ՍՊԻ­ՏԱԿ ՏՈՒ­ՆԸ, ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ ՄԻ­ՏՈՒՄ­ՆԵ­ՐՈՎ, ՀԱ­ԿԱ­ՀԱՅ ՄԻՋ­ՆՈՐ­ԴԱ­ԳԻՐ ԿԸ ՆԵՐ­ԿԱ­ՅԱՑ­ՆԷ ՄԻ­ԱՑ­ԵԱԼ ՆԱ­ՀԱՆԳ­ՆԵ­ՐՈՒ ԳԵ­ՐԱ­ԳՈՅՆ ԴԱ­ՏԱ­ՐԱ­ՆԻՆ

0 0

ՅԱ­ՐՈՒԹ ՍԱ­ՍՈՒՆ­ԵԱՆ

Նա­խորդ տար­ուան Հոկ­տեմ­բե­րին Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու Գե­րա­գոյն դա­տա­րա­նը Օպա­մա­յի վար­չա­կազ­մին հար­ցու­ցած էր, թէ արդ­եօք պէ՞տք է վե­րա­նա­յի Դաշ­նակ­ցա­յին վե­րաքն­նիչ դա­տա­րա­նին որո­շու­մը, որ չեղ­եալ հա­մա­րած էր Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին կեան­քի ապա­հո­վագ­րու­թեան հայ­ցե­րու վա­ղե­մու­թեան ժամ­կէ­տի եր­կա­րաց­ման մա­սին Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քը (Բա­ժին 354.4):

Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու կա­ռա­վա­րու­թեան շա­հե­րը Գե­րա­գոյն Դա­տա­րա­նին մէջ ներ­կա­յաց­նող գլխա­ւոր փաս­տա­բա­նը նա­խորդ շա­բաթ պա­տաս­խան ներ­կա­յա­ցու­ցած էր դա­տա­րան: Ան կոչ ուղ­ղած էր Գե­րա­գոյն Դա­տա­րա­նին` չքննե­լու հայ­ցը, եւ ու­ժի մէջ ձգե­լու 9-րդ Շրջա­նա­յին վե­րաքն­նիչ դա­տա­րա­նին որո­շու­մը, ըստ որուն, Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քը “ան­թոյ­լատ­րելի­օ­րէն“ ոտնձ­գու­թիւն կա­տա­րած է դաշ­նակ­ցա­յին կա­ռա­վա­րու­թեան ար­տա­քին գոր­ծե­րու լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րու սահ­ման­նե­րուն մէջ:

Հաշ­ուի առ­նե­լով նա­խա­գահ Օպա­մա­յի` Թուրք­իոյ առ­ջեւ խո­նար­հե­լուն տխրահռ­չակ համ­բա­ւը, յատ­կա­պէս Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցե­րով, զար­մա­նա­լի չէ, որ վար­չա­կազ­մին միջ­նոր­դա­գի­րը շատ աւե­լի զի­ջո­ղա­կան էր, քան այն հար­ցը, թէ արդ­եօք Գե­րա­գոյն Դա­տա­րա­նը պէ՞տք է քննէ սոյն հայ­ցը:

Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նը կա­տա­րեց հե­տեւ­եալ ան­հիմն պնդում­նե­րը.

– Հա­կա­ռակ հայ հայ­ցուոր­նե­րու պնդում­նե­րուն` “Գա­լի­ֆորն­իոյ նա­հան­գը չէ գոր­ծած իր աւան­դա­կան իրա­ւա­սու­թեան ծի­րին մէջ“, այ­սինքն` ապա­հո­վագ­րու­թեան կար­գա­ւոր­ման.

– Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քը “ոտնձ­գու­թիւն կը կա­տա­րէ դաշ­նակ­ցա­յին կա­ռա­վա­րու­թեան ար­տա­քին գոր­ծե­րու հիմ­նա­կան լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րու սահ­ման­նե­րուն մէջ“ եւ վճիռ­ներ կը կա­յաց­նէ` “հիմն­ուած քա­ղա­քա­կան վի­ճե­լի հար­ցե­րու վրայ, որոնք Օս­ման­եան կայս­րու­թեան մէջ տե­ղի ու­նե­ցած են գրե­թէ մէկ դար առաջ“.

– Այս օրէն­քը, բա­ցի պար­զա­պէս մի­ջա­մուխ ըլ­լա­լէ, “կը խան­գա­րէ Թուրք­իոյ հետ ար­տա­քին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը“: Նա­խա­գահ­ներ Պիլ Քլին­թը­նը եւ Ճորճ Պուշ կրտսե­րը դէմ ար­տա­յայտ­ուած են Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բեր­եալ Քոնկ­րէսի բա­նա­ձե­ւե­րուն` պնդե­լով, որ նման քայ­լեր “կը վնա­սեն Հա­յաս­տա­նի եւ Թուրք­իոյ մի­ջեւ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու բա­րե­լաւ­ման ջան­քե­րուն“.

– Բա­ժին 354.4-ը “ան­թոյ­լատ­րելի­օ­րէն ոտնձ­գու­թիւն կը կա­տա­րէ դաշ­նակ­ցա­յին կա­ռա­վա­րու­թեան ար­տա­քին գոր­ծե­րու լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րու“ այն աս­պա­րէ­զին մէջ, ուր Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րը “գոր­ծած են Ա. Հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մին յա­ջոր­դած ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին ամե­րի­կա­ցի քա­ղա­քա­ցի­նե­րու որոշ հայ­ցեր լու­ծե­լու հա­մար` Ան­գա­րա­յի հա­մա­ձայ­նա­գի­րի (25 Հոկ­տեմ­բեր 1934թ.), ամե­րիկ­եան Լո­զա­նի դաշ­նա­գի­րի (6 Օգոս­տո­սի 1923թ.) եւ Պեր­լի­նի դաշ­նա­գի­րի ու պա­հանջ­նե­րու հա­մա­ձայ­նա­գի­րի (10 Օգոս­տոս 1922թ.) մի­ջո­ցով:

Պար­տա­ւոր ենք քա­նի մը հեր­քում ներ­կա­յաց­նե­լու Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին սխալ եւ քա­ղա­քա­կան մի­տում­նե­րու վրայ հիմն­ուած պնդում­նե­րուն առն­չու­թեամբ.

– Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քը ոտնձ­գու­թիւն չի կա­տա­րեր դաշ­նակ­ցա­յին կա­ռա­վա­րու­թեան ար­տա­քին գոր­ծե­րու լի­ա­զօ­րու­թիւն­նե­րու սահ­ման­նե­րուն մէջ, քա­նի որ անի­կա պար­զա­պէս կը փոր­ձէ կար­գա­ւո­րել ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րու պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, որոնք Գա­լի­ֆորն­իոյ նա­հան­գի իրա­ւա­սու­թեան ծի­րին մաս կը կազ­մեն: Սոյն օրէն­քը կա­րե­լիու­թիւն կու տայ ուղ­ղե­լու պատ­մա­կան սխալ մը` ստի­պե­լով ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րը իրենց մա­հա­ցած յա­ճա­խորդ­նե­րու ժա­ռանգ­նե­րուն վճա­րե­լու ժամ­կէ­տանց գու­մար­նե­րը:

– Սոյն գոր­ծով ամ­բաս­տան­եալ­նե­րը գեր­մա­նա­կան ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­ներն են, ոչ թէ` Թուրք­ի­ան, հա­կա­ռակ անոր որ վեր­ջինս հա­կընդ­դէմ միջ­նոր­դա­գիր ներ­կա­յա­ցու­ցած էր դա­տա­վա­րու­թեան: Յատ­կան­շա­կան է, որ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին միջ­նոր­դա­գի­րը կը ցո­լաց­նէ Թուրք­իոյ ար­ծար­ծած փաս­տարկ­նե­րը:

– Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րի փաս­տա­բա­նը ընտ­րո­ղա­բար կը յի­շա­տա­կէ Քլին­թը­նի եւ Պու­շի վար­չա­կազ­մե­րու` Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բեր­եալ Քոնկ­րէ­սի բա­նա­ձե­ւե­րուն դէմ ար­տա­յայտ­ուի­լը` ան­տե­սե­լով Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու աւե­լի վաղ տե­սա­կէտ­նե­րը Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման վե­րա­բեր­եալ, նե­րառ­եալ` 1975 եւ 1984 թուա­կան­նե­րուն Ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու տան կող­մէ ըն­դուն­ուած եր­կու բա­նա­ձե­ւե­րը, 1981-ի նա­խա­գահ Ռի­կը­նի ըն­դու­նած նա­խա­գա­հա­կան հռչա­կա­գի­րը եւ 1951-ի Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու կա­ռա­վա­րու­թեան կող­մէ Ար­դա­րա­դա­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին դա­տա­րան ներ­կա­յա­ցու­ցած` Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը ճանչ­ցող փաս­տա­թուղ­թը:

– Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին յի­շա­տա­կած բո­լոր երեք պայ­մա­նագ­րե­րը (հա­մա­ձայ­նագ­րե­րը) առն­չու­թիւն չու­նին սոյն հայ­ցին հետ: Ան­գա­րա­յի հա­մա­ձայ­նա­գի­րը եւ Ամե­րիկ­եան Լո­զա­նի դաշ­նա­գի­րը կ՛առնչ­ուին Թուրք­իոյ Հան­րա­պե­տու­թեան եւ ոչ թէ գեր­մա­նա­կան ապա­հո­վագ­րա­կան ըն­կե­րու­թիւն­նե­րուն:

Բա­ցի ատ­կէ, Ամե­րիկ­եան Լո­զա­նի դաշ­նա­գի­րը, իբ­րեւ չվա­ւե­րաց­ուած պայ­մա­նա­գիր, իրա­ւա­կան ուժ չու­նի: Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նը ինք­զինք կը հա­կա­սէ` ըն­դու­նե­լով, որ Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քը յստա­կօ­րէն չի հա­կա­սեր Ան­գա­րա­յի հա­մա­ձայ­նա­գի­րին, Ամե­րիկ­եան Լօ­զա­նի դաշ­նա­գի­րին կամ Պեր­լի­նի դաշ­նա­գի­րին ու պա­հանջ­նե­րու հա­մա­ձայ­նա­գի­րին, որոնք “կը քննար­կեն միայն այն հայ­ցե­րը, որոնք ներ­կա­յաց­ուած են Ա. Հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու քա­ղա­քա­ցի­ներ հա­մա­րուող ան­ձե­րու կող­մէ, այլ ոչ թէ անոնց, որոնք Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու քա­ղա­քա­ցի դար­ձած են պա­տե­րազ­մի աւար­տէն ետք“:

Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նի “իրա­ւա­կան կար­ծի­քը“ իր բո­լոր առում­նե­րով թե­րի ըլ­լա­լէ բա­ցի, աւե­լի շատ քա­ղա­քա­կան յայ­տա­րա­րու­թիւն է, որ ամե­րիկ­եան քա­ղա­քա­ցի­նե­րը կը զրկէ ապա­հո­վագ­րա­կան հայ­ցե­րով հան­դէս գա­լու իրա­ւուն­քէն:

Կը մնայ միայն յու­սալ, որ Գե­րա­գոյն դա­տա­րա­նը կ՛ան­տե­սէ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին միջ­նոր­դա­գի­րը եւ կը հա­մա­ձայ­նի քննել գոր­ծը, սա­կայն այդ հա­ւա­նա­կա­նու­թիւնը քիչ է, քա­նի որ դա­տա­րա­նը կ՛ըն­դու­նի իրեն դի­մած գոր­ծե­րու չնչին տո­կո­սը:

Եթէ չվի­ճարկ­ուին Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին չհիմ­նա­ւոր­ուած փաս­տարկ­նե­րը, ապա անոնք կրնան շատ ժխտա­կան ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­նալ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան առնչ­ուած փոխ­հա­տու­ցում­նե­րու հե­տա­գայ բո­լոր ջան­քե­րուն վրայ, յատ­կա­պէս` Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րամ­եայ տա­րե­լի­ցի նա­խօ­րէ­ին:

Ամե­րի­կա­հայ հա­մայն­քի ղե­կա­վար­նե­րը պէտք է ձեռ­նար­կեն բո­լոր հնա­րա­ւոր մի­ջոց­նե­րուն` Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու փաս­տա­բա­նին քա­ղա­քա­կան մի­տում­ներ ու­նե­ցող փաս­տարկ­նե­րուն հա­կազ­դե­լու հա­մար` կա­սեց­նե­լով բո­լոր կա­պե­րը Օպա­մա­յի վար­չա­կազ­մին հետ, բո­ղո­քի ցոյ­ցեր կազ­մա­կեր­պե­լով նա­խա­գա­հա­կան ելոյթ­նե­րու ժա­մա­նակ, ձգտե­լով Քոնկ­րէ­սի մի­ջամ­տու­թեամբ ստեղ­ծել դաշ­նակ­ցա­յին յանձ­նա­ժո­ղով Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վնաս­նե­րու փոխ­հա­տուց­ման հա­մար` Ող­ջա­կիզ­ման գոյ­քի հար­ցե­րով յանձ­նա­ժո­ղո­վի նմա­նու­թեամբ, եւ փո­փո­խու­թիւն մտցնե­լով Գա­լի­ֆորն­իոյ օրէն­քի 354.4-րդ բաժ­նի մէջ` շրջան­ցե­լու հա­մար ներ­կա­յաց­ուած առար­կու­թիւն­նե­րը, ան­կախ ան­կէ, թէ անոնք որ­քան ան­հիմն են: Նա­եւ, Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւնը պէտք է ան­յա­պաղ վերց­նէ իր ստո­րագ­րու­թիւնը հայ-թրքա­կան ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րէն, որոնք իբ­րեւ պատր­ուակ բազ­միցս կը յի­շա­տակ­ուին Սպի­տակ Տան եւ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու դա­տա­րան­նե­րուն կող­մէ` Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեանն առն­չուող ջան­քե­րուն ընդ­դի­մա­նա­լու հա­մար, իբր թէ չխո­չըն­դո­տե­լու հա­մար Հա­յաս­տան-Թուրք­իա գո­յու­թիւն չու­նե­ցող յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը:

Այժմ ակն­յայտ է, որ նա­խա­գահ Օպա­մա­յի կող­մէ ոգե­կոչ­ման տա­րե­կան ու­ղերձ­նե­րու մէջ “Մեծ Եղեռն“ եզ­րոյ­թի խա­բու­սիկ օգ­տա­գոր­ծու­մը ամե­նե­ւին ալ հա­ւա­սա­րա­զօր չէ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման` ի հե­ճուկս որոշ մի­ա­միտ մար­դոց ու­րախ-զուարթ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րուն:

Վեր­ջա­պէս, ամե­րի­կա­հայ հա­մայն­քը պէտք է վե­րա­նա­յի Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման իր ռազ­մա­վա­րու­թիւնը Քոնկ­րէսի բա­նա­ձե­ւե­րու մի­ջո­ցով, որոնք ոչ միայն աւե­լորդ են, այ­լեւ բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թիւն կ՛ու­նե­նան, քա­նի որ այս ան­յա­ջող փոր­ձե­րը կ՛ոտ­նա­հա­րեն նա­խա­պէս ըն­դուն­ուած բա­նա­ձե­ւե­րը եւ կաս­կա­ծի տակ կը դնեն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման վե­րա­բեր­եալ Մի­աց­եալ Նա­հանգ­նե­րու եր­կար ժա­մա­նա­կէ ի վեր որ­դեգ­րած դիր­քո­րո­շու­մը:

Թարգ­մա­նեց`

ՌՈՒ­ԶԱՆ­ՆԱ ԱՒԱԳ­ԵԱՆ

Արեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի վե­րա­ծեց`

“Եռա­գոյն“ կայ­քը

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %