0
0
Պօղոս Գուբելեան
Վիրճինիա
Յառաջացած տարիքին երբ անձ մը տեղաշարժ կը կատարէ մէկ նահանգէն միւսը, անիկա յաճախ, չսպասուած անակնկալներու առջեւ կը գտնէ ինքզինք: Անոնց կողքին՝ հաճելի անակնկալներ եւ յուշեր…
Կողակիցիս հետ չորս ամիսէ իվեր կը փորձենք կարգի դնել մեզի հարազատ, սրտամօտ իրերը, մեր հագուստ կապուստն ու թանկարժէգ իրերը, ափրիկեան փղոսկրէ արձանիքներն ու բնիկներու կողմէ «մահոկանի»-է քանդակուած փայտեայ արձանիկները, եւ մեր… ոտնամանները:
Բայց այս բոլորին մէջ զիս ամէնէն բուռն կերպով յուզողը, անտիպ գործերուս քանակն էր, ինչպէս նաեւ թղթածրարներու մէջ ամփոփուած ու հայ մամուլի մէջ տասնամեակներու ընթացքին լոյս տեսած, ամէն սեռի պատկանող յօդուածները: Եւ այնպիսի ահագնող մտածում մը մէջս ջլատիչ ու տիրական դարձաւ, թէ յաւիտենականութիւն մեկնումէս ետքը, ի՝նչ պիտի ըլլայ անտէր մնալու կոչուած որբուկներուս վերապահուած ճակատագիրը…
Սակայն ներկայ գրութիւնը թուղթի չեմ յանձներ, անտիպ գործերուս ճակատագրով տագնապելու եւ վայվայելու համար: Ինչպէս հայ ընթերցողը, յօդուածիս կողքին լոյս տեսնող լուսանկարէն պիտի կրահէ, ափրիկեան արկածախնդրական սխրանքներով լեցուն օրերէս ժառանգ մնացած այդ նկարը, հերոսութիւնս մատնանշելու միտումով չէ ուղարկուած հայ մամուլին, այլ ընթերցողին հետ բաժնելու տասնամեակներ առաջ պատահած դժբախտ դէպք մը, որ կրնար կեանք մը արժել, այս խիզախ հերոսին:
Տեղին է աւելցնել որ ձկնորսութիւնն ու լողալը, մանկութենէս իվեր, իմ առաջնակարգ նախասիրութիւնս հանդիսացած է, որպէս մարզանք: Երբ Ափրիկէ գործատէր դարձանք ու քառասունէ աւելի աշխատաւորներ հաշուող գործատուն սկսանք բանեցնել, մեր թեւերը լայն բանալով, որոշեցինք Ֆրիթաուն քաղաքէն քսան մղոն անդին գտնուող Թոքէ գեղատեսիլ ծովափը, բնիկներէ բնակուած գիւղին մօտակայքը, մեր սեփական ծովափը ունենալ: Գիւղապետին հետ լեզու գտանք եւ յաջողեցանք գիւղին մերձաւորութեան ափրիկեան ոճով ամառանոց կառուցել, ինչ որ կը համապատասխանէր՝ հողաշէն խրճիթի: Չուզեցինք արդի շինութեամբ պղծել զուտ բնիկ գիւղին առանձնայատուկ գեղեցկութիւնը:
Եւ սկսանք դեսպաններ ու մեծ ընկերութիւններու տնօրէններ հիւրասիրել մեր ծովափը ամբողջ խոզուկ մը խորովելով խոշոր մանղալին վրայ ու սնտուկներով սառն քարէջուր հրամցնելով յարգել մեր պատուոյ հիւրերը: Այդ բոլորին կողքին մեր հիւրերուն նախասիրածը՝ թարմ ձուկի խորովածն էր, զոր անձամբ կ՝որսայինք նետ-աղեղով… Որուն խօսուն մէկ փաստն է ստորեւ դրուած լուսանկարը:
Տակաւին, մեր սեփական մակոյկով, որուն շարժիչ մեքենայով մը սարքաւորած էինք եւ խիզախօրէն կը նաւարկէինք ովկիանոսին բացերը, ուր մեծ ու փոքր չափի ձուկեր, չիմանալով գլուխնին գալիք պատուհասը, անհոգ կը լողային ու շուրջպար կը պարէին ջուրին յատակը: Ակնոցով ու ջրակօշիկներով ու նետացիկ աղեղով ձկնորսական զէնքով զինուած, պիտի սուզուէինք Խաղաղականի յատակը, ուր զանազան չափի ձուկերը իրենց պատսպարան բոյնը շինած էին… Եւ ամէնէն ահարկուն՝ պիտի դիմանայինք ու տոկայինք անշնջութեան, եւ դեռ ճակատէինք հանդիպակած հսկայ ձուկերու հետ: Աշխարհ փուլ պիտի չգար այդ կիրակին, երբ իմ կողակիցիս եւ երեք ձագուկներուս հետ առաւօտ կանուխ, ծովեզերք ուղուեցանք: Մեր պարապմունքին մաս կը կազմէր, լողալու կողքին՝ ծովեզերքի թաց աւազին վրայ, հայերէն սորվեցնել անոնց մեր նախնիներէն մեզի ժառանգ մնացած ոսկեղինիկ արձանագրելով խոշոր տառերով:
Այդ օր կնոջս վստահելով հոգէսլացք այդ պարտականութիւնը, մարտական ոգիով, խիզախած էի նաւակը բարձրանալ եւ ուղղուիլ այնպէս կոչուած ձկնորսական կիրակնօրեայ սխրանքը: Ծովեզերքէն հազիւ մղոն մը հեռաւորութեամբ, կղզեակ մը գոյութիւն ունէր, որուն շրջակայքը երկուորեակ եղբայրս ու ես կը կատարէինք մեր ջարդը: Այդ շրջանին, Փիէռը արձակուրդով Լիբանան կը գտնուէր: Ես ու գիւղի բնակիչ 18 տարու պատանի մեր պահակը՝ Ճէյմսը, առանցին մեկնեցանք ովկեանոսի բացերը: Մեր բախտէն ձկները մեծ ու միջակ չափի կարծես կարօտակէզ աչքերով մեզի կը սպասէին: Հազիւ սուզուեցայ ջուրին յատակը, արդէն բաւական մեծ չափի ձուկ մը եկաւ ինծի բարեգալուստ մաղթելու կամ ալ նետացիկ որսորդի բազկերակս չափելու:
Մէկ հարուածով ջղացիք նետս մխրճուեցաւ անոր մարմինը… Նոյնիսկ ձկնորսական գիւղի երիտասարդ բնակիչը՝ յանկարծակիի եկաւ իմ առաջին ճակատումիս արդիւքէն, իմա՝ նետիս վրայ տապլտկող խոշոր ձկան ի տես: Եւ նոյն թափով պիտի շարունակուէր կոտորածը, ինծի յիշեցնելով այն միջադէպը, երբ մեծղի ձկան մը հետքերով, առանց նկատելու ձուկերէ բնակուած քարայրանման նկուղ մը մտեր էի եւ ինքնամոռաց կը հետապնթէի որսս, եւ երբ զգետնեցի զայն, շնջայեղձ եղած ոտքերս գետին զարնելով փորձեցի ջուրին մակերեսը ելլել, յանկարծ գլուխս քառայրին առաստաղը կպաւ ու հպումին պատճառած ցաւը, քիչ մնաց անդի աշխարհ ուղարկէր զիս առանց խունկի ու մահախօսականի…
Բայց այդ օր պատահածը ՝ տասնեակ մը մեծղի ձուկեր նետայար ընելու սխրանքին յաջորդեց այս անգամին բուն հրէշի հետ դէմ դիմաց գալու մարտահրաւէրը: Եւ այդ հրէշը անուն մականուն ալ ունէր… Նորին վսեմութիւն՝ «Պարա Քուտա»:
Ձկնորսական կեանքիս մէջ խոշոր շանաձուկերու՝ «շարք»-երու ալ հանդիպեր եմ: Անոնք իրենց ենթադրեալ զոհին վրայ իրենց մեծամիտ նայուածքը պտտցնելէ վերջ, «ծօ սարսախ, դուն ո՝վ ես որ մեր դէմ պիտի ճակատիս…» ըսելով ու իրենց խղճի ձայնին ականչ դնելով, հայու բեկորիս նոր կեանք շնորհեցին…
Բայց այս մէկը, զիս յանկարծակիի բերելով, վրաս յարձակեցաւ: Ես ալ շփոթած ինքնապաշտպանութեան դիմեցի: Նետս արձակեցի հակառակորդին ուղղութեամբ, եւ ի ցաւ մեղաւորիս, նետը չվրիպեցաւ իր թիրախէն: Հրէշը սրտէն վիրաւոր եւ իբրեւ մերօրեայ «քամիքազ», վրաս յարձակեցաւ ու ձախ թեւս խածաւ, ճիշդ երակներուս առանքը իր սուր ատամներու հետքը թողնելով, որուն ահառկու սպին կը կրեմ կէս դարէ իվեր:
Լաւ որ առատ արիւնահոսութենէն կեանքս չվտանգուեցաւ…
