
“Դրօշակ“
Սոյն թուականի Յունուար 15-ին, Հ.Հ. Պաշտպանութեան նախարարութիւնում, տեղի ունեցաւ ընդլայնուած նիստ, որին մասնակցեցին հանրապետութեան օրենսդիր, գործադիր, եւ դատական իշխանութիւնների ղեկավար կազմերը:
Նիստին մասնակցում էին նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան ազգային անվտանգութեան խորհրդի, Ազգային ժողովի յանձնաժողովների ու խմբակցութիւնների ղեկավարները, կառավարութեան անդամները, պետական ու տարածքային կառավարման մարմինների ղեկավար կազմերը, պաշտպանութեան նախարարութեան ղեկավարութիւնը եւ զինուած ուժերի բարձրագոյն սպայակազմը: Հանդիպմանը ներկայ էր եւ հիմնական ելոյթով հանդէս եկաւ հանրապետութեան նախագահը: Այս հանդիպումը կարելի է դասել այն հանդիպումների շարքից, որ վերջին շրջանում Նախագահն ունենում է ամենատարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների հետ, եւ ըստ էութեան տեղաւորւում էր չսկսուած ընտրապայքարի շրջանակում: Ելոյթը կարելի է համարել ծրագրային եւ այս առումով պատահական չպէտք է համարել ներկաների ներկայացուցչական կազմը:
Բնականաբար Պաշտպանութեան նախարարութիւնում ունեցած ելոյթի առանցքում լինելու էր բանակը եւ բանակի հետ առնչուող խնդիրներն ու ոլորտները: Իրապէս էլ Պաշտպանության նախարարի, հաշուետուութեան բնոյթ կրող ելոյթի կողքին, Սերժ Սարգսեանն իր ելոյթում անդրադարձել է մեր երկրում բանակի դերին, այսօրուայ վիճակին, ներքին խնդիրներին ու անելիքներին: Ընդլայնելով առնչուող հարցերի շրջանակը նախագահ Սարգսեանը կատարել է մի շարք հաստատումներ, որոնց կը ցանկանայինք անդրադառնալ դրանց կարեւորու-թիւնը նկատի ունենալով:
Հանրապետութեան նախագահը մասնաւորապէս ասում է հետեւեալ միտքը. “Այսօր մեր առաջ նոր խնդիր է կանգնած` պետական կառավարման ողջ համակարգը համախմբել մեր զինուած ուժերի շուրջ“: Իհարկէ չմոռանալով աւելացնել. “Խստօրէն պահպանելով զինուորականութեան նկատմամբ քաղաքացիական վերահսկողութեան ժողովրդավարական սկզբունքը…“:
Զինուած ուժերի շուրջ պետական կառավարման համակարգի համախմբման գաղափարը բացայայտում է այն մարտահրաւէրները, որոնք ծառացած են Հայաստանի առջեւ: Ընդունելով տարբեր պաշտօնեաների կողմից բազմիցս արտայայտուած այն տեսակէտը, թէ պատերազմի հաւանականութիւնը մեծ չէ, այնուամենայնիւ երկու երկրների միջեւ առկայ լարուածութիւնը ակնյայտ է եւ չպէտք է բացառել, որ Ատրպէյճանի նախագահի արկածախնդրական ու սադրիչ գործելակերպը որեւէ պահի կարող է նաեւ հանգեցնել անկանխատեսելի զարգացումների: Պատահական չպէտք է համարել նաեւ, որ վերջին շրջանում Հայաստանի պաշտօնական ներկայացուցիչներն ու ռազմական փորձագէտները զգալիօրէն կոշտացրել են իրենց տօնը: Բացայայտ յայտարարութիւններ են արւում այն մասին, որ հարեւան պետութեան ռազմական ոտնձգութիւնների պարագայում հայկական զինուած ուժերը պատրաստ են ջախջախիչ հակահարուած տալ, անգամ ոչնչացնել Պաքուի նաւթակազային ենթակառուցուածքները: Ի դէպ աւելացնենք, որ նման յայտարարութիւնները հարուցել են նաեւ Ատրպէյճանի հետ համապատասխան տնտեսական կապեր ունեցող եւրոպացիների մտահոգութիւնը:
Հետեւաբար եւ ուշադրութեան արժանի է հրապարակային ելոյթում Հայաստանի նախագահի արտայայտած միտքը. “Պետական կառավարման ողջ համակարգը զինուած ուժերի շուրջ համախմբելու անհրաժեշտութեան մասին“:
Ասուած մտքի տրամաբանական շարունակութիւնը կարելի է համարել մեջբերուող յաջորդ պարբերութիւնը. “Հայաստանն ու Արցախը պատերազմ չեն ցանկանում, սակայն բոլորը պէտք է վստահ լինեն‘ մենք արժանապատիւ պատասխան կտանք նետուած ցանկացած մարտահրաւէրի: Այլեւս երբեք Արցախի բնակչութիւնը չի կանգնելու ֆիզիքական ոչնչացման վտանգի առջեւ: Հայաստանի Հանրապետութիւնը դրա երաշխաւորն է: Արցախի ճակատագիրը որոշելու է Արցախի ժողովուրդը: Դա ամրագրուած է միջազգային իրաւունքով, միջազգային բազմաթիւ փաստաթղթերով: Ուստի Արցախի իշխանութիւնների լիարժէք մասնակցութիւնը բանակցութիւններին դառնում է օրուայ հրամայական“:
Արցախին սպառնացող վտանգի պարագայում “Արժանապատիւ պատասխան տալու“ պատրաստակամութեան մասին յայտարարութիւնները հարկ է, որ ժամանակ առ ժամանակ հնչեն թէ՛ մեր, թէ՛ ազերիների, եւ թէ՛ միջազգային շահագրգիռ ուժերի համար, որովհետեւ, յայտնի է` հայկական կողմի, այսպէս ասած խոհեմ պատասխանները, միանգամայն այլ հետեւութիւնների տեղիք են տալիս:
Նոյնն է պարագան նաեւ այն դէպքում, երբ Հայաստանի նախագահի մակարդակով յստակօրէն նշւում է, որ Հայաստանը Արցախի անվտանգութեան երաշխաւորն է:
Նախագահը նոյն յստակութեամբ խօսում է մի բանից, որի մասին աւելի շատ արտայայտուել են ընդդիմադիր ուժերը ու նաեւ Արցախի իշխանութիւնները, իսկ Հայաստանի պետական պաշտօնեաները գերադասել են չլսելու տալ: Այնինչ հայ-ազերի բանակցութիւններին, որպէս կողմ, Արցախի պաշտօնական ներկայացուցիչների վերադարձի մասին անհրաժեշտ է ոչ միայն խօսել, այլեւ այդ պահաջը սկզբունքային ձեւով ներկայացնել բանակցութիւնների ժամանակ, եւ որպէս պայման առաջադրել համանախագահողներին:
Անդրադառնալով հայ-թրքական յարաբերու-թիւնների խնդրին Նախագահը նշում է. “Հայաստանի Հանրապետութեան համար Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումն ու դատապարտումը սոսկ արդարութեան եւ արդարադատութեան պահանջ չէ կամ նախնիների առջեւ ունեցած բարոյական պարտքի կատարում, այն ունի նաեւ անվտանգութեան նշանակութիւն: Կարծում եմ` առանց Թուրքիոյ անկեղծ ապաշխարանքի եւ Ցեղասպանութեան հետեւանքների վերացման, տարածաշրջանում Հայաստանի ապահով գոյութիւնը շարունակելու է մնալ վտանգուած“: Անվիճարկելի համարելով Սերժ Սարգսեանի շեշտադրումներն այն մասին, որ Ցեղասպանութեան ճանաչման խնդիրը մեզ համար ունի անվտանգութեան նշանակութիւն եւ որ “Առանց Թուրքիոյ անկեղծ ապաշխարանքի եւ Ցեղասպանութեան հետեւանքների վերացման, տարածաշրջանում Հայաստանի ապահով գոյութիւնը մնալու է վտանգուած“, ասուածի տրամաբանական հետեւութիւնը պէտք է լիներ հրաժարումը Հայ-թրքական այնպիսի արձանագրութիւններից, որոնցում սեւով սպիտակի վրայ արձանագրուած է ցեղասպանութեան վիճարկելիութեան եւ այն պատմական տեսանկիւնից քննութեան առարկայ դարձնելու խնդիրը:
Քիչ առաջ անցնելով նշենք, որ նախագահական ընտրութիւնների առաջին օրը, Յունուար 21-ին, պատասխանելով Երեւանի Աւան համայնքի ընտրողի հարցին Սերժ Սարգսեանը մասնաւորապէս ասաց. “Եթէ Թուրքիան չվաւերացնի հայ-թրքական արձանագրութիւնները, Հայաստանը կարող է վերանայել իր դիրքորոշումը եւ հետ կանչել արձանագրութիւնները Ազգային ժողովի օրակարգից“:
Ինչպէս տեսնում ենք այնուամենայնիւ Հայաստանի նախագահը արձանագրութիւնների վերաբերեալ իր կատարելիք քայլը շարունակում է պայմանաւորել թրքական կողմի քայլով եւ համարժէք վճռականութիւն չի դրսեւորում տուեալ հարցում:
Ու սա այն պարագայում, երբ հակառակ կողմը հետեւողականօրէն ու կոշտ կերպով առիթ անառիթ հնչեցնում է իր տեսակէտը, թէ՛ ցեղասպանութեան, թէ՛ Արցախի եւ թէ այլ հարցերում:
Պաշտպանութեան նախարարութիւնում ունեցած ելոյթից մեջ բերուած վերջին մտքից անմիջապէս յետոյ նախագահը աւելացնում է, “Ես մշտապէս շեշտել եմ, որ Հայաստանը մի երկիր է սփիւռքով եւ բոլորովին այլ` առանց սփիւռքի: Հայաստանի Հանրապետութիւնը եւ համայն հայութիւնը չունեն եւ չեն կարող ունենալ առանձին շահեր: Մեր շահերը փոխ կապակցուած են, անկախ նրանից, թէ այն աշխարհի որ անկիւնում է ապրում: Հետեւաբար մեր գործողութիւնները նոյնպէս պէտք է լինեն համաձայնեցուած եւ փոխ-լրացնող: Հայաստանի Հանրապետութեան, Արցախի Հանրապետութեան եւ սփիւռքի հզօրացման գրաւականը մեր հաւաքական ուժի մեջ է, որը կոփուած է հայի դարաւոր պատմական փորձով: Հէնց դրա գիտակցումով էր, որ բանակցային ողջ ընթացքում Թուրքիան փորձում էր կեղծ տպաւորութիւն ստեղծել, թէ Հայաստանն ու հայաստանցիները մի բան են ուզում, իսկ աշխարհասփիւռ հայութիւնը` այլ բան: Դա է պատճառը, որ Ատրպէյճանի նախագահը իր երկրի թշնամի է համարում աշխարհասփիւռ հայութեանը“:
Նման շեշտադրումը ոչ միայն ճիշտ է, այլեւ ժամանակին արուած: Նշաններն ակնյայտ են, որ Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի նախօրեակին Թուրքիան փորձելու է ճեղքեր ստեղծել սփիւռքում եւ տպաւորութիւն տարածել, թէ Ցեղասպանութեան խնդիրը սփիւռքի որոշակի շրջանակներ են միայն արծարծում, իսկ հայաստանցիներն առհասարակ նման խնդիր չունեն:
Սուրիահայութեանը պատուհասած աղէտի պահին Հայաստանի իշխանութիւնները դրսեւորեցին գործնական վերաբերմունք եւ այս դէպքում, մեկնաբանութիւններից ձեռնպահ մնալով, պարզապէս մէջ բերենք առհասարակ սփիւռքի նկատմամբ, այսօրուայ իշխանութեան մօտեցումը ներկայացնող փոքրիկ հատուած. “Այս գործակցութիւնը մենք դրել ենք փոխադարձութեան սկզբունքի վրայ, եւ յայտարարել ենք, որ Հայաստանը, որպէս համայն հայութեան հայրենիք եւ պետութիւն, գործ ունի անելու սփիւռքի խնդիրների լուծման ուղղութեամբ: Սուրիայում իրավիճակի լարումը դարձաւ այս հարցում մեր վճռականութեան առաջին խոշոր փորձաքարը“:
Նախագահ Սարգսեանն իր այս ելոյթում անդրադառնում է նաեւ Հայաստանի քաղաքական արեւելումների հարցին: Սա եւս, որպէս օրախնդիր հարց, կրկին շրջանառութեան մէջ դրուեց, պայմանաւորուած յատկապէս Եւրասիական հնարաւոր նոր միութեան կամ դաշինքի գաղափարով: Համեմատաբար ծաւալուն մէջբերումից առաջ անհրաժեշտ ենք համարում փաստել, որ Հայաստանը վերջին, աւելի քան տաս տարիներին, իրականացնում է ներքոնշեալ քաղաքականութիւնը եւ չնայած խնդիրների բարդութեանը, օտարներն անգամ ընդունում են, որ Հայաստանը կարողացել է իր ցանկութիւնները վերածել գործնական յարաբերութիւնների:
21-րդ դարի միջազգային համակարգի կարեւոր օրինաչափութիւններից են համաշխարհայնացումն ու տարածաշրջանային ամբողջացումը: Հայաստանի Հանրապետութիւնը հանդիսանում է ամբողջացում տարբեր ձեւաչափերի ակտիւ մասնակից` դրանում առաջին հերթին առաջնորդուելով երկրի տնտեսական եւ ռազմաքաղաքական շահերով: Այդ իսկ պատճառով մենք որդեգրել ենք համագործակցային եւ հաւասարակշռուած քաղաքականութիւն` գործընկերային յարաբերութիւններ զարգացնելով Հայաստանի հանդէպ բարեկամաբար տրամադրուած բոլոր պետութիւնների հետ:
“Այդուհանդերձ Հայաստանի Հանրապետութեան անվտանգութեան առանցք շարունակելու է մնալ հայ-ռուսական ռազմավարական դաշնակցային գործընկերութիւնը, որն անկախութեան 20-ամեայ պատմութեան ընթացքում ապացուցել է իր կենսունակութիւնը… միեւնոյն ժամանակ մենք սերտ եւ թափանցիկ համագործակցութիւն ենք ծաւալում Հիւսիսատլանտեան դաշինքի հետ` ձգտելով կիրառել վերջինիս լաւագոյն փորձը մեր զինուած ուժերի զարգացման գործում: Հայ խաղաղապահները շարունակում են իրենց արժանապատիւ մասնակցութիւնը բերել ՆԱԹՕ-ի միջազգային խաղաղապահ գործողութիւններին Աֆղանիստանում եւ Քոսովոյում“:
Վերջում աւելացնենք, որ այս դէպքում եւս, ինչպէս բազմաթիւ նախորդ դէպքերում, երեւի իւրաքանչիւր հայ կը համաձայնէր մեր երկրի նախագահի մտքերի հետ: Մէկ բան է, սակայն ելոյթը եւ բարի մտադրութիւնները ու բոլորովին այլ բան թէ որքանով է հնարաւոր լինում ցանկութիւնները իրականութեան վերածել:
Չարաշահելով, թէրեւս մէջբերումներ կատարելու հնարաւորութիւնը այնուամենայնիւ վերջին անգամ անդրադառնանք նոյն ելոյթին, որտեղ ներկայացուած է նաեւ մեր ակնարկուած մտահոգութեան պատասխանը.
“Իւրաքանչիւր հասարակութիւն ունի իր ուժեղ եւ խոցելի կողմերը: Մեր հասարակութիւնը նոյնպէս ունի թոյլ կողմեր, քանի դեռ չունենք իրաւական պետութիւն եւ ժողովրդավարութեան այն բարձր մակարդակը, որին ձգտում ենք: Այդ խոցերը, ինչպէս հայելու մէջ, արտացոլւում են բոլոր բնագաւառներում` մի տեղ աւել, մի տեղ պակաս չափով“:
Ասուածին աւելացնենք միայն, որ ամենաանկեղծ ցանկութիւնների դէպքում իսկ, ձեռք բերածը կարելի է պահպանել եւ առաջընթաց արձանագրել նախագահի նշած խոցերը յաղթահարելու դէպքում: Իսկ այդ հարցում գլխաւոր պատասխանատու