեան պար­տա­կա­նու­թեան հա­մար պի­տի հե­ռա­նար իր գիւ­ղէն, վեր­ջին օրը հրա­ժեշ­տի պա­հուն երբ ան բռնած էր իր  կնոջ ձեռ­քը, ասի­կա ան­հանգս­տու­թիւն  պատ­ճա­ռած էր  ժո­ղո­վուր­դին: Հի­մա 12 տա­րի­ներ են որ գիւ­ղին մէջ նոր ամուս­նու­թիւն մը չէ իրա­կա­նա­ցած :

Ապա­գան յոյս չի տար: Երի­տա­սարդ­նե­րը  վե­րա­կանգ­նու­մի օդը կը շնչեն: Անոնք մշա­կոյթ, ու­սում, լաւ ապա­գայ կը ցան­կան բայց լաւ ապ­րուստ  կը փա­փա­քին ու այս նպա­տա­կով  կը ձգեն իրենց գիւ­ղը եւ կը հե­ռա­նան, իրենց մէջ կրե­լով այն յոյ­սը, որ օր մը իրենց մեծ հայ­րե­րուն նման պի­տի վե­րա­դառ­նան գիւղ: Այս­պէս Վա­քըֆ­լը գիւ­ղը օրէ օր կը պարպ­ուի:

Տաս­նը­հինգ տա­րե­կան ման­կա­մարդ աղջ­նակ մը` Մե­լի­նէ, որ ապա­գա­յին կը փա­փա­քի հո­գե­բան ըլ­լալ, կը գան­գա­տի ըսե­լով թէ ժա­մա­նա­կը որ­քան արագ կ’անց­նի գիւ­ղէն ներս, հա­մե­մա­տած Պոլ­սոյ, ուր հոն ինք կ’ու­սա­նի: Գիւ­ղին մէջ գոր­ծի հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը սահ­մա­նա­փակ­ուած են: Նարն­ջե­նի­նե­րով լե­ցուն հո­վիտ­նե­րը զի­րենք կը հպար­տաց­նեն թե­րեւս, բայց բա­ւա­րար չեն անոնց բո­լո­րին հա­մար եկա­մուտ ապա­հո­վե­լու: Վա­քըֆ­լըի մէջ մար­դիկ բո­լոր օրը կ’աշ­խա­տին բայց այդ դժուար աշ­խա­տան­քի փո­խա­րէն անոնց շա­հած դրա­մը հա­զիւ կը բա­ւէ իրենց առօր­եայ հա­ցը ապա­հո­վե­լու հա­մար:

Եթէապ­րուս­տիեւդրամշա­հե­լուհա­մարպայ­քա­րե­լուստիպ­ուածչէք, Վա­քըֆլը ­գիւ­ղը  շատգե­ղե­ցիկվայրմընէ, կ’ըսէ Թո­րոս, որ տե­ղա­ցի հա­մեստ մարդ մըն է: Ան Շի­րին անու­նով սի­րուն  շուն մը ու­նի:

Վի­գէն որ իր ու­սու­մը նոր աւար­տած երի­տա­սարդ մըն է եւ եր­բեք չի  ցան­կար  մեծ հաս­տա­տու­թիւն­նե­րու մէջ աշ­խա­տիլ: Ան որո­շած է հոն մնալ ու իր պտուղ­նե­րը ցա­նել, բայց հա­կա­ռակ ասոր քա­ջա­տեղ­եակ  է  թէ գիւ­ղը օրէ օր կը պարպ­ուի:

 

Յի­սու՜նտա­րի­ներյե­տոյ նա­խա­դա­սու­թիւն մըն է, որ վախ կը պատ­ճա­ռէ բո­լո­րին: Երի­տա­սարդ­նե­րը կը մեկ­նին, նոր ըն­տա­նիք­ներ չեն կազմ­ուիր, այդ­պէս կը թուի թէ Մու­սա Լե­րան  քաղցր բլուր­նե­րը կը դա­տարկ­ուին:

Կըյու­սամթէՎա­քըֆ­լըշա­րու­նա­կէըլ­լալԹուրք­իոյմի­ակհայ­կա­կանգիւ­ղը, բայցտա­րի­ներետք, անի­կապի­տիկորսնց­նէիրյատ­կու­թիւն­նե­րէնշա­տե­րը: Ի՜նչ  կրնանքընելայս­պէսէկեան­քը, կ’ըսէ երի­տա­սարդ Անուշ, իր դէմ­քին վրայ  պար­զե­լով դառ­նու­թեան ծանր ար­տա­յայ­տու­թիւն մը: Իսկ Մե­լի­նէ, մեզ կը բա­ցատ­րէ թէ ինք կ’ու­սա­նի Պոլ­սոյ մէջ ուր պի­տի մնայ եր­կար տա­րի­ներ. բայց կ’աւելց­նէ թէ  2062 թուա­կա­նին երբ ան հանգստ­եան կոչ­ուի, կը յու­սայ Վա­քըֆ­լը վե­րա­դառ­նալ: Այդ­պէս ինչ­պէս ըրած են իր մեծ հայ­րը եւ բո­լոր անոնք, որոնք որոշ շրջա­նէ մը վերջ վե­րա­դար­ձած են իրենց գիւ­ղը: Բո­լո­րը կ’երա­զեն այդ օրը, յու­սա­լով որ այս ժա­մա­նա­կա­մի­ջո­ցի մէջ ան վե­րած­ուած ըլ­լայ վե­րա­ծաղ­կած ու բար­գա­ւաճ գիւ­ղի մը: Իրենք յոյս ու­նին որ զբօ­սաշր­ջու­թիւնը զար­գա­նայ իրենց գիւ­ղին մէջ, հա­ւա­տա­լով այդ­պէս իրենց գիւ­ղի բնակ­չու­թիւնը կրնայ աճիլ,  իրենց պար­տէզ­նե­րը  կրնան դարձ­եալ ծաղ­կիլ եւ իրենց տու­նե­րը կրնան  դարձ­եալ  լեց­ուիլ:

Hairenik Media Hairenik Media

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button