0
0
ԳԵՂԱՄ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
“ԵՐԿԻՐ ՄԵՏԻԱ”
Ամիսներ շարունակ Հայաստանում եւ նրա սահմաններից դուրս ոչ-ի արշաւում հնչում էր` արձանագրութիւններում նախապայմաններ կան: Պատասխանը կառավարութեան կողմից մէկն էր. առանց նախապայմանների ենք բանակցել: Հաշուի չէին առնւում թրքական կողմի հնչեցրած բոլոր յայտարարութիւնները: Ամիսներ շարունակ տեւած բողոքները օրէցօր բացում էին մարդկանց աչքերը: Շատերը նկատեցին արձանագրութիւններում տեղ գտած այն խրթին վտանգները, որոնք պէտք է վերացուէին: Թրքական կողմը իր նախապայմանային բառապաշարով շարունակում է ձգձգել դրանց քննարկումը իր երկրի խորհրդարանում: Հայաստանի Սահմանադրական Դատարանը Յունուարի 12-ին հրապարակեց դրանց վերաբերեալ իր վճիռը: Բնականաբար` դահլիճում ներկաների, շէնքի շուրջ հակառակ երեւանեան ցրտին, հաւաքուած հարիւրաւոր ցուցարարների եւ աշխարհի տարբեր անկիւններում դատարանին բողոքներ ներկայացնողների ականջը ծակեց արձանագրութիւնների սահմանադրականութեան մասին յայտարարութիւնը: Հնչեցին անգամ ամօթի բացագանչութիւններ:
Բայց նաեւ դատարանը վճիռը տառ առ տառ կարդալու վայր է ու նաեւ` եզրերը մեկնաբանելու ատեան:
Դատարանը իր որոշումով փաստեց, որ այս արձանագրութիւնները կարող են սահմանադրական լինել, եթէ… Ու այստեղ եթէների շարքն է, որ շարադրեց Սահմանադրական դատարանը: Սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Յարութիւնեան յայտնեց. “Յիշեալ արձանագրութիւններով ստանձնուող երկու յստակ պարտաւորութիւնները` “…հաստատել դիւանագիտական յարաբերութիւններ” եւ “…բացել ընդհանուր սահմանը”, ունեն փոխպայմանաւորուած ելակէտային նշանակութիւն: Հետեւաբար, այդ արձանագրութիւններում ամրագրուած միւս բոլոր պարտաւորութիւնները միջազգային իրաւական ուժ կարող են ունենալ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիոյ Հանրապետութեան միջեւ փաստացի սահմանի բաց լինելու եւ յստակ դիւանագիտական յարաբերութիւնների առկայութեան դէպքում, որը ենթադրում է անհրաժեշտ նախադրեալների ապահովում` կողմերի ստանձնած պայմանագրային պարտաւորութիւնները կատարելու համար”:
Դատարանը պարտաւորեցնում է հայկական կողմին, որ սահմանները բացելուց յետոյ թրքական կողմից որեւէ պայմանաւորուածութեան խախտում նշանակում է ի չիք դարձնել բոլոր այլ կէտերը:
Միւս եթէն, ինչի մասին ահազանգւում էր ամիսներ շարունակ, որի մասին բարձրաձայնում էին թուրք պաշտօնեաները: Սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Յարութիւնեան. “Հայաստանի Սահմանադրական դատարանն ընդգծել է նաեւ, որ միջազգային պայմանագրերը Հայաստանի Հանրապետութեան համար իրաւաբանական ուժ կարող են ունենալ միայն Հայաստանի սահմանադրութեան 6-րդ յօդուածով նախատեսուած իրաւակարգաւորման շրջանակներում` նկատի ունենալով միջազգային իրաւունքի տեսանկիւնից դրանց վաւերականութեան ու Հայաստանի սահմանադրութեամբ սահմանուած ընթացակարգով` Հայաստանի Հանրապետութեան իրաւական համակարգի բաղկացուցիչ մաս լինելու հանգամանքները”:
Ասել է թէ, Հայաստանի անկախ Հանրապետութեան կողմից մինչ այժմ չճանաչուած Կարսի պայմանագիրը չի կարող լինել մեր երկու երկրների սահմանների ճշգրտման ելակէտ:
Միւս եթէն, որն այդքան ընդվզում էր առաջացնում ղարաբաղեան հարցի համաթեքսթում, ու ներառուած էր արձանագրութիւնում, ուր խօսւում էր երրորդ երկրների նկատմամբ վերաբերմունքի հարցով: Դատարանը պարզօրէն յանձնարարեց. “Նշուած արձանագրութիւններով ստանձնուող փոխադարձ պարտաւորութիւնները, միջազգային իրաւունքի սկզբունքներին համապատասխան, ունեն բացառապէս երկկողմանի միջպետական բնոյթ եւ չեն կարող վերաբերել ու տարաբնոյթ յղումներով վերագրուել որեւէ երրորդ կողմի կամ վերջինիս հետ նշուած արձանագրութիւններն ստորագրած կողմերի փոխյարաբերութիւններին”:
Ու վերջապէս կարեւոր եթէներից մէկը` պատմական հարթութեան վրայ ենթայանձնաժողովի օրակարգը: Դատարանը նախանշեց կառավարութեան գործունէութեան սահմանագիծը:
Հայաստանի Սահմանադրական դատարանը գտել է, որ “Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Թուրքիոյ Հանրապետութեան միջեւ յարաբերութիւնների զարգացման մասին” արձանագրութեան դրոյթները Հայաստանի Հանրապետութեան օրինաստեղծ ու իրաւակիրառական փորձում, ինչպէս նաեւ միջպետական յարաբերութիւններում չեն կարող մեկնաբանուել ու կիրառուել այնպէս, որը կը հակասի Հայաստանի սահմանադրութեան նախաբանի դրոյթներին եւ Հայաստանի անկախութեան մասին հռչակագրի 11-րդ կէտի պահանջներին”:
Հայաստանի անկախութեան հռչակագրի 11-րդ կէտը ամրագրում է` “Հայաստանի Հանրապետութիւնը սատար է կանգնում 1915 թուականին Օսմանեան Թուրքիայում եւ Արեւմտեան Հայաստանում Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործին”:
Արդիւնքում դատարանը արգելում է, որեւէ քայլ, որը կարող է հակասել Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման ընթացքին:
Սրանք հիմնական այն մտահոգութիւններն էին, որ արձանագրել է Սահմանադրական դատարանը: Հիմա այլեւս ամիսներ շարունակ տեւած բողոքի, պայքարի ընթացքը, որի հիմնական կէտերը տեղ են գտել դատարանի որոշման մէջ, տեղափոխւում են Հայաստանի Ազգային ժողով, որին եւ ոչ միայն նրան, Դատարանը պարտաւորեցրել է ի նկատի ունենալ մտահոգութիւնները: Ազգային ժողովն է, ուր հաշուի առնելով այդ մտահոգութիւնները պէտք է որոշում ընդունելիս ստիպեն իրենց գործադիրին հաշուի առնել դրանք: Մտահոգութիւններ, որոնք թեւածում էին ամիսներ շարունակ, որոնց համար մարդիկ դուրս էին եկել փողոց, մասնակցում էին երթերի, նստացոյցերի ու հացադուլների: Պայքար, որն ունեցաւ փուլային, բայց մի կարեւոր յաջողութիւն: Վերապահումների այն շարքը, որ հնչեցւում էր, այսօր ունեցաւ նաեւ Հայաստանի բարձրագոյն դատարանի վճռի պաշտօնականացումը: Սա սկիզբն էր, որը պէտք է շարունակուի նոյն Բաղրամեան փողոցի վրայ, փոքր ինչ աւելի վերեւ գտնուող շէնքերում` խորհրդարանում եւ նախագահականում:
