0
0
Յ. Պալեան
«Մարդու սովորական թերութիւնն է պայծառ պահերու
չնախատեսել փոթորիկը»:
Նիքոլա Մաքիաւէլ
Արեւմուտք եւ Ռուսիա, նաեւ միջազգային դերակատարները, մատներու արանքէն կը դիտեն Հայութեան եւ Հայաստանի վերացման սպառնալիքի հարցը: Այդպէս է արդէն երկու դարէ ի վեր, հակառակ մեր ներազգային թափահարումներուն:
Ոչ ոք միամիտ է: Արեւմուտք եւ Ռուսիա, գիտնալով հանդերձ, որ Կովկասը ամբողջովին թրքացնելու հետեւողական քաղաքականու-թիւն կը հետապնդուի Թուրքիոյ կողմէ, ոչինչ կ’ընեն, բարոյախօ-սութեամբ կը բաւարարուին, ինչպէս ըրած են միշտ, գոհացած են ալիւր ղրկելով, որբահաւաքով: Կ’ակնկալեն, որ կողմերը համախոհու-թեան մը յանգին, ինչպէս առակագիրի երկաթ եւ կաւէ կուժերու կողք-կողքի ճամբորդութեան պարագային:
Համախոհութեան գինը Հայաստանէն պահանջուած զիջումնե-րու բաւարարումն է:
Այդ զիջումները, համագումար, Կովկասէն հայկական ազդակի վերացումն է եւ աշխարհի այդ շրջանին մէջ համաթրքական քաղաքա-կանութեան իրականացումը, որ Արեւմուտքի ե՛ւ Ռուսիոյ համար, ու-ժերու ընդհանուր դասաւորման մէջ, Կովկասի թրքացումով նոր բար-դութիւններու եւ ապակայունացումներու պատճառ կրնայ ըլլալ, մա-նաւանդ որ ոչ ոքի համար գաղտնիք է Թուրքիոյ կայսերական միտու-մը:
Երրորդ ուժը, որ Իրանն է, հասկցած է, գիտէ կացութիւնը: Իրա-նը շրջանին մէջ աւանդական մրցակիցն է Թուրքիոյ, ան գիտէ, որ Թուրքիոյ հզօրացումը ուղղուած պիտի ըլլայ իրեն դէմ, զինք ապակա-յունացնելու համար: Արեւմտեանները, հակառակ պատմութեան վկա-յութեան, միամտութիւնը ունին հաւատալու, որ Թուրքիան դաշնակից է: Յիշեցելու կարիք կա՞յ, որ ամբողջ Բ Աշխարահամարտի տեւողու-թեան, Թուրքիան սիրաբանեցաւ Ա Աշխարհամարտի իր դաշնակիցի՝ Գերմանիոյ հետ, որ դարձած էր հիթլերական, միայն պատերազմի վերջին օրերուն պատերազմ յայտարարեց անոր դէմ, եւ գտնուեցաւ յաղթականներու շարքին:Քաղաքական պատեհապաշտութեան օրի-նակ մը:
Թուրքիա Արեւմուտք-Ռուսիա պայքարին կը հետեւի, չի դիրքո-րոշուիր, կը սպասէ պատեհ առիթը, որպէսզի կարենայ դէպի Արեւելք եւ Ծայրագոյն Արեւելք բացուիլ, որուն համար ռուսական գօտիէն դուրս պէտք է գան թրքացեղ, թրքախօս եւ իսլամ ժողովուրդները, ինք զանոնք միացնէ իր երազած միութեան մէջ, ճամբայ բանալու համար մինչեւ Չինաստան, այսինքն իրականանայ համաթրքական ցեղապաշտական երազանքը, ծնունդ տալով, ինչպէս ըսուած է, Ատ-րիականէն Չինաստան տարածուող թրքական կայսրութեան: Այս նպատակի իրականացման համար ոչ միայն Կովկասի, այլ նաեւ Ռո-ւսիոյ, Եւրոպայի, Ասիոյ եւ Ափրիէկէի քարտէսները պէտք է փոխուին: Ոչ ոք կը խօսի Ռուսիա-Թուրքիա ասօր չդրսեւորուող կայսերական աւանդական հակադրութեան մասին:
Իրան դէմ է շրջանի քարտէսի փոփոխման, ուստի դէմ է շրջա-նին մէջ թրքական գերակայութեան հաստատման, որ սպառնալիք է իրեն դէմ:
Ռուսիա եւ Եւրոպա ապահովաբար գիտեն որ գիտեն որ այդ վտանգը կը վերաբերի նաեւ իրենց, բայց կարծէք կը շարունակեն մնալ Արեւելք-Արեւմուտք, եւ Խորհրդային Կայսրութիւն-Ազատ Աշխարհ ժամանակավրէպ հակադրութեան խաղին մէջ:
Հակառակ Թուրքիոյ կայսերական անթաքոյց նկրտումներուն, Իրան հանդէս կու գայ շրջանին մէջ խաղաղութեան պահպաման քա-ղաքական վարքագիծով, որ չորս դարէ ի վեր կը պահպանուի իր դրա-ցիին՝ Թուրքիոյ հետ, երկուքն ալ ունին նոյնքան բնակչութիւն եւ գրեթէ հաւասար զինուորական ուժ: Բայց պէտք չէ անգիտանալ, որ երկու եր-կիրները կը պատկանին իսլամութեան երկու տարբեր եւ միշտ մըրցա-կից թեւերու: Այս դրացնութեան մասին պատմաբան Ռըզա Մոհամէտ Ճալիլի, որ միաժամանակ իրանեան եւ զուիցերիական քաղաքա-ցիութիւն ունի, յատկանշական բանաձեւ մը ունի, որ կը խտացնէ ան-ցեալը, ներկան եւ գալիքը Կ’ըսէ. «Երկու առիւծներ՝ որոնք զիրար կը դիտեն զիրար չափելով»:»:
Այսինքն Իրան հաշտ աչքով չի կրնար դիտել Թուրքիոյ ծաւա-լապաշտական միտումները, որոնց մէջ կ’ընդգրկուին նաեւ Ռուսիոյ Դաշնութեան մէջ գտնուող շիի իսլամ ժողովուրդները: Այս կը բացատ-րէ Իրանի կովկասեան ռազմավարութիւնը: Կայ նաեւ Իրանի ազերիա-բնակ եւ թրքախօս շրջաններու հարցը, որ վաղ թէ ուշ կրնայ ապակա-յունացման ազդակ դառնալ, նոյնինքն Իրանի համար, շահագործուելով Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի կողմէ: Այս ըմբռնումով է որ Իրան դէմ է Կովկասի մէջ քարտէսներու փոփոխութեան, ինչ որ կը բացատրէ Ռու-սիոյ հետ անոր ներկայի գործակցութիւնը եւ Իրանը կը դարձնէ դա-շնակիցներ չունեցող Հայաստանի առարկայական դաշնակիցը, մա-նաւանդ որ, Հայաստանի իշխանութիւններու արեւմտասիրութիւնը եւ կարգ մը շրջանակներու հակառուսական հռետորաբանութիւնը, պատճառ են, որ Հայաստանի դասական ռազմավարական դաշնակից Ռուսիան, որ մխրճուած է ռազմաքաղաքական դժուարութիւններու մէջ, Հայաստանի հանդէպ ցուցաբերէ նուազ յանձնառութիւն, ինչ որ կը դրսեւորուի արդէն զանազան ձեւերով:
Ռուսիա-Իրան ներկայի գործակցութիւնը ժամանակաւոր մար-տավարութեամբ բացատրել կարճատեսութիւն պիտի ըլլայ: Ինչ կը վե-րաբերի Արեւմտեաններու Ռուսիոյ եւ Իրանի հանդէպ ունեցած ներ-կայի բացասական վերաբերումին, ան վաղ թէ ուշ վերանայման պիտի ենթարկուի, քանի որ համաթրքական փառասիրութիւնները դէմ են ե՛ւ Արեւմուտքի ե՛ւ Ռուսիոյ: Բաւարար չափով նկատի չ’առնուիր նաեւ այն իրականութիւնը, որ համաթրքական քաղաքական վարքագիծի խորքին մէջ կայ նաեւ քաղաքակրթական-մշակութային հակամար-տութիւնը, որ թրքական մեծ կայսրութեան ստեղծումով, արեւմտեան ռուսական քաղաքակրթութիւններու միաժամանակ վերացման պիտի յանգի: Իսկ Ռուսիան ինքզինք միշտ համարած է Ուղղափառութեան առաջնորդ, Բիւզանդիոնի շարունակութիւն:
Ի՞նչ կ’ըսեն նաեւ պատմութիւնը, քաղաքակրթութիւններու եւ մշակոյթներու հոլովոյթը: Հակառակ ներկայի հակամարտութեան, Ռուսիա Եւրոպա է, անոնք հակառակ Խորհրդային կայսրութենէն մնացած եւ չյաղթահարուած հակամարտութիւններու, նոյն աւազա-նին մէջ են, ենթակայ են նոյն աշխարհաքաղաքական սպառնալիք-ներու, դատապարտուած են գոյակցելու եւ միասնաբար դիմագրա-ւելու զանոնք:
Պիտի ստեղծուի՞ն բոլոր պայմանները Երրորդ Համաշխարհա-յինի, զոր կանխելու քաղաքական եւ մարդկային պարտաւորութիւնը ունին անոնք որոնք այդ ուժը ունին:
Այդ ուժը կ’ենթադրէ պատասխանատուութիւն եւ պարտք, քանի դեռ ուշ չէ:
Իսկ եթէ Մեծերը, որոնք ունին ուժ՝ քանդելու եւ քանդումը կան-խելու, շարունակելով ուժի ցուցադրութեան եւ տիրակալական անզըս-պելի կիրքերու հետապնդումը, պիտի գումարե՞ն բոլոր պատճառները Երրորդ Համաշխարհայինի շղթայազերծման, որու աւարտին պիտի չըլլան յաղթականներ եւ պարտեալներ, քանի որ ան կրնայ յանգիլ Կա-պոյտ Մոլորակի անապատացման, թերեւս կեանքի անհետացման: Նուազ յոռետեսութեամբ, պիտի յանգինք մեծ գիտնական Ալպէր Այ-նըշթայնի սարսափելի նախատեսութեան:
Մեծեր եւ նուազ մեծեր իրենց օրակարգերու գլուխը եթէ արձա-նագրեն իմաստուն գիտնականի ահազանգային միտքը, կը մտածեն ՄԱՐԴՈՒ ԵՒ ԿԵԱՆՔԻ ՄԱՍԻՆ, ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐՈՒ ՄԱՍԻՆ, ՈՐՈՆՔ ԿՐՆԱՆ ՉԳԱԼ:
Աւելի պարզ. այսօր պատասխանատուութիւն ունեցողներ, պատմութեան առջեւ եւ ՄԱՐԴ ՏԵՍԱԿի գոյատեւման համար, պէտք է գիտնան թէ ո՞ւր են վտանգները եւ սպառնալիքները եւ զանոնք վնա-սազերծեն, վաղը միշտ ուշ կրնայ ըլլալ, քանի որ քանդումի ուժերու տ-իրապետողները եզակի չեն, յոգնակի են, եթէ իմաստութիւնը կանոն չդառնայ, յոգնակին պիտի շարունակէ աճիլ:
Թաղային հեղինակութիւններ եւ աշխարհը հիմնայատակ քան-դելու ուժ ունեցողներ, եթէ բարոյական իրատեսութեամբ յիշեն Այնշ-թայնի անպաճոյճ եւ ամէն կարգի հռետորաբանութենէ մաքրազտուած միտքը… Եթէ չլսեն…
Մի՞տքը…
«ԵՍ ՉԵՄ ԳԻՏԵՐ ԹԷ ԻՆՉՊԷ՞Ս ՊԻՏԻ ԸՆԵՆՔ ԵՐՐՈՐԴ ՀԱ-ՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ, ԳԻՏԵՄ ԹԷ ԻՆՉՊԷ՞Ս ՊԻՏԻ ԸՆԵՆՔ ՉՈՐՐՈՐԴԸ. ՔԱՐԵՐՈՎ»:
Այս Գրե՛լ եւ բարձրաձայնել աշխարհի բոլոր լեզուներով, նաեւ իրաւ կամ հոգեբանական կոյրերու, խուլերու եւ համրերու համար:
Բանականութեան տէր բոլոր մարդոց, թագաւորներու, նախա-գահներու, զօրավարներու, բանուորներու, միլեառատէրերու, գրողնե-րու, հայրերու եւ մայրերու միշտ պէտք է յիշեցնել Այնշթայնի իմաս-տութիւնը, որպէսզի օր մը վերջին վերապրողները չըսեն՝ չէինք գիտեր, չգիտցանք:
Աշխարհ կ’ընթանայ դէպի մեծ տագնապներ: Ան բռնուած է քա-ղաքական-քաղաքակրթական մեծ բարդացումներու ցանցին մէջ: Նա-խատեսելի է, որ աւելի բռնուինք, մեծով եւ պզտիկով, համաշխար-հային, տիեզերական եւ քաղաքական «MAELSTRÖM»ի մէջ,: Վերապ-րողներ, եթէ ըլլան, հարց պիտի տան, թէ մարդկութիւնը ինչպէ՞ս ին-կաւ մաէլսթրոմի յորձանուտին կամ խոռոչին մէջ:
Ամենագէտ համացանցը կ’ըսէ, որ maelströmը յաճախ կը բացա-տրուի որպէս մեծ խոռոչ մը ովկիանոսին մէջ, որ կը կազմուի ջրային տարածութեան մը վրայ: Առասպելներ կ’ըսեն, որ ան մեծ ձագար մըն է, որ ներծծէ ինչ որ կայ:
Ըսին՝ քաղաքակրթութիւններու բախում, կրօնական պատե-րազմ: Պէտք է խօսիլ գիտութեան-ճարտարագիտութեան նուաճումով յառաջանալիք-յառաջացած մաէլսթրոմի մասին, որուն մէջ ենք, քանի որ հիւլէական պատերազմը այլեւս տեսութիւն չէ: Անմիջական սպառ-նալիք է: Եթէ մարդկութեան ձեռք բերած գիտական-ճարտարագիտա-կան ուժը եւ ուժերը, հիւլէական զէնքերէն մինչեւ արուեստական ուշի-մութիւնը, յայտնուին զանազան բնոյթի կախարդի աշակերտներու ձեռքին մէջ, կամ խելագարներու, համայն մարդկութիւնը կը հասնի ինքնահրկիզման, քանի որ կը հրկիզէ կապոյտ մոլորակը, վերջ տալով կեանքին: Կարծէք ցարդ եղած ամպագոռգոռ բարոյախօսական եւ մարդկայնական տարազները, խօսքերը, օրէնքները, դարձած են փու-չիկ, եւ մարդկութիւնը ինքզինք պիտի ոչնչացնէ իր հնարած ուժերով, թերեւս լուցկիի պէս այրելով կապոյտ մոլորակը՝ ուր հրաշք կեանքը յայտնուած է, որ տիեզերքի մէջ ուրիշ տեղ չկայ:
Միամիտ պէտք չէ ըլլալ: Անցած է այն ժամանակը երբ մեծ կամ պզտիկ պատերազմներով, յաղթականներ եւ պարտեալներ կ’ըլլային, որոնք խաղաղութիւն կը կնքէին կամ մէկը միւսին ինքզինք կը պար-տադրէր, ժամանակ մը վերջ վերսկսելու համար կռիւը:
Երբեմն ալ պէտք է գիտնալ, որ մոլորակը կը սկսի մեր բնակած թաղէն եւ մեր երկրէն, ուր ստեղծուած աղէտները, գումարուելով եւ բազմապատկուելով, կը դառնան մեծ, յառաջացնելով աննախատեսելի հետեւանքներ:
Մեծեր, եւ նուազ մեծեր, մեծ ըլլալու յաւակնութիւն ունեցողներ, մեծ կամ պզտիկ, եթէ մտածեն ՉՈՐՐՈՐԴ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆի մասին, մեր ներկան նուազ մութ կ’ըլլայ: Մտածել ո՛չ միայն մոլորակի մասին, այլ զարմացնող համեստութեամբ մեծ կամ պզտիկ հայրենիքներու մասին, ուր կ’ապրին մարդիկ, որոնք երջանիկ ըլլալու իրաւունք ու-նին: Իրենք իրենց իրաւարարի իրաւունք շնորհածներ մատներու արանքէն պէտք չէ դիտեն հեռուի եւ մօտի արդարը եւ անարդարը: Այս հրամայական բարոյականութիւնը պէտք է յիշեցնել ամենուրեք եւ առանց ճապկումներու:
Կովկասի մէջ քարտէս փոխելու ցեղապաշտական միտումը չի կրնար մասնակի երեւոյթի մը սահմաններուն մէջ մնալ: Եթէ անոր առաջքը չառնէ միջազգային համայնքը, ինք պատրաստած կ’ըլլայ հա-մաթրքականութեան, փանթուրքիզմի աճման ենթահողը, Եգէակա-նէն Չինաստան:
Հայ քաղաքական միտքը, եթէ այս ըմբռնումներով առաջ-նորդուի, կը զօրացնէ ներքին ճակատը եւ կրնայ լսուող խօսակից դառնալ միջազգային մակարդակներու վրայ:
Խօսքը կը վերաբերի քաղաքական միտքի, ո՛չ աթոռ-աթոռակի, ո՛չ էսթէպլիշմընթային «ԽԾԲիական իրարանացումներու, ի հարկէ մի՛շտ ներսը եւ դուրսը:
