0
0
ՄԱԹԻԿ ԷՊԼԻՂԱԹԵԱՆ
Ուրբաթ, Ապրիլ 12, 2013-ին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Սուրբ Աթոռի վեհարանի դահլիճին մէջ, հանդիսապետութեամբ Արամ Ա. կաթողիկոսին, շուրջ երկու ժամ տեւողութեամբ ներկաները անմահ պահեր ապրեցան երկու եղբայրացած կաթողիկոսներու յիշատակի ոգեկոչումին, ձեռնարկին ընթացքին զուգահեռաբար մտապատկերիս պաստառին վրայ կանգուն էր աղէտեալ Հալէպի մեր պաշտելի կրթական օրրանին` Ազգային Քարէն Եփփէ Ճեմարանի շրջափակին մէջ, Զարեհ Ա. կաթողիկոսին մենաւոր կիսանդրին:
Զարեհ Ա. կաթողիկոսի երկրաւոր կեանքի (1915-1963) տարիներուն հաւասար է իր ԱՊՐՈՂ կիսանդրին, (1965-2013), քառասունութը տարիներ, կանգնած այնտեղ, ուր ան հիմնեց Սփիւռքի մեծագոյն կրթօճախներէն մին:
Հսկաները կ՛ապրին իրենց գործերով, Զարեհ Ա. Վեփափառն ալ անմահ է իր հաստատած ուսումնարանին մէջ, երբ ամէն արեւածագին կ՛ողջունէ աւելի քան հազար հայորդիներու մուտքը միտքի հզօր դարբնոցէն ներս:
Հիմա մինակ է կիսանդրին, արցունք կայ անշունչ արձանի աչքերուն մէջ, կը փնտռէ իր սիրած ճեմարանականները:
***
Զարեհ եւ Խորէն կաթողիկոսները իրենց առաջնորդութեան օրերէն, Հալէպէն մինչեւ Պէյրութ. հարազատ եղբայրներու նման, ուրախ թէ տխուր պահեր կողք կողքի կանգնած են: Ճեմարանի եօթներորդ կրթական տարեշրջանին բացումը Հալէպի “ԱՐԵՒԵԼՔ“ օրաթերթը (երեքշաբթի, 20 Հոկտեմբիր 1953), այսպէս կը նկարագրէ.- Ազգային “Քարէն Եփփէ“ Ճեմարանին Պաշտօնական Բացումը Պատարագեց Լիբանանի Առաջնորդ Խորէն Սրբազան:
“Կիրակի, 18 Հոկտեմբեր, Ազգ. “Քարէն Եփփէ“ ճեմարանին 1953-1954 տարեշրջանի պաշտօնական բացումը տեղի ունեցաւ, բացառիկ հանդիսութեամբ եւ խուռն բազմութեան մը ներկայութեան, Նոր Գիւղի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ մէջ պատարագեց Լիբանանի առաջնորդ Խորէն եպս. Բարոյեան, որ ներշնչեալ քարոզ մը խօսեցաւ ազգային դաստիարակութեան եւ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ դերին շուրջ, ազգապահպանման սրբազան գործին մէջ: Պատարագէն ետք, տեղի ունեցաւ հոգեհանգստեան պաշտօն, հանգուցեալ հայասէր բարերարուհի Քարէն Եփփէի յիշատակին: Եկեղեցական արարողութենէն ետք Զարեհ եւ Խորէն եպիսկոպոսներու նախագահութեամբ Ազգ.“Քարէն Եփփէ“ ճեմարանի պարտէզին մէջ տեղի ունեցաւ պաշտօնական բացումը: Զարեհ սրբազան ճեմարանի աշակերտութեան թելադրեց հաւատարիմ մնալ ճեմարանի աւանդութեան` բարձր պահելով անոր վարկը ներքին թէ պետական քննութեանց մէջ: Այս տպաւորիչ հանդիսութեան ընթացքին Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ դպրաց դասը երգեց “Որք զարդարեցին“ շարականը եւ “Տէր կեցո“ մաղթանքը: Ապա Ճեմարանի աշակերտութիւնը եւ սրբազան հայրեր մեկնեցան ազգային գերեզմանատուն, ուր աշակերտութեան եւ խնամակալութեան կողմէ ծաղկեպսակներ զետեղուեցան մեծ բարերարուհի Քարէն Եփփէի շիրիմին վրայ“:
1953-ի կրթական տարեշրջանի բացման այդ երջանիկ օրը արդէն իսկ Ազգ. “Քարէն Եփփէ“ Ճեմարանը հալէպահայութեան պարգեւած էր իր առաջին հինգ շրջանաւարտները, որոնցմէ Յասմիկ Նաճարեան կը վերադառնար որպէս ուսուցչուհի:
***
Զարեհ սրբազանի Բերիոյ Թեմի առաջնորդութեան տասնեօթը տարիները(1940- 1956) սուրիահայ գաղութի ալեկոծ մէկ ժամանակաշրջանն են, Բ. Աշխարհամարտ, Ֆրանսական հոգատարութիւն եւ անկախութիւն: Որպէս առաջնորդ իր հայրենասէր կեցուածքներուն, երիտասարդ, տակաւին երեսուներկու տարեկան ծայրագոյն վարդապետ, Սուրիոյ Հանրապետութեան նախագահի ձեռամբ, անկախութեան վաղորդայնին, 1946-ին, կը պարգեւատրուի սուրիական Արժանեաց Ա. կարգի շքանշանով:
Հայրենադարձութեան փոթորկալից օրերուն, իր շուրջ ունենալով խումբ մը ազգայիններ գլխաւորութեամբ Հրաչ Փափազեանի, Զարեհ Սքանչելին տեսիլք եւ կամք կ՛ունենայ, գաղթականութեան ցնցոտիները հազիւ թօթափած սուրիահայ գաղութը օժտել երկրորդական վարժարանով մը, իր ճիգերը յաջողութեամբ կը պսակուին, երբ Դանիական մարդասիրական հասատատութեան պատասխանատուներէն կը յաջողի միս Եփփէ Մայրիկի, 1924-ին Նոր գիւղի մէջ հիմնած որբանոց` այրիանոցը ազգային սեփականութիւն դարձնել` ազգային երկրորդական վարժարանի մը համար, որ պիտի կոչուէր Քարէն Եփփէի անունով իբրեւ արդար գնահատութիւն Քարէն Եփփէին, հայերու դանիացի բարեկամներուն եւ Դանիոյ ժողովուրդին:
Եղեռնէն ճողոպրած հայու բեկորներու երբեմնի որբանոց-այրիանոցը իր առաքելութիւնը կատարած էր արդէն:
Զարեհ սրբազան կը ձեռնարկէ այդ տարածքին վրայ հաստատելու հայկական երկրորդական վարժարան մը, որուն ոչ միայն հիմնադիրը եղաւ, այլ` արտօնատէրը տնօրէնն ու ուսուցիչը:
1965-ի Հոկտեմբերին, Թարգ-մանչաց տօնին, նորակառոյց “Կիւլպէնկեան“ շէնքին առջեւ մատուցուած Պատարագի ընթացքին, առաջնորդ Ղեւոնդ Արքեպիսկոպոսի ձեռամբ, ճեմարանի պարտէզին մէջ բացումը կը կատարուի երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. Կաթողիկոսի կիսանդրիին:
Այնուհետեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ս. Աթոռի իրերայաջորդ գահակալներ, Բերիոյ Թեմի իրենց հովուապետական այցելութիւններուն առիթներով, յաճախ այցելեցին զարեհակերտ կրթարանը:
Խորէն Ա. Վեհափառ Հայրապետ Բերիոյ Թեմի իր պատմական միակ այցելութեան առիթով, 6 Դեկտեմբեր 1972-ին, Նոր Գիւղի հայահոծ շրջանին մէջ, ծովածաւալ բազմութեան ներկայութեան, այցելեց Ճեմարան, հանդիպեցաւ աշակերտութեան հետ եւ իր հայրական պատգամը փոխանցեց անոնց:
Սիրտերը լեցուած էին եւ յուզումի ալիք մը կը տիրէր բոլոր ներկաներուն վրայ, երբ Վեհափառ Հայրապետը իր շքախումբով ուղղուեցաւ դէպի ճեմարանի պարտէզին մէջ կանգնած երանաշնորհ Զարեհ Ա. Կաթողիկոսի կիսանդրին: Զսպուող արցունքները սկսած էին հոսիլ, երբ հնչեց հանգուցեալ մեծ հայրապետին այնքան սիրած “Կիլիկիա“ երգը: Վեհափառը, որ կ՛ուզէր քանի մը խօսք ըսել, իր յուզումէն չկրցաւ եւ արցունքի կայլակները սկսան հոսիլ աչքերէն…
1983-ի Ապրիլի վերջաւորութեան, Գարեգին Բ. Կաթողիկոս Բերիոյ Թեմին շնորհած իր անդրանիկ այցելութեան օրերուն, Երեքշաբթի, 3 Մայիսին, իր շքախումբով ճեմարանի աշակերտութեան հանդիպելէ եւ յորդորը տալէ ետք, անցաւ պարտէզ ու աղօթեց Զարեհ Ա. կաթողիկոսի կիսանդրիին առջեւ:
1991-ի Հոկտեմբերին յատուկ հանդիսութեամբ, Քարէն Եփփէի կիսանդրին կը կանգնի ճեմարանի մայր շէնքի մուտքին ձախ կողմը, իսկ Զարեհ հայրապետի կիսանդրին ալ պարտէզէն կը տեղափոխուի աջ կողմը:
Ազգային Քարէն Եփփէ ճեմարանի հիմնադրութեան յիսնամեակին տարին, 1997-ի Յուլիսի 11-ին, տեղի ունեցաւ յոբելենական հանդիսութիւնը` նախագահութեամբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. Կաթողիկոսին, որ իր պատգամին մէջ հետեւեալը փոխանցեց ներկաներուն.
“Ես եւ Անթիլիասի մէջ ապրած ու ապրող շատեր Ճեմարանին մէջ չենք եղած, բայց Քարէն Եփփէ Ճեմարանը Անթիլիասի մէջ է եղած` այն խումբ մը ուսուցիչներու եւ աշակերտներու ճամբով, որոնք ճեմարանը բերին Անթիլիասին եւ շաղախեցին Անթիլիասի դպրեվանքին, Անթիլիասի հոգիին, տեսիլքին ու անթիլիասական առաքելութեան…“:
Արամ Ա. կաթողիկոս ողջունեց Բերիոյ Թեմի Առաջնորդ ու ապա Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Զարեհ Ա. անմահանուն հայրապետը եւ ըսաւ.-
“Բայց ո՛չ, հազա՛ր անգամ ոչ, այսօր Զարեհ կաթողիկոսն է, որ կ՛ողջունէ մեզ երկինքէն, այսօր ինք իջած է այստեղ` որպէս ոգեղէն ներկայութիւն, ինքն է մեր պատգամը, մեր ողջոյնը: Զարե՛հ կաթողիկոս, դուն յուշ չես, այլ ոգի ես, դո՛ւն անցեալ չես` այլ ներկայ ես: Դուն պատմութիւն չես, դուն կեանք ես: Զարե՛հ կաթողիկո՛ս, դուն միայն ճեմարան չես. Զարեհեան դպրեվանք չես, դուն մանաւանդ ու մանաւանդ` զարեհեան միաբանութիւն ես` զարեհեան առաքելութեան լծուած: Այսօր այս ճեմարանը եւ մեր բոլոր ճեմարանները, Անթիլիասը եւ անթիլիասական առաքելութիւնը` հաւատարիմ Զարեհեան առաքելութեան պիտի մեծնան, պիտի հզօրանան ի խնդիր հայրենիքի, ի խնդիր եկեղեցւոյ, ի խնդիր մեր ազգային պահանջատիրութեան …“:
***
Ս.Գրիգոր Նարեկացի ճանչցուած է “Մատեան Ողբերգութեան“-ով, Ս. Ներսէս Շնորհալին հռչակաւոր է “Հաւատով խոստովանիմ“ աղօթքով, իսկ երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. կաթողիկոս Փայասլեան հայասփիւռ է զարեհակերտ Քարէն Եփփէ Ազգ Ճեմարանով:
Սուրիական տագնապի այս օրերուն աշխարհացրիւ աւելի գան հինգ հազար ճեմարանական շրջանաւարտներ Հալէպը կը յիշեն ճեմարանով եւ կ՛ապրին աշակերտական տարիներու անդարձ յիշատակներով, բոլորին հոգիներուն աչքերը սեւեռած են հոն, ուր հայասէր Քարէն Եփփէ Մայրիկը իր հրեշտակի թեւերը բացած է այն հողին վրայ, երբ որբեր կը հաւաքէր եւ այրիներուն կեանքի յոյս կը ներշնչէր, հոն, ուր կը հսկէ ՍՐԲԱԶԱՆ կիսանդրին իր հիմնած երկաթագիր կրթարանին եւ իր անունով կոչուած պողոտայի Հայաշունչ մեն մի էակի եւ հայակերտ կառոյցի:
