0
0
ԳԷՈՐԳ ԱՂԱՊԱՊԵԱՆ
“Երկիր“
Փետրուար 19, 2013
Այն, որ Կեդրոնական Ընտրական Յանձնաժողովը քուէաթերթիկների հաշուարկից յետոյ հանրապետութեան ընտրուած 6րդ նախագահ էր հռչակելու գործող նախագահ Սերժ Սարգսեանին, չէին կասկածում անգամ մանկապարտէզի մսուրային խմբերի մանուկները: Ինտրիգը (գաղտնիք) միայն այն էր, թէ ձայների ինչպիսի՛ յարաբերակցութեամբ է դա արձանագրուելու: Երբ հրապարակուեցին նախնական արդիւնքները, ամէն ինչ իր տեղն ընկաւ. Սերժ Սարգսեանի անուան դիմաց 60 տոկոսից աւելին չի գրուելու: Եւ չնայած սա եւս բաւարար էր իշխանութեանը` առաջին փուլով պրոցեսն աւարտելու համար, սակայն ինքնին նման ցածր ցուցանիշը ոչ միայն զարմանալի էր ու երկարաժամկէտ կտրուածքով‘ յուսադրող, այլեւ բացայայտում է որոշ նոր, էական իրողութիւններ:
58.6 տոկոսը ներհայաստանեան քաղաքական համատեքստում իրականում այնքան էլ համոզիչ յաղթանակ չէ Սերժ Սարգսեանի համար, եթէ նկատի ունենանք 2008թ. ընտրութիւններից յետոյ սեփական ներքին լեգիտիմութեան (օրինականութեան) ճգնաժամը յաղթահարելու նրա ձգտումները: Փաստացի, նա չի ստացել ընդհանուր ընտրողների նոյնիսկ 35 տոկոսի վստահութիւնը: Սակայն միւս կողմից` արձանագրուել է քուէարկութեան այնպիսի պատկեր, որն օրինաչափ է ժողովրդավարական երկրներում անցկացուող ընտրութիւններին: Ողջ հարցն այն է, թէ յատկապէս ո՞ր տեսանկիւնից է գործող նախագահը գնահատում նախնական այս արդիւնքները. եթէ ներհայաստանեան քաղաքական աւանդոյթների` ապա նրա հեղինակութիւնը շարունակում է մնալ խիստ երերուն, եւ նա շարունակում է կախուած մնալ այն շրջանակներից, որոնք իր ընտրութիւնն ապահովելու համար ներդրել են ողջ վարչական, օլիգարխիկ (սակաւապետական) ու ֆինանսական ռեսուրսները (նիւթական կարելիութիւնները): Եթէ միջազգային չափանիշների ու միջազգային հանրութեան ակնկալիքների` ապա նա միանշանակ շահել է, որովհետեւ դրսում ձեռք է բերում յետխորհրդային այս երկրում քիչ թէ շատ ժողովրդավարական ընտրութիւններ անցկացնելու կամք հանդէս բերած նախագահի իմիջ (պատկեր) եւ ընկալում:
Չափաւոր այս յաղթանակը, սակայն, լաւագոյն տարբերակն էր Սերժ Սարգսեանի համար` հաշուի առնելով Րաֆֆի Յովհաննէսեանին` թերեւս անգամ նրա համար անակնկալ տրուած վստահութեան պատկառելի քուէն: Իշխանութիւնն, ի հարկէ, պլանաւորել (ծրագրած) էր երկրորդ հորիզոնականում “Ժառանգութեան“ լիդերին (ղեկավար) տեսնելը: Ընտրարշաւի ընթացքում այս խնդիրը լուծելու նպատակով, Յովհաննէսեանի համար ստեղծուել էին առանձնայատուկ պայմաններ, իսկ վերջին օրը Սերժ Սարգսեանը նոյնիսկ անձամբ էր քարոզչութիւն իրականացնում նրա օգտին: Սակայն անգամ իշխանութիւնները չէին կարող պատկերացնել, որ Յովհաննէսեանն այնքա՛ն քուէ կարող է ստանալ, որը կիսով չափ գերազանցում է նոյնիսկ 2008թ. Լեւոն Տէր Պետրոսեանի պաշտօնապէս տրուած ձայների թիւը, որ ուղղակի ջախջախիչ յաղթանակներ կարող է տանել Շիրակի, Արմաւիրի, Տաւուշի մարզերի ու Երեւանի բազմաթիւ ընտրատեղամասերում: Անակնկալն այնքա՛ն մեծ էր, որ քուէաթերթիկների հաշուարկի վերջին ժամերին արդէն նկատելի էր ԿԸՅի` “Ժառանգութեան“ ղեկավարի յաղթանակն ինչ որ կերպ կասեցնելու ձգտումը:
Այս իմաստով, յատկանշական է մի փոքրիկ դրուագ. “Գելափ“ն “exit poll“ի (նախնական) արդիւնքներով, ուղղակի ոսկերչական ճշգրտութեամբ “գուշակել“ էր Սերժ Սարգսեանին տրուող ձայների թիւը: Մինչդեռ մնացածների դէպքում` “թոյլ էր տուել“ էական, անթոյլատրելի չափի շեղումներ. Պարոյր Հայրիկեանը, Հրանտ Բագրատեանը եւ Անդրէաս Ղուկասեանը, ԿԸՅ տուեալներով` ստացել էին ճիշդ այնքանով պակաս ընտրաձայներ, որքանով, “exit poll“ի տուեալների համեմատ` աւելացել էր Րաֆֆի Յովհաննէսեանի քուէների թիւը: Այլ կերպ ասած` այնպէս էր արուել, որ Րաֆֆի Յովհաննէսեանի քուէների տոկոսն աճի ոչ թէ գործող նախագահի, այլ միւս թեկնածուների հաշուին:
Րաֆֆի Յովհաննէսեանն այսօր Ազատութեան հրապարակում հանրահաւաք է անցկացնելու: Իրաւամբ դա լինելու է այս ընտրութիւնների ամենակարեւոր պահը, նոյնիսկ` աւելի կարեւոր, քան բուն հրապարակուած արդիւնքները: Յովհաննէսեանն ընդամէնը երկու հարցի պէտք է պատասխանի` ընդունո՞ւմ է ԿԸՅի հրապարակած նախնական արդիւնքները, թէ ոչ: Եթէ ո՛չ` ապա ի՞նչ է պատրաստւում անել “արդարութիւնը“ վերականգնելու եւ իր “տը ֆաքթօ“ յաղթանակը “տը Եուրէ“ի վերածելու համար: Սրանք այնքան էլ հեշտ պատասխաններ չեն ենթադրում, որովհետեւ կախուած են ոչ այնքան անձամբ Րաֆֆի Յովհաննէսեանից, որքան Ազատութեան հրապարակում հաւաքուելիք զանգուածի որակից ու մեծութիւնից:
Խնդիրն այն է, որ Յովհաննէսեանի ընտրողների մեծամասնութիւնը նրա ձայն է տուել ոչ այնքան որովհետեւ հէնց նրան է ցանկանում տեսնել Հայաստանի նոր նախագահ, այլ որովհետեւ նրան կողմ քուէարկելով` դէմ է արտայայտուել գործող համակարգին: Յովհաննէսեանը հանգամանքների բերումով յայտնուել է այս, ինչպէս պարզուեց, որոշիչ “հոսանքի վրայ“: Իբրեւ լիդեր` ոչ թէ նա է ղեկավարում այդ հոսանքը, այլ ստիպուած է ինքը յարմարուել նրա տրամադրութիւններին: Եւ ամէն ինչ կախուած է լինելու նրանից, թէ ինչի՛ն նախապատուութիւն կը տայ այդ զանգուածը` յանուն քուէի պաշտպանութեան եւ արդարութեան վերականգնման` առնուազն ընտրութիւնների երկրորդ փուլի անցկացում պահանջելո՞ւն, Րաֆֆի Յովհաննէսեանի նախագահ դառնալուն եւ նրա ծրագրերի իրականացմա՞նը, թէ կողքից պրոցեսներին անվստահ հետեւելուն` հաշուի առնելով Յովհաննէսեան քաղաքական գործչի եւ պոտենցիալ նախագահի նկատմամբ ունեցած ոչ միանշանակ վերաբերմունքը: Ըստ այդմ էլ` յետընտրական այս առաջին հանրահաւաքը կը դնի քաղաքական հետագայ պրոցեսների հունը:
Չի բացառւում, որ իրականում այդ հանրահաւաքն ուղղուած է լինելու ընդամէնը Րաֆֆի Յովհաննէսեանի գլխաւորութեամբ հայաստանեան նոր, բնական կ՛ամ արհեստական ընդդիմութեան սաղմնաւորմանը` ի հեճուկս ընտրական գործընթացից իրենց դուրս դրած Հ.Ա.Կ.ի, Հ.Յ.Դ.ի եւ ինչ որ իմաստով‘ ԲՀԿի: Սակայն կայացած ընտրութիւնների ամենակարեւոր, յուսադրող պահն այն է, որ փաստացի հասարակութիւնն այս անգամ չընտրեց` ընտրակաշառքի գերին դառնալով: Հասարակութիւնն իշխանութիւններին առաւել քան պարզ հասկացրեց, որ սա այլեւս չաշխատող տեխնոլոգիա է: Սա քաղաքացիական գիտակցութեան վերարթնացման, սեփական ուժերի եւ սեփական ձայնի զօրութեան նկատմամբ հաւատի վերականգնման մի իւրօրինակ շեփորահարում էր իշխանութեան ականջների տակ, որը շրջանցել, թերեւս, հնարաւոր չլինի այլեւս: Ու սա աւելի կարեւոր արդիւնք է, քան Սերժ Սարգսեանի կամ Րաֆֆի Յովհաննիսեանի յաղթանակը:
Սա նաեւ անուղղակի ուղերձ է բազմահազար այն ընտրողներին, որոնք, իբրեւ բողոքի արտայայտման լաւագոյն միջոց` ընտրել էին ընտրութիւնները բոյկոտելու, ու տան բազմոցին նստած‘ մնացածների քուէարկութեան արդիւնքներին քմծիծաղով հետեւելու տարբերակը: Իրականում այս անգամ իշխանութեան վերարտադրութիւնն իրենց անտարբերութեամբ կանխորոշեցին հէնց այս կատեգորիայի (դասակարգ) քաղաքացիները:
