ՀՆԱ­ՐԱ­ՒՈ­ՐՈՒ­ԹԻՒՆ ՆԱ­ԽԱ­ԳԱ­ՀԻ ՀԱ­ՄԱՐ

0 0

“ԴՐՕ­ՇԱԿ“

Խմբագ­րա­կան

Ապ­րի­լի երե­քի առա­ւօտ­եան Հան­րա­պե­տու­թեան վար­չա­պե­տը անց էր կաց­նում կա­ռա­վա­րու­թեան ամեն­շա­բա­թեայ նիս­տը, եւ դժուար էր են­թադ­րել, որ նոյն օր­ուայ երե­կոյ­եան կը յայ­տա­րար­ուի վեր­ջի­նիս հրա­ժա­րա­կա­նի մա­սին: Այն էլ, ըստ իր ցան­կու­թեան, եւ այն էլ դե­ռեւս մէկ ամիս առաջ, հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հին գրած հրա­ժա­րա­կա­նի դի­մու­մի հա­մա­ձայն: Տե­ղի ու­նե­ցա­ծի վե­րա­բեր­եալ ծայր առած մեկ­նա­բա­նու­թիւն­նե­րում, որ­պէս հրա­ժա­րա­կա­նի իրա­կան պատ­ճառ­ներ, նշւում են եւ դեռ նշուե­լու են կա­ռա­վա­րու­թեան ծրագ­րի տա­պա­լու­մը, նա­խորդ տար­ուայ հա­մար նա­խանշ­ուած 7 տո­կոս տնտե­սա­կան աճի չա­պա­հո­վու­մը, Տ. Սարգս­եա­նի ան­ձի հետ կա­պուող օֆ­շո­րա­յին սկան­դա­լը, ինչ­պէս եւ “Նա­յի­րիտ“ի ու այլ աղմ­կոտ պատ­մու­թիւն­նե­րի հետ նրա առն­չու­թիւնը, ընտ­րու­թիւն­նե­րում երկ­րորդ տեղ գրա­ւած այ­լընտ­րան­քա­յին ու­ժի հիմ­նա­կան առանց­քա­յին պա­հան­ջը, Մաք­սա­յին միու­թեա­նը մաս կազ­մե­լու հար­ցում վեր­ջի­նիս ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը, հա­սա­րա­կա­կան դժգո­հու­թեան ալիք բարձ­րաց­րած պար­տա­դիր կու­տա­կա­յին կեն­սա­թո­շա­կի գա­ղա­փա­րա­կան դրօ­շա­կա­կի­րը լի­նե­լը, ընդ­դի­մա­դիր քառ­եա­կի կող­մից նա­խա­ձեռ­նած հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հան­ջով նոր ար­շա­ւը, որի շրջա­նա­կում նա­խա­տես­ւում էր հան­րա­պե­տու­թիւ­նում հան­րա­հա­ւաք­նե­րի ալիք ծա­ւա­լել: Յի­շենք նա­եւ, որ վար­չա­պե­տը մշտա­պէս գտնւում էր հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան քննա­դա­տու­թեան առանց­քում, եթէ կոնկ­րետ առիթ էլ չլի­նէր, ապա հան­րա­պե­տու­թեան սոց­ի­ալ-տնտե­սա­կան վի­ճա­կի հա­մար նրա հաս­ցէ­ին ուղ­ղուող հիմ­նա­կան (եթէ չա­սենք ամե­նա­հիմ­նա­կան) մե­ղադ­րանք­նե­րի պատ­ճա­ռով:

Վար­չա­պե­տի հրա­ժա­րա­կա­նի մա­սին տե­ղե­կու­թիւնը հրա­պա­րակ­ուեց մե­զա­նում աւան­դոյ­թի ուժ ստա­ցող ձե­ւով` Հան­րա­պե­տա­կան կու­սակ­ցու­թեան գոր­ծա­դիր մարմ­նի նիս­տից յե­տոյ` Ա.Ժ. եւ Հ.Հ.Կ. խօս­նակ Էդ­ուարդ Շար­մա­զա­նո­վի կող­մից: Շար­մա­զա­նո­վի խօս­քի հիմ­նա­կան շեշ­տադ­րումն այն էր, որ հրա­ժա­րա­կա­նի հա­մար վար­չա­պե­տը նա­խա­պէս դի­մել էր, եւ որ այն ու­նի զուտ անձ­նա­կան դրդա­պատ­ճառ­ներ: Այլ խօս­քով, միտք բա­նին այն էր, թէ տպա­ւո­րու­թիւն չստեղծ­ուի, որ նա­խա­գա­հը, յե­ղա­փո­խու­թիւն­նե­րի այս խա­ռը ժա­մա­նակ­նե­րում, տե­ղի տուեց ընդ­դի­մա­դիր ու­ժե­րի ու քա­ղա­քաց­ի­ա­կան հա­սա­րա­կու­թեան ճնշմա­նը:

Յայտ­նի է, որ վար­չա­պե­տի հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հան­ջը, Հա­յաս­տա­նի ներ­քա­ղա­քա­կան դաշ­տում, հնչում էր վա­ղուց եւ օրի­նակ` Հայ Յե­ղա­փո­խա­կան Դաշ­նակ­ցու­թեան կող­մից այն մէկ ան­գամ ար­դէն ներ­կա­յաց­ուել էր խորհր­դա­րա­նա­կան քննարկ­ման:

Ճշմար­տու­թիւնը պա­հան­ջում է ար­ձա­նագ­րել, որ հե­տե­ւո­ղա­կան բնոյթ ստա­ցած այս պա­հան­ջի նկատ­մամբ հան­րու­թեան մէջ նա­եւ թե­րա­հա­ւատ տրա­մադ­րու­թիւն­ներ կա­յին: Չի կա­րե­լի չհա­մա­ձայն­ուել այն մարդ­կանց հետ, ով­քեր ասում են, որ գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թեան գոր­ծու­նէ­ու­թեան հիմ­նա­կան պա­տաս­խա­նա­տուն հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահն է եւ ու­րեմն ար­մա­տա­կան խնդիր­նե­րի ար­մա­տա­կան լուծ­ման հա­մար ին­չու չի դրւում հէնց նա­խա­գա­հի հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հան­ջը: Սրա­նից էլ հե­տե­ւու­թիւն էր ար­ւում յա­ճախ այն մա­սին, թէ որ­քա­նով է ան­կեղծ իշ­խա­նու­թեան դէմ ուղղ­ուած` ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծու­նէ­ու­թեան այս­պի­սի մար­տա­վա­րու­թիւնը: Չենք մո­ռա­ցել, որ նոյն բանն աս­ւում էր նա­եւ հայ-թր­քա­կան ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի առի­թով` Դաշ­նակ­ցու­թեան կող­մից արտ­գործ­նա­խա­րա­րի հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հան­ջի ժա­մա­նակ:

Պէտք է ըն­դու­նել, որ հա­մա­պե­տա­կան ընտ­րու­թեամբ ընտր­ուած նա­խա­գա­հի հրա­ժա­րա­կա­նը նշա­նա­կում է իշ­խող ու­ժի ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թիւն: Սա այն պա­րա­գա­յում, երբ խորհր­դա­րա­նա­կան մե­ծա­մաս­նու­թիւնն ար­դէն իսկ ներ­կա­յաց­նում է այդ նոյն նա­խա­գա­հին: Ի տար­բե­րու­թիւն հա­մա­պե­տա­կան ընտ­րու­թեամբ ընտր­ուած եր­կու բարձ­րա­գոյն ինս­տի­տուտ­նե­րի, կա­ռա­վա­րու­թիւնը նշա­նա­կո­վի է, եւ նրա ամ­բող­ջա­կան կազ­մի կամ առան­ձին ան­դամ­նե­րի փո­փո­խու­թիւնը, ո՛չ քա­ղա­քա­կան պատ­կե­րի փո­փո­խու­թիւն է նշա­նա­կում, ո՛չ հա­կա­սու­թիւն­ներ` նրա ներ­սում եւ ոչ էլ ար­մա­տա­կան փո­խա­տե­ղու­թիւն­ներ` մէկ կող­մի կա­մա­ւոր զի­ջում­նե­րի հի­ման վրայ: Շեշ­տում ենք կա­մա­ւո­րի հան­գա­ման­քը, որով­հե­տեւ հա­կա­ռակ պա­րա­գա­յում դրան պէտք է հաս­նել յե­ղա­փո­խու­թեան կամ յե­ղաշրջ­ման ճա­նա­պար­հով, իսկ վեր­ջինս որ­քան է հնա­րա­ւոր, իրա­տե­սա­կան ինչ­պէս եւ թոյ­լատ­րե­լի մեր երկ­րի հա­մար, ար­ժէ քննել սթափ մտքով եւ ոչ տաք սրտով ու գրգռուած ջիղե­րով: Ի դէպ, հա­ւա­նա­բար են­թա­գի­տակ­ցա­կան բնազդն է հէնց թե­լադ­րում, որ հեր­թա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րի ժա­մա­նակ հա­մընդ­հա­նուր ակ­տիւու­թիւն դրսե­ւո­րող մեր հա­սա­րա­կու­թիւնը, չնա­յած հա­մընդ­հա­նուր դժգո­հու­թեա­նը, ընտ­րու­թիւն­նե­րի մի­ջեւ ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­ուա­ծում դառ­նում է խիստ կրա­ւո­րա­կան դե­րա­կա­տար:

Վե­րա­դառ­նա­լով բուն ասել ասե­լի­քին ար­ձա­նագ­րենք, որ վար­չա­պե­տի, կա­ռա­վա­րու­թեան կամ առան­ձին նա­խա­րա­րի հրա­ժա­րա­կա­նի խնդի­րը առաջ քա­շե­լով‘ ընդ­դի­մու­թիւնը նախ եւ առաջ առա­ջադ­րում է հեշտ լու­ծե­լի մի հարց, որը տե­ղի է ու­նե­նում ըն­դա­մէ­նը նա­խա­գա­հի հա­մա­ձայ­նու­թեամբ, լի­ո­վին տե­ղա­ւոր­ւում է ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան կա­նոն­նե­րի մէջ, ինչ­պէս եւ ընդ­հա­նուր պրակ­տի­կա է ամ­բողջ աշ­խար­հում: Այն­քան սո­վո­րա­կան մի բան, որ կա­ռա­վար­ման ժա­մա­նա­կա­հատ­ուա­ծում այդ քայ­լին երկ­րի ղե­կա­վար­նե­րը դի­մում են եր­բեմն մի քա­նի ան­գամ‘ դրա­նով չփաս­տե­լով իրենց թու­լու­թիւնը, նա­հան­ջը, ձա­խո­ղու­մը, եւ չխա­թա­րե­լով սե­փա­կան վար­կը: Այլ մի­ան­գա­մայն հա­կա­ռա­կը: Անց­նող շրջա­նում առա­ջադ­րե­լով հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հանջ, ըստ էու­թեան ընդ­դի­մու­թիւնը առա­ջար­կում եւ, ին­չու ոչ, տա­լիս էր նա­խա­գա­հին հնա­րա­ւո­րու­թիւն`  սրբագ­րե­լու կա­տար­ուած սխալ­նե­րը եւ որ­դեգ­րե­լու կուր­սի, գոր­ծե­լա­կեր­պի փո­փո­խու­թիւն: Կա­րե­լի է յի­շել, որ նոյն հայ-թր­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցի տաք օրե­րին, Թուրք­իա­յի իշ­խա­նու­թիւնը, արտ­գործ­նա­խա­րար Բա­բա­ջա­նին փո­խա­րի­նեց Դա­ւու­թօղ­լուով: Եւ կար­ծես ոչ մէ­կի մօտ խնդիր չա­ռա­ջա­ցաւ, թէ այդ­պի­սի պա­հին ինչ­պէս ու ին­չու նման քայլ կա­տար­ուեց: Մենք չգի­տենք այդ քայլն ին­չու կա­տար­ուեց, սա­կայն մեր նա­խա­րա­րի փո­փո­խու­թիւնը կա­րող էր առիթ ըն­ձեռ­նել հրա­ժար­ուե­լու վտան­գա­ւոր ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րից: Նոյն կերպ ազատ­ուե­լով ակն­յայ­տօ­րէն անար­դիւ­նա­ւէտ գոր­ծող կա­ռա­վա­րա­կան կա­բի­նե­տից ու մաս­նա­ւո­րա­պէս նրա ղե­կա­վա­րից կա­րե­լի էր կա­տա­րել կուր­սի փո­փո­խու­թիւն` նկա­տի ու­նե­նա­լով հէնց այն հիմ­նա­կան թե­րու­թիւն­ներն ու սխալ­նե­րը, որոնք եւ ստեղծ­ուած իրա­վի­ճա­կի պատ­ճառն էին դար­ձել: Ի վեր­ջոյ, նոր իրո­ղու­թիւն­նե­րի պայ­ման­նե­րում մենք պէտք է սո­վո­րենք նա­եւ հաշ­ուի նստել հա­սա­րա­կու­թեան իրա­կան (ոչ թղթի վրայ նկար­ուած) տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րի հետ ան­կախ այն բա­նից, թէ այդ տրա­մադ­րու­թիւն­նե­րի ստեղ­ծած էներգ­ի­ան որ­քա­նով է սպառ­նում սե­փա­կան աթո­ռի ան­սա­սա­նու­թեա­նը: Պէտք է նոր ժա­մա­նակ­նե­րի խա­ղի կա­նո­նի վե­րած­ուի այն սկզբուն­քը, որ եթէ ժո­ղովր­դի ութ­սուն տո­կո­սը ինչ որ բա­նի դէմ է, ապա չի կա­րե­լի անել այդ բա­նը: Ան­կախ նրա­նից, կա­րող ես յա­ջո­ղու­թեամբ գլուխ բե­րել ցան­կու­թիւնդ թէ ոչ: Ինչ­պէս նա­եւ ան­կախ այն բա­նից, որ կա­րող ես հա­մոզ­ուած լի­նել, թէ դու աւե­լի ճիշդ ես, քան դի­մա­ցիդ մե­ծա­մաս­նու­թիւնը:

Քա­նի որ ցայ­տուն օրի­նակ­նե­րը աւե­լի պար­զո­րոշ են ուր­ուագ­ծում երե­ւոյ­թը, այդ­պի­սի մի օրի­նա­կի անդ­րա­դառ­նանք: Շարլ Տը Կո­լը Ֆրան­սա­յի կեն­դա­նի հե­րոսն էր ֆրան­սա­կան դի­մադ­րա­կան շարժ­ման առաջ­նոր­դը, պա­տե­րազ­մի հե­րոս, մե­ծա­գոյն ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ: Նա եր­կու ան­գամ ընտր­ուել էր երկ­րի նա­խա­գահ: Գտնուե­լով բարձ­րա­գոյն պաշ­տօ­նին, 1969 թուա­կա­նին, Տը Կո­լը նա­խա­ձեռ­նեց հան­րաք­ուէ` սե­նա­տի վե­րա­կա­ռուց­ման եւ երկ­րի վար­չա­տա­րած­քա­յին բա­րե­փոխ­ման հար­ցե­րով: Նա­խա­գի­ծը ժո­ղովր­դի մե­ծա­մաս­նու­թեան հա­ւա­նու­թեա­նը չար­ժա­նա­ցաւ, որից յե­տոյ Տը Կո­լը հրա­ժա­րա­կան տուեց եւ ընդ­միշտ հե­ռա­ցաւ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նից: Նա հա­մոզ­ուած էր, որ ճիշդ քայլ է ձեռ­նար­կել, բայց քա­նի որ ժո­ղո­վուրդն իրեն չա­ջակ­ցեց, յե­տա­գայ պաշ­տօ­նա­վա­րու­մը հա­մա­րեց անն­պա­տա­կա­յար­մար: Այս­պի­սի երե­ւոյթ­նե­րը ժո­ղովր­դա­վար երկր­նե­րի հա­մար դար­ձել են բնա­կա­նոն վար­քա­գիծ, չգրուած օրէնք: Հէնց այս օրե­րին, նոյն Ֆրան­սա­յի նա­խա­գահ Ֆրանս­ուա Հո­լան­տը փո­խեց կա­ռա­վա­րու­թեան կազ­մը, քա­նի որ իր կու­սակ­ցու­թիւնը պարտ­ուել էր տե­ղա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րում եւ հե­տե­ւա­բար, ակն­յայտ էր դար­ձել ու­ժե­րի նոր յա­րա­բե­րակ­ցու­թիւնը: Գու­ցէ եւ մենք դեռ հե­ռու ենք “այս­քան ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւ­նից“, բայց միւս կող­մից ամէն հա­մա­կարգ ու­նի իր ներ­դաշ­նակ կա­ռոյ­ցը, եւ հնա­րա­ւոր չէ լի­նել ե՛ւ ավ­տո­րի­տար, ե՛ւ ժո­ղովր­դա­վար, քա­ղա­քա­կան բազ­մա­կար­ծու­թեան կար­գա­խօ­սով, բայց մի­ա­կու­սակ­ցա­կան կա­ռա­վար­ման գոր­ծե­լա­կեր­պով:

Թող մեր իշ­խա­նու­թիւնը այլ պատ­ճառ­ներ ներ­կա­յաց­նի, իսկ մենք ըն­դու­նենք, որ այն­ուա­մե­նայ­նիւ նա­խա­գա­հը հաշ­ուի նստեց հա­սա­րա­կա­կան-քա­ղա­քա­կան կար­ծի­քի հետ` փո­խե­լով վար­չա­պե­տին, ինչ­պէս եւ կա­ռա­վա­րու­թեան փո­փո­խու­թեան բնա­կան նա­խադր­եալ­ներ ստեղ­ծե­լով: Այժմ նա­խա­գա­հին հնա­րա­ւո­րու­թիւն է ըն­ձեռ­ուել իրա­պէս բա­րե­փո­խե­լու գոր­ծա­դիր իշ­խա­նու­թիւնը: Ինչ­պէս կ՛օգտ­ուի նա այդ հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նից` ցոյց կը տայ նոր նշա­նա­կու­մը (կամ նշա­նա­կում­նե­րը):

Եթէ այդ գոր­ծըն­թա­ցը չկրեց սկզբուն­քա­յին բնոյթ, ի դէմս այլ կա­րո­ղու­թեան, այլ վար­քի ու մտա­ծո­ղու­թեան տէր կադ­րե­րի առաջ­քաշ­ման, կը նշա­նա­կի որ տե­ղի է ու­նե­ցել սոսկ անձ­նա­ւոր­ուած եւ են­թա­կա­յա­կան բնոյթ կրող տե­ղա­փո­խու­թիւն: Այ­սինքն կը նշա­նա­կի նա­խա­գա­հը չօգտ­ուեց իր իսկ ստեղ­ծած հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նից: Նա­խա­գա­հը այդ­պէս էլ չսո­վո­րեց հաշ­ուի նստել հա­սա­րա­կա­կան ձգտում­նե­րի հետ եւ մեր ժո­ղովր­դին ու հե­տըն­թա­ցի մէջ գտնուող երկ­րին ոչ մի լու­սա­ւոր հե­ռան­կար չի սպաս­ւում: Բայց համ­բե­րենք` խու­սա­փե­լով վա­տա­տե­սա­կան կան­խա­գու­շա­կում­նե­րից: Սպա­սենք ակն­կա­լե­լով, որ քա­ղա­քա­կան հնա­րա­ւո­րու­թիւնը չի մսխուի մանր հա­շիւ­նե­րի մէջ:

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %