0
0
Ս. ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ
21 Օգոստոս 2018
Աշխարհը տագնապի մատնող ռազմական թէ բնական պատահարներուն ի տես, կը ստեղծուի այն տպաւորութիւնը, որ դէպքերու ղեկը շարժողները մարդկութեան ունին հին-նոր պատգամ մը. վարժուեցէ՛ք դառնութիւն պատճառող վիճակներուն։
Բացատրենք քանի մը նորագոյն օրինակներով.
Եմէնի պէս երկիր մը քանի մը տարիէ ի վեր միացած է Միջին Արեւելքը հարուածող ռազմական փոթորիկի զոհերու շարքին։ Ամէն օր, սէուտական ու դաշնակից օդանաւեր, յստակօրէն խրախուսուելով Ուաշինկթընէն ու գործակիցներէ, մահ ու աւեր կը սփռեն պատմութեան մէջ «Երջանիկ Արաբիա» կոչուած երկրին մէջ. արեւմտեան լրատու աղբիւրներ երբեմն ձանձրոյթը կը կրեն իմացնելու, որ բազմատասնեակ մանուկներ ալ խմբովին զոհ գացած են յարձակումներուն։ Սովն ու ժանտախտը դաշնակից են ռազմական յարձակումներուն։ Կասեցման իսկական ճիգէ հեռու կանգնելու բազմապիսի պատրուակներ կը տրուին, կարծէք թէ ազնիւ զգացումներով շարժող մարդկութեան ըսելու. դեռ չվարժուեցա՞ք…
Սուրիոյ եւ Իրաքի քանդումը կը շարունակուի տարիներէ ի վեր։ Տագնապը նման է բիւրեղապակիի, որ ունի բազմաթիւ երեսներ, մէկը միւսէն աւելի՛ սեւ ու կարմիր, դաժանութեան մէջ՝ վայրա՛գօրէն իրարու մրցակից։ Մեծերուն խաղը ունի նոյն թելադրանքը. վարժուեցէ՛ք…
Իսրայէլի իշխանութիւնները իրենք իրենց հետ մրցումի մէջ են… բրտութեան ու վայրագութեան, մարդկային ամէն օրէնք ոտնակոխելու մէջ։ Ամիսներէ ի վեր, իրաւունք եւ արդարութիւն պահանջող պաղեստինցիներ հետեւողական կերպով զինեալ յարձակումներու թիրախ են, վերջերս, որդեգրուեցաւ նաեւ սինոնականութիւնը դիմակազերծող օրէնք մը, որ Իսրայէլը հռչակեց հրեաներու երկիրը, այլ ժողովուրդներ գործնապէս դասուեցան երկրորդական կամ երրորդական քաղաքացիներ։ Զիմպապուէի եւ Հարաւային Ափրիկէի նման երկիրներու մէջ շուջ 40 տարի առաջ տիրապետող ցեղապաշտ ու խտրական քաղաքականութիւնը վերականգնած է Նեթանիահուի մականին տակ, ամերիկեան դեսպանատունը Երուսաղէմ փոխադրելու եւ խտրականութիւնը քաջալերող թրամփեան քայլերէն խրախուսուած։ Հոս պատգամը շա՜տ աւելի յստակ կը հնչէ. 1948-էն ասդին ստեղծուած վիճակին ու անարդարութեան ինչո՞ւ չէք վարժուած տակաւին…
Թուրքիա, որ երբեմն ծանօթ հաշիւներով հրապարակ կու գայ Իսրայէլը քննադատողի դիրքէ, իր կարգին դիմակը վար առած է բազմաթիւ արարներով. աշխարհ տակաւին չէր կրցած վարժուիլ Իրաքի հիւսիսային շրջանէն ներս թափանցումներուն եւ քիւրտներու դէմ ջարդարար քաղաքականութեան – Իրաքի մէջ թէ Թուրքիոյ հարաւ-արեւելեան շրջաններ -, եւ ահա, Թուրքիա աղաղակող կերպով զօրավիգ է «իսլամական պետութեան» յելուզակներուն, Իսրայէլի նման կþաջակցի անոնց, կþաշխատի Սուրիոյ հիւսիսային գօտիներ խլել, գաղթականներու թղթածրարը վերածած է շահաբեր աղբիւրի եւ շանթաժի լծակի… Անվերջանալի արարները ծանօթ են բոլորին։ Թուրքիան իբրեւ թէ ճնշումի ենթարկելու Ուաշինկթընի քայլերը, իսկ անոնց դիմաց՝ Էրտողանը իբրեւ թէ իր կողմը սիրաշահելու Ռուսիոյ ճիգերը հին խաղի մը ահաւոր կրկնօրինակը կը բեմադրեն աշխարհի աչքերուն դիմաց. հարցումը կը կրկնուի՝ դեռ չէ՞ք սորված հին դասերը. պէտք է վարժուած ըլլայիք այս բոլորին…
Ռազմաքաղաքական ասպարէզէն անդին, աշխարհի որեւէ մէկ գօտին զերծ չի մնար բնական աղէտներէ, որոնց մարդակերտ բաժինը օր ըստ օրը աւելի՛ կը բացայայտուի գիտնականներու կողմէ։ Փոթորիկներ եւ հրդեհներ, անտասովոր անձրեւներ ու ողողումներ, տաքի ու ցուրտի իրերայաջորդ անբնական ալիքներ… Նման աղէտներ միշտ ալ արձանագրուած են, սակայն այսօր, կենսոլորտին հանդէպ բիրտ վարմունքը, ըստ գիտնականներու, մեծ դեր ունի աղէտներու սաստկացման մէջ։ Եւ սակայն, պետական պատասխանատուներ կը մերժեն ընդունիլ գիտութեան ճիչը, զգուշացման եւ կանխարգելիչ միջոցներու ձեռնարկելու հրաւէրները։ Կենսոլորտի դարմանումին ձգտող միջազգային համաձայնութիւններ, այլապէս կարելի նուազագոյնը, կը յօշոտուին «գիտո՜ւն» պետական մարդոց կողմէ։ Հոս ալ կը հնչէ նոյն քարոզը. վարժուեցէ՛ք կրկնուող ու ծանրացող աղէտներուն…
Այս կամ այն երկիր իրենց կամքին ենթարկելու մեծերու խաղերուն մէջ, տնտեսական պաշարումներն ու պատժամիջոցները տնտեսական-ընկերային ահաւոր վիճակի կը մատնեն այլապէս հարուստ երկիրներու ժողովուրդները, զանգուածային հայրենալքումի ալիքներ կը տարածուին հոն-հոն։ Մարդիկ ինչպէ՞ս կրնան ենթարկուիլ «վարժուեցէ՛ք» հրահանգին…
Հայաստանի մէջ ալ սկսած են նոր զարգացումներ, որոնք ընդհանրապէս դրական են, սակայն նաեւ կը «բարեխառնուին» մտահոգիչ քայլերով։ Հոս՝ վարժութեան նոր ընթացք մըն է որ կþուրուագծուի աստիճանաբար…
Բայց կարելի՞ է վարժուիլ նոր աշխարհի հին խրատին…
