ՊԱՅ­ՔԱՐ ԸՆԴ­ԴԻ­ՄՈՒ­ԹԵԱՆ ՏԵ­ՂԻ ՀԱ­ՄԱՐ

0 0

   ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ “ԴՐՕ­ՇԱԿ“Ի

Տա­րի­ներ շա­րու­նակ, մեր որոշ քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի կող­մից ճիգ է գոր­ծադր­ւում ապա­ցու­ցե­լու, որ իրենք են երկ­րի մի­ակ ընդ­դի­մա­դիր ու­ժը: Ճի­գը մի­ա­ժա­մա­նակ ապա­ցու­ցե­լու հա­մար է, թէ այլ ընդ­դի­մա­դիր ներ­կա­յա­ցող­նե­րը կեղծ են եւ գաղտ­նի գոր­ծար­քի մէջ‘ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հետ: Մի­ան­գա­մից ար­ձա­նագ­րենք այն, ինչ ոչ մէ­կի հա­մար գաղտ­նիք չէ‘ այս ամէ­նի գլխա­ւոր նպա­տա­կը հեր­թա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րում ընդ­դի­մա­դիր ընտ­րա­զանգ­ուա­ծի ձայ­նե­րը շա­հելն է:

Այ­սինքն, այդ “ոման­քը“ առա­ւել շատ ձայ­ներ հա­ւա­քե­լու աւե­լի ար­դիւ­նա­ւէտ մի­ջոց չեն պատ­կե­րաց­նում, քան ընդ­դի­մա­դիր ողջ դաշ­տի սե­փա­կա­նաշ­նոր­հու­մը: Այս “ազ­գա­շահ“ գոր­ծի մէջ լրջօ­րէն ներգ­րաւ­ուած են մի շարք լրատ­ուա­մի­ջոց­ներ, որոնք էլ սպա­սար­կում են այս կամ այն քա­ղա­քա­կան ու­ժի կամ ու­ժե­րի շա­հե­րը:

Նոյն­պէս գաղտ­նիք չէ, որ ընդ­դի­մա­դի­րի իրա­կան լի­նե­լու հիմ­նա­կան չա­փա­նի­շը որո­շա­կի այդ ու­ժե­րի հա­մար չափ­ւում է նրա­նով, թէ որ­քա­նով են կա­րո­ղա­նում լար­ուա­ծու­թիւն պահ­պա­նել իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հետ` մեր­ժել վեր­ջին­նե­րիս ցան­կա­ցած նա­խա­ձեռ­նու­թիւն եւ թունդ հայ­հո­յել նրանց: Աւե­լի հա­ւաս­տի դիտ­ուե­լու հա­մար գե­րա­դա­սե­լի է հայ­հո­յել օտար դիւա­նա­գի­տա­կան եւ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի մօտ, տար­բեր ձե­ւա­չա­փի հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ եւ յատ­կա­պէս մի­ջազ­գա­յին բե­մե­րից:

Պէտք է ար­ձա­նագ­րել, որ այս տխուր աւան­դոյ­թը մե­զա­նում գրե­թէ նոյն­քան կեն­սագ­րու­թիւն ու­նի, որ­քան մեր երկ­րի ան­կա­խու­թիւնը: Ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան ձե­ւա­ւոր­ման առա­ջին իսկ տա­րի­նե­րից, ան­հան­դուր­ժո­ղու­թիւն սեր­մա­նե­լով քա­ղա­քա­կան դաշ­տում, երի­տա­սարդ իշ­խա­նու­թիւնը պատ­նէշ կա­ռու­ցեց իր եւ միւս­նե­րի մի­ջեւ` որ­դեգ­րե­լով հե­տեւ­եալ կար­գա­խօ­սը. “Ով մեզ հետ չէ` մեր դէմ է“:

Դժբախ­տա­բար, մեր երկ­րի նոր քա­ղա­քա­կան մշա­կոյ­թը այս եւ նմա­նա­տիպ երե­ւոյթ­նե­րի վրայ ար­մատ­ներ նե­տեց, խե­ղա­թիւ­րե­լով նա­եւ հա­սա­րա­կու­թեան քա­ղա­քա­կան գի­տակ­ցու­թիւնը:

Ակն­յայտ փաստ է, որ հա­սա­րա­կու­թեան մի զգա­լի մա­սը, այ­սօր էլ, իշ­խա­նու­թիւն-ընդ­դի­մու­թիւն յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը պատ­կե­րաց­նում է շի­կա­ցած լար­ուա­ծու­թեան եւ որե­ւէ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ի սպառ բա­ցառ­ման ձե­ւով: Եւ հե­տե­ւանքն այն է, որ չնա­յած ազատ աշ­խար­հի հետ եղած բո­լոր տե­սա­կի պատ­նէշ­նե­րի փլուզ­մա­նը, աշ­խարհն իր ճամ­բով է գնում, մենք` մեր:

Նախ­կին խորհր­դա­յին մի շարք հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րից սկսած մին­չեւ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան աւան­դոյ­թի երկր­ներ, իւ­րա­քան­չիւր ընտ­րու­թիւ­նից յե­տոյ հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րի են յան­գում ընդ­դի­մու­թեան ծրագ­րե­րի տար­բեր կէ­տե­րը որ­դեգ­րե­լու եւ ընդ­դի­մու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին հա­մա­տեղ գոր­ծակ­ցու­թեան դաշտ ներգ­րա­ւե­լու վե­րա­բեր­եալ, սա­կայն մենք սպա­սում ենք, որ ցան­կա­ցած ընտ­րու­թեա­նը, յա­ջոր­դող օրը չլու­սա­ցած, ընդ­դի­մու­թիւնը հան­դէս գայ կոշտ յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րով եւ հրա­պա­րակ­ներ դուրս բե­րի ժո­ղովր­դին:

Քա­ղա­քա­կան դաշ­տում ընդ­դի­մա­դիր տե­ղը հաս­տա­տուն պա­հե­լու հա­մար մշտա­տեւ է դառ­նում ան­հան­դուր­ժո­ղու­թիւնն ու ինք­նա­մե­կու­սա­ցու­մը:
Ի դէպ, յա­նուն ճշմար­տու­թեան, պէտք է փաս­տել, որ շատ յա­ճախ, հիմ­նա­զուրկ չի լի­նում ընտ­րու­թիւն­նե­րի ար­դիւնք­նե­րի նկատ­մամբ ընդ­դի­մա­դիր ու ժո­ղովր­դա­կան դժգո­հու­թիւնը:

Յի­շա­տակ­ուած քա­ղա­քա­կան վար­քը յա­տուկ է ոչ միայն ընդ­դի­մու­թեա­նը, այ­լեւ իշ­խա­նու­թեան “զի­նա­նո­ցին“ է մաս կազ­մում: Օրի­նակ, որ­պէս­զի իշ­խա­նու­թիւնը վար­կա­բե­կի ընդ­դի­մու­թեա­նը, յա­ճախ աւե­լի լաւ ձեւ չի տես­նում քան յայ­տա­րա­րե­լը, թէ ընդ­դի­մա­դիր այ­սինչ կամ այ­նինչ ու­ժի հետ լաւ յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ է պահ­պա­նում կամ պար­զա­պէս լաւ կար­ծիք ու­նի նրա մա­սին:

Քա­ղա­քա­կան եր­կու թե­ւե­րի այս իրա­րա­մեր­ժու­թիւնը շատ յա­ճախ ու եր­կար ժա­մա­նակ պա­ռակ­տել է մեր հա­սա­րա­կու­թիւնը, թշնա­մաց­րել է միմ­եանց դէմ դրա­ցի­նե­րին ու հա­րա­զատ­նե­րին` թա­փան­ցե­լով ու իր կա­նոն­նե­րը հաս­տա­տե­լով ան­գամ ամե­նա­խուլ եւ փոք­րիկ գիւ­ղե­րում:

Չպէտք է կաս­կա­ծել, որ մեր հան­րու­թեան մօտ մի­աս­նա­կա­նու­թեան բա­ցա­կա­յու­թիւնը, հա­ւա­քա­կան գի­տակ­ցու­թեան ցածր մա­կար­դա­կը եւ սե­փա­կան ճա­կա­տա­գի­րը, սոսկ սե­փա­կան պատ­կե­րաց­մամբ տնօ­րի­նե­լու ան­հա­տա­կա­նաց­ուած մօ­տե­ցու­մը, մե­ծա­պէս պայ­մա­նա­ւոր­ուած են հէնց ներ­քին ան­հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թեամբ: Այս իրո­ղու­թեան հե­տե­ւանք­ներն են դառ­նում ար­տա­գաղթն ու ներ­քա­ղա­քա­կան, ներ­հա­սա­րա­կա­կան կրա­ւո­րա­կա­նու­թիւնը եւ հան­րու­թեա­նը վա­րա­կող այլ բա­ցա­սա­կան երե­ւոյթ­ներ:

Մի ան­հան­դուր­ժո­ղու­թիւն, որն իրա­կա­նում ոչ թէ եր­կու ճամ­բար­նե­րի մէջ է, այլ ան­գամ նոյն ճամ­բար­նե­րում:

Հա­կադ­րու­թեան վրայ կա­ռուց­ուած գոր­ծե­լա­կեր­պը ոչ միայն ժո­ղովր­դա­յին ու քա­ղա­քա­կան մա­կար­դա­կի վրայ է դրսե­ւոր­ւում, այ­լեւ իր աւերն է գոր­ծում պե­տա­կան-հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թեան հա­մա­կար­գում, այլ գե­րա­տես­չու­թիւն­նե­րում ու հաս­տա­տու­թիւն­նե­րում: Ոչ թի­մա­կից­նե­րի զտում է տե­ղի ու­նե­նում դպրո­ցի կամ հիւան­դա­նո­ցի տնօ­րէն­նե­րից մին­չեւ պա­հակ­նե­րը:

Բա­ւա­կան է նշել, որ վեր­ջին տա­րի­նե­րին, քիչ թէ շատ ներ­կա­յա­նա­լի պաշ­տօն­նե­րի վրայ չմնա­ցին ոչ միայն ընդ­դի­մու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, այ­լեւ ոչ կու­սակ­ցա­կան ծա­ռա­յող­նե­րը: Կու­սակ­ցա­կան պաշ­տօն­եա­նե­րը, ում հա­մար սկզբունքն ու գա­ղա­փա­րը թանկ էին, մնա­ցին ան­գործ (ին­չը դարձ­եալ յան­գեց­րեց իր հա­մա­պա­տաս­խան հե­տե­ւանք­նե­րին), իսկ պարզ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը, օր­ուայ հա­ցը չկորց­նե­լու հա­մար ան­դա­մագր­ուեց իշ­խա­նա­կան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րին:

Պե­տա­կան հա­մա­կար­գի դռնե­րը բաց­ուե­ցին կարի­ե­րիստ (առանց հա­սա­րա­կու­թեան շա­հե­րուն մա­սին մտա­ծե­լու, միայն իր մա­սին հո­գա­ցող-Խմբ.) կու­սակ­ցա­կան­նե­րի հա­մար, որոնք ի սկզբա­նէ որո­շա­կի ակն­կա­լիք­նե­րով էին խցկուել կու­սակ­ցու­թիւն­ներ: Դժուար չէ պատ­կե­րաց­նել, թէ նման գոր­ծըն­թա­ցը ինչ այ­լա­սե­րող եւ որա­կա­կան ան­կու­մի տա­նող հե­տե­ւանք­ներ պէտք է ու­նե­նար նախ պե­տա­կան պաշ­տօ­նա­կան ու այլ հաս­տա­տու­թիւն­նե­րի եւ ապա` կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րի վրայ:

Անժխ­տե­լի փաստ է նա­եւ, որ թէ իշ­խող կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րին մի­ա­նա­լը եւ թէ ընդ­դի­մա­դիր ներ­կա­յա­նա­լը շատ դէպ­քե­րում պայ­մա­նա­ւոր­ւում է անձ­նա­ւոր­ուած հա­մակ­րանք-հա­կակ­րանք­նե­րով ու գոր­ծարք­նե­րով եւ ոչ ըստ գա­ղա­փա­րա­կան-ծրագ­րա­յին ընդ­հան­րու­թիւն­նե­րի եւ տար­բե­րու­թիւն­նե­րի:

Կա­րե­լի է որ­պէս եզա­կի օրի­նակ­ներ նշել, ինչ­պէս ձե­ւա­ւոր­ուե­լիք կո­ա­լից­ի­ա­նե­րին (խմբա­ւո­րում­նե­րուն-Խմբ.) մաս կազ­մե­լու պայ­ման որ­պէս Դաշ­նակ­ցու­թիւնը եր­կու ան­գամ առաջ քա­շեց դրանց հիմ­քում քա­ղա­քա­կան հա­մա­ձայ­նա­գիր ըն­դու­նե­լու պա­հան­ջը: Ըստ այս փաս­տաթղ­թե­րի, սահ­ման­ուե­ցին այն նպա­տակ­ներն ու առաջ­նա­հեր­թու­թիւն­նե­րը, որոնց շուրջ էլ, ըստ էու­թեան, պէտք է ձե­ւա­ւոր­ուէ­ին կո­ա­լից­ի­ա­նե­րը:

Վե­րը նկա­րագր­ուա­ծից բնաւ չի յե­տե­ւում, թէ ընդ­դի­մու­թիւնը պէտք է մի կողմ դնի իր սկզբունք­նե­րը եւ յա­նուն ինչ-ինչ շա­հե­րի գոր­ծար­քի գնայ իշ­խա­նու­թեան հետ: Սա իս­կա­պէս այ­լա­սե­րող ու­ղի է, եւ այս ճա­նա­պար­հին շատ ու­ժեր են ոչն­չա­ցել` բա­րո­յա­պէս կամ ֆի­զի­քա­պէս: Ոչն­չա­ցել են, որով­հե­տեւ իշ­խա­նու­թեա­նը մաս կազ­մե­լով կորց­րել են ինք­նու­րոյ­նու­թիւնն ու սե­փա­կան դէմ­քը:

Իսկ որն է յե­տե­ւու­թիւնը:

Քա­ղա­քա­կան, հա­սա­րա­կա­կան առողջ մթնո­լորտ ձե­ւա­ւո­րե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ է, որ առողջ լի­նի ու գա­ղա­փա­րա­կան հենք ու­նե­նայ իշ­խա­նու­թիւն-ընդ­դի­մու­թիւն տա­րա­կար­ծու­թիւնը:

Ընդ­դի­մու­թեան տե­ղը պե­տա­կան կեան­քի կա­ռա­վար­ման գոր­ծում պէտք է երաշ­խա­ւոր­ուած լի­նի հա­մա­պա­տաս­խան օրէնսդ­րու­թեամբ, որ­պէս­զի վեր­ջինս լու­սանցք մղուե­լու փո­խա­րէն, հա­մա­պա­տաս­խան կար­գա­վի­ճա­կով մաս­նակ­ցու­թիւն բե­րի եւ դե­րա­կա­տա­րու­թիւն ու­նե­նայ երկ­րի կա­ռա­վար­ման գոր­ծում:
Օրէնսդ­րա­կան երաշ­խի­քը կ՛ա­պա­հո­վի, որ­պէս­զի գոր­ծակ­ցու­թիւնն ու մաս­նակ­ցու­թիւնը չպայ­մա­նա­ւոր­ուեն են­թա­կա­յա­կան գոր­ծօն­նե­րով, չվե­րած­ուեն քա­ղա­քա­կան առեւտ­րի մի­ջո­ցի: Այս­տեղ կա­րե­լի է յի­շել, որ ըն­դօ­րի­նա­կե­լով եւ­րո­պա­կան փոր­ձարկ­ուած մե­թո­տը, Հա­յաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նը ներ­կա­յումս որ­դեգ­րել է մե­խա­նիզմ­ներ, որոնք օրէն­քի պա­հան­ջով ապա­հո­վում են խորհր­դա­րա­նա­կան բո­լոր ու­ժե­րի մաս­նակ­ցու­թիւնը ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան մարմ­նի ղե­կա­վար­ման եւ գոր­ծա­ռոյթ­նե­րի իրա­կա­նաց­ման հար­ցում, ինչ­պէս եւ սահ­ման­ուել են մի շարք ար­տօ­նու­թիւն­ներ, որոնք ներ­պառ­լա­մեն­տա­կան տար­բեր գոր­ծըն­թաց­նե­րում ապա­հո­վում են քա­ղա­քա­կան փոք­րա­թիւ խմբակ­ցու­թիւն­նե­րի հա­ւա­սար մաս­նակ­ցու­թիւնը:

Հա­յաս­տա­նը չի կա­րող լի­նել մէկ կու­սակ­ցու­թեան կամ կու­սակ­ցա­կան խմբի պե­տու­թիւն: Ընտ­րու­թիւն­նե­րից սկսած, որե­ւէ հար­ցում որե­ւէ դեր պէտք չէ խա­ղայ այն հան­գա­ման­քը, թէ երկ­րի քա­ղա­քա­ցին քա­ղա­քա­կան ինչ հա­մակ­րանք­ներ ու­նի:

Մար­դիկ աշ­խա­տան­քի եւ պա­տաս­խա­նա­տու պաշ­տօ­նի պէտք է նշա­նակ­ուեն ըստ մաս­նա­գի­տա­կան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րի‘ ան­կախ նրա­նից ինչ կու­սակ­ցու­թեան են պատ­կա­նում կամ, առ­հա­սա­րակ, պատ­կա­նում են թէ ոչ: Բնա­կա­նա­բար, խօս­քը այն­պի­սի պե­տա­կան-պաշ­տօ­նա­կան մա­կար­դա­կի մա­սին չէ, ուր մշակ­ւում, ուղ­ղորդ­ւում եւ գոր­ծադր­ւում է քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը:

Մեր կադ­րա­յին նե­րուժն այն­քան մեծ չէ, որ­պէս­զի շռայ­լու­թիւն թոյլ տանք վեր­ջի­նիս մի հատ­ուա­ծին դուրս մղե­լու երկ­րի ընդ­հա­նուր կեն­սա­գոր­ծու­նէ­ու­թիւնն ապա­հո­վող հա­մա­կար­գե­րից: Կադ­րա­յին որակ­եալ նե­րու­ժի հա­մար, պէտք է ապա­հով­ուի լի­ար­ժէք ներգ­րաւ­ուա­ծու­թիւն:

Մեր երկ­րում պէտք է փոխ­ուեն քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի գնա­հատ­ման չա­փա­նիշ­նե­րը: Վեր­ջին­նե­րիս հարկ է ար­ժե­ւո­րել ոչ ըստ նրա, թէ որ­քան թունդ են հայ­հո­յում ու մեր­ժում իշ­խա­նու­թեա­նը, այլ թէ որ­քա­նով են օգ­տա­կար լի­նում այս ժո­ղովր­դին ու պե­տու­թեա­նը: Չա­փա­նի­շը ընդդ­դէ­մի հո­գե­բա­նու­թեամբ ապ­րե­լը չէ, այլ ազ­գա­յին շա­հի գի­տակ­ցու­թեամբ գոր­ծե­լը: Իշ­խա­նու­թիւն­նե­րին պէտք չէ ծա­ռա­յել, բայց պե­տու­թեա­նը ծա­ռա­յել անհ­րա­ժեշտ է: Եթէ այդ առա­քե­լու­թիւնը չի բա­ցա­յայտ­ւում քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի աշ­խա­տան­քի ըն­թաց­քում, կը նշա­նա­կի վեր­ջին­ներս ար­հես­տա­ծին են եւ կեղծ` ան­կախ նրա­նից քա­ղա­քա­կան որ դաշ­տում են եւ ում հետ ինչ յա­րա­բե­րու­թիւն ու­նեն:

Ի հար­կէ, շատ շտկում­ներ կա­րող են կա­տար­ուել հա­սա­րա­կա­կան գի­տակ­ցու­թեան փո­փո­խու­թեան պա­րա­գա­յում, բայց այն ապա­հո­վե­լու հա­մար եւս անհ­րա­ժեշտ է քա­ղա­քա­կան-օրէնս­դա­րա­կան մշա­կոյ­թի վե­րա­նա­յում: Ինչ­պէս որ վեր­ջի­նի իրա­կա­նա­ցումն է պայ­մա­նա­ւոր­ուած առա­ջի­նին ձգտե­լու կամ­քով:

Հա­ւի ու ձուի պատ­մու­թիւնը յի­շեց­նող այս խնդի­րը լու­ծե­լու հա­մար իհար­կէ առաջ­նա­հեր­թը բա­րեշր­ջում իրա­կա­նաց­նե­լու կամ­քի առ­կա­յու­թիւնն է: Այն բա­նի գի­տակ­ցու­մը, որ առանց քա­ղա­քա­կան մշա­կոյ­թի վե­րա­փոխ­ման մենք կը մնանք ան­վեր­ջա­նա­լի ճգնա­ժա­մի եւ ան­կա­սե­լի նա­հան­ջի մէջ:

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %