0
0
Երեւանի բազմաթիւ ծայրամասերուն մէջ, կարելի է տեսնել հսկայ աղբակոյտեր, լի կերպընկալէ տոպրակներով, պարապ շիշերով, տուփերով եւ կեղտոտ կտորներով: Հայաստանը դեռեւս չ՛անդրադառնար այն երեւոյթին, որ կամայ թէ ակամայ, կը յայտնուի միանգամեայ օգտագործման տնտեսութիւն ունեցող երկիրներու շարքերուն:
Խորհրդային Միութեան փլուզուզումէն ետք, երկար ժամանակ Երեւանի շէնքերու բակերուն մէջ գտնուող լեփ-լեցուն եւ անտեսուած աղբարկղերի գոյութիւնը սովորական կը համարուէր: Մինչեւ վերջերս երկրին մէջ կը բացակայէր աղբահաւաքի կառավարման ենթակառոյցը:
Հայաստանի մէջ առողջապահութեան չափանիշները յարգող ոչ մէկ աղբավայր չկայ: Վերջերս սակայն յայտարարութիւն մը կատարուեցաւ նոր աղբավայրի կառուցման համար 25 միլիոն Եուրոյի դրամահաւաքի ծրագրի մասին:
Նիքոլաս Թաուիլը ռազմապաշտպանական պայմանագրերու նախկին ծառայող եւ ձեռնարկատէր է: Հայաստանի պատմութեան մէջ առաջին անգամ ըլլալով աղբահաւաքի գործողութիւնը յանձնուած է մասնաւոր ընկերութեան մը՝ Sanitek-ին: Ան ունի աւելի քան հազար աշխատակից Երեւանի մէջ եւ կը զբաղուի Երեւանի փողոցներու մաքրագործման եւ աղբահաւաքի գործողութիւններով: Սակայն ի՞նչ դեր ունի Sanitek-ը Երեւանի մէջ աղբի վերամշակման ապագայի համար:
Այս նիւթին շուրջ, վերջերս «Հայրենիք»ի անգլերէն բաժնի՝ «Արմինիըն Ուիքլի»ի օգնական խմբագիր՝ Կարինէ Վան հարցազրոյց (https://armenianweekly.com/2018/01/19/takes-trash-yerevan/ ) մը կատարեց Sanitek ընկերութեան ղեկավար Նիքոլաս Թաուիլի եւ առեւտրական Breavis ընկերութեան հանրային կապերու ղեկավար Լիլիթ Յակոբեանի հետ: Ստորեւ, թարգմանաբար եւ յապաւումով լոյս կ՛ընծայենք այս հարցազրոյցը.-
Հարցում – Հետաքրքրական է իմանալ, թէ ինչպէ՞ս այս գործը սկսած էք: Ո՞րն է ձեր բուն մասնագիտութիւնը: Sanitek-ի կողքին, այլ գործեր նախաձեռնած էք:
Նիքոլաս Թաուիլ – (ժպտալով) Ես առեղծուածային մարդ եմ: Աւարտած եմ համալսարանի միջազգային առեւտուրի եւ ռազմավարական ծրագրաւորման բաժինները: Մօտ հինգ տարի աշխատած եմ ռազմապաշտպանական պայմանագրերի ոլորտէն ներս, այդ օրերուն Միացեալ Նահանգներու Պաշտպանութեան նախարարութեան հետ: Աշխատած եմ Իրաքի, Աֆղանիստանի, Աթրիկէի, Քուէյթի եւ տարբեր վայրերու մէջ: 2009 թուականին ես դուրս եկայ այդ ոլորտէն եւ բացումը կատարեցի ռազմապաշտպանական պայմանագրերու ընկերութիւն Եմէնի մէջ: Բաւական մը յաջողած էի, երբ վրայ հասաւ ներքին քաղաքացիական պատերազմը: Այնուհետեւ ես ռազմապաշտպանական պայմանագրերու ընկերութիւն հիմնեցի Պէյրութի մէջ, որ ցայսօր կը գործէ: Իսկ Sanitek ընկերութիւնը բացած եմ պատահաբար: Հայրս սրտի վիրաբոյժ էր եւ բժշկական թափօններէն ձերբազատուելու միջոցներ կը փորձէր գտնել: Ահա թէ ինչպէս ազդանշանը տուի այս գործին: Ես հետազօտեցի եւ գտայ յատուկ մեքենաներ եւ դրանք օգտագործեցի աղբահաւաքման ոլորտէն ներս: Եւ այժմ կը գտնուիմ Հայաստան:
Հ- Կ՛ենթադրեմ, որ շատ բան փոխուած է այդ ժամանակէն ի վեր: Ինչո՞ւ Հայաստանի մէջ: Արդեօք դուք հայկական արմատնե՞ր ունիք: Գուցէ ա՞յդ էր Հայաստանի մէջ գործ ձեռնարկելու պատճառը:
Ն.Թ.- Ես կէս հայ եմ: Հայաստանի մէջ միջազգային մրցոյթ յայտարարուած էր, եւ քանի որ հայերն ու լիբանանցիները սերտ կապեր ունին, մենք որոշեցինք մասնակցիլ այդ մրցոյթին: Յաղթական դուրս եկանք եւ ստանձնեցինք Երեւանի տարածքի կէսը սպասարկելու պատասխանատուութիւնը: Միւս կէսը պիտի սպասարկէր ՛՛Էքօկրուփ՛՛ ընկերութիւնը, որ նիւթական դժուարութիւններ ունեցաւ եւ յաջորդ մրցոյթին ստանձնեցինք ամբողջ Երեւանի աղբահաւաքի պատասխանատուութիւնը:
Հ- Ի՛նչ աշխատանք կը պահանջէ աղբահաւաքի ընկերութիւն մը,Հայաստանի նման երկրի մը մէջ: Կը կարծէ՞ք, որ հսկայ խնդիրներ ունեցող Լիբանանի մէջ աղբահաւաքի կառավարման փորձառութիւնը ձեզ կ՛օգնէ Հայաստանի մէջ:
Ն.Թ.- Հայաստանի կողքին, ես փորձառութիւն ունիմ երեք այլ երկիրներու մէջ: Գրասենեակներ ունիմ Իսկանտերունի (Թուրքիա), Ալժէի (Ալճերիա) եւ Պէյրութի (Լիբանան) մէջ: Ամէն երկիր տարբեր է եւ իւրաքանչիւր երկիր իր սեփական բնորոշութիւններն ու խնդիրները ունի: Չեմ կրնար ըսել, թէ Հայաստանի մէջ աշխատիլը դժուար է: Հայաստանը զարգացման մէջ է: Ինչպէս գիտէք, աղբահաւաքը ոչ միայն գործ է, այլ նաեւ մշակոյթ է: Իսկ մշակոյթը փոփոխութեան ենթակայ է: Այստեղ մշակոյթը դանդաղ, սակայն լաւ ձեւով կ՛ընթանայ:
Հ- Աղբահաւաքի բնագաւառը ձեր միակ գո՞րծն է:
Ն.Թ.- Ես ուրիշ գործեր ալ ունիմ, սակայն կը նախընտրեմ այդ մասին այս հարցազրոյցի ընթացքին չխօսիլ:
Հ- Հետաքրքիր է, որ դուք կը յայտնեք, թէ ՛՛աղբը մշակոյթ է՛՛: Իսկ ո՞րն է աղբի մշակոյթը Հայաստանի մէջ:
Ն.Թ.- Գիտէք, մարդիկ երեք խումբի կը պատկանին: Հայաստանի երիտասարդ սերունդը խիստ խելացի է եւ կը կարծեմ, որ անոնք պիտի ստանձնեն եւ ղեկավարեն փոփոխութիւնները իրենց երկրին մէջ: Անոնք հետաքրքուած են աղբի վերամշակման մշակոյթով եւ Sanitek ընկերութեան հետ լաւ կապեր ունին:
Հ- Ինչպիսի՞ կապեր ունին:
Ն.Թ.- Նախ եւ առաջ, անոնք շրջապատը չեն աղտոտեր: Միւս խումբը կազմուած է տարեցներէ: Անոնք Հայաստանը մաքուր երկիր կը պատկերացնեն, սակայն շրջապատը կ՛աղտոտեն: Այս խումբին կարելի է կրթել եւ բարձրացնել անոնց իրազեկութիւնը: Երրորդ խումբը կը բաղկանայ անոնցմէ որոնք թիւով մեծ չեն, սակայն կ՛աղտոտեն եւ թերեւս ատկէ ալ նոյնիսկ հաճոյք կը ստանան:
Հ- Այս երրորդ մասը կը բաղկանայ երիտասարդներէ՞ թէ՞ տարեցներէ: Կարելի է յստակացնել անոնց տարիքը:
Ն.Թ.- Տարբեր բնագաւառի պատկանող տիպարներ են: Նոյնիսկ, ընտանիքի մէջ տաս անդամներ կրնան ամէն գնով մաքուր պահել երկիրը, այլ անդամ մը՝ ունենայ բոլորովին հակառակ վերաբերմունք մը, դառնալով տան անբաղձալի տարրը:
Հ- Լաւ լուրեր կ՛իմանամ, բայց իմ փորձառութեամբս, երբ մինչեւ Դեկտեմբեր 2016 կը բնակէի Հայաստան, բոլորովին տարբեր կացութիւն կը տիրէր: Շատեր կը թափէին աղբը, առանց ուշադրութեան:
Ն.Թ.- Հիմա փոխուելու ընթացքին մէջն է, ինչ որ դրական երեւոյթ է:
Հ- Ճշգրիտ, ե՞րբ դուք սկսաք ձեր գործունէութիւնը Հայաստանի մէջ:
Ն.Թ.- 2013 թուականին: Մենք նաեւ կը կատարենք հետեւողական կոչ արշաւներ, գովազդներով, համալսարանական դասախօսութիւններով, թէ հարցազրոյցներով: Կը փորձենք հասարակութեան ծանօթացնել այս մշակոյթը:
Հ- Ես շատ տպաւորուած եմ աղբի կառավարման մշակոյթը խրախուսելու ձեր աշխատանքներով, նոյնիսկ տեղեակ ըլլալով այն փաստին, որ այդ մէկը ձեր մասնագիտական պատրաստութեան մաս չի կազմէր: Գործելաձեւի ձեր նիւթերը կը շօշափեն չափազանց մարդասիրական եւ անձնական թեմաներ, որոնք առնչուած չեն աղբին: Ինչպէս օրինակ, ձեր տեսանիւթերէն մէկուն մէջ աղբահաւաքներէն մէկը կը հիանայ իր սիրելի քաղաք՝ Երեւանի արեւածագով: Ո՞վ է այս մարզէն ներս ձեր պատասխանատուն եւ ինչպէս ձեր արշաւներու համար նիւթեր կը գտնէք:
Ն.Թ.- Մենք մամուլի եւ հաղորդակցութեան գերազանց կազմ ունինք: Անկեղծօրէն, ես այս գործով չեմ զբաղուիր: Մենք կը գործենք Breavis ընկերութեան հետ եւ անոնք կը զբաղուին այս ծրագրերով: Իհարկէ, մենք տեղեկութիւնները կը կիսենք եւ համաձայն ենք անոնց ռազմավարութեան հետ: Սակայն անոնք գովասանքի արժանի են, եւ ոչ թէ ես:
Հ- Կարելի՞ է կարճ տեղեկութիւն մը փոխանցել Breavis ընկերութեան մասին (հարցերը ուղղելով Լիլիթ Յակոբեանին):
Լ.Յ.- Ընկերութեան հիմնադիրը Յովհաննէս Գրիգորեանը, որ նաեւ ընկերութեան նախագահն է: Breavis-ը հաղորդակցութեան եւ հանրային կարծիքի ուսումնասիրման ընկերութիւն է: Մենք հաղորդակցութեան ծառայութիւններ կը կատարենք տարբեր ընկերութիւններու, որոնց կարգին է Sanitek-ը: Մենք աղբահաւաքի մշակոյթը փոխելու նոր ձեւեր կ՛որոնենք, կը փորձենք որ մարդիկ իրենց վրայ վերցնեն շրջապատի անաղարտութեան պատասխանատուութիւնը: Այս գովազդարշաւները հիմնականին մէջ ընկերամշակութային բնոյթ ունին եւ միայն առեւտուրով չեն կատարուիր, այլ ունին նաեւ ընկերային պատասխանատուութիւններ:
Հ- Ինչպիսի՛ ուսումնասիրութիւններ կատարած էք Sanitek-ի գովազդներուն համար:
Լ.Յ.- Իւրաքանչիւր գովազդարշաւէն առաջ, մենք հանրային կարծիքի հետազօտութիւն կը կատարենք, հասկնալու համար, թէ մարդիկ ինչ կը մտածեն աղբահաւաքի մասին: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունին Sanitek-էն: Հարցախոյզի տարբեր ձեւեր կան: Հեռախօսային, անհատական կամ խմբային հարցախոյզներ: Մանրամասնութիւններուն կարելի է ծանօթանալ մեր կայքէջին մէջ: Sanitek-ի պարագային, մեր հարցախոյզին մասնակցեցան 8օօ անձ:Մեր ուսումնասիրութեան արդիւնքները ներկայացուցինք Նիքոլասին եւ մշակցինք հաղորդակցութեան ռազմավարութիւն, մէկ տարուայ համար:
Հ- Ինչպիսի՞ որոշ ծառայութիւններ կը կատարէ Sanitek-ը (Հարցը ուղղելով Նիքոլաս Թաուիլին):
Ն.Թ.- Երեք կարգի ծառայութիւններ կը կատարենք: Մենք կը հաւաքենք աղբը մեծ աղբանողներին, կը կատարենք մաքրութիւն, փողոցներու եւ բակերու մէջ, եւ երրորդ՝, Երեւանի 12 շրջաններուն մէջ, կը մաքրենք ձիւնն ու սառցակալած փողոցները ձմրան ամիսներուն:
Հ- Երեւանէն դուրս, կամ ընդհանրապէս Հայաստանէն դուրս, գործունէութիւն ծաւալելու ծրագրեր ունի՞ք:
Ն.Թ.- Ո՛չ, Երեւանէն դուրս ոչինչ չենք ծրագրած: Հայաստանի միւս շրջաններուն մէջ բաւականաչափ պիւտճէ չկայ: Սակայն, մենք հետաքրքրուած ենք Կովկասեան այլ երկիրներով:
Հ- Հայաստանի տարածքին մէջ, այլ ո՞ր ընկերութիւնները կը զբաղուին աղբահաւաքի գործողութիւններով:
Ն.Թ.- Միւս ընկերութիւնները քաղաքային բնոյթ են եւ կը պատկանին քաղաքապետարաններուն: Թէեւ, կան նաեւ մէկ կամ երկու շատ փոքր ընկերութիւններ …
Հ- Այս ընկերութիւններուն մասին տեղեկութիւններ ունի՞ք:
Ն.Թ.- Ես նոյնիսկ չեմ գիտեր անոնց անունները: Անոնք գիւղերէ ներս կը գործեն: Երեւանի մէջ մենք միակն ենք, որ այդ գործով կը զբաղուինք: Երեւանի թէ ամբողջ Հայաստանի մէջ, մենք նաեւ ամենամեծ ներդրումը կատարած ընկերութիւններէն մէկն ենք:
Հ- Իսկ ո՞վ կը զբաղուէր աղբահաւաքով, նախքան Sanitek-ը:
Ն.Թ.- Քաղաքապետարանի ընկերութիւնները կը զբաղուէին այս գործով: Իւրաքանչիւր շրջան ուներ իր աղբահաւաք ընկերութիւնը:
Հ- Ինչպիսի՞ մարտահրաւէրներ դիմագրաւեցիք սկզբնական շրջանին:
Ն.Թ.- Անկեղծօրէն, շնորհիւ Երեւանի քաղաքապետարանին, ամէն բան մեր ակնկալածէն աւելի հեշտ ընթացաւ, որովհետեւ մենք հիանալի աջակցութիւն ստացած ենք քաղաքապետարանէն:
Հ- Ի՛նչ կը կատարուի կատարուած աղբահաւաքէն ետք: Արդեօ՞ք կը կատարուի յատուկ աշխատանք, մաս առ մաս զտումներ իրագործելու:
Ն.Թ.- Ոչ, մենք աղբը կը փոխադրենք աղբավայրեր: Մէկ կամ երկու ամիսէն, Երեւանի քաղաքապետարանը հին աղբավայրը փակելու եւ Նուպարաշէնի մէջ, միջազգային չափանիշներին համապատասխանող նոր աղբավայր կառուցելու մրցոյթ պիտի յայտարարէ:
Հ- Հայաստանի մէջ, որքան գիտեմ, աղբահաւաքի կառավարման ոլորտը մարդկանց մօտ շատ հետաքրքրութիւն չստեղծէր: Ձեր կարծիքով այս նիւթը, նո՞ր է մարդկանց համար:
Ն.Թ.- Այս նիւթին շուրջ, ընդհանրապէս քսան տոկոսը կ՛անդրադառնայ դրական երեւոյթներուն, իսկ 8օ տոկոսը՝ քննադատութիւններուն:
Հ- Լսած եմ որոշ քննադատութիւններ: Օրինակ, անցեալ ամրանը, լուրեր տարածուած էին, որ որոշ վայրերու մէջ աղբահաւաքը դադրեցուած էր:
Ն.Թ.- Ինչ էլ որ ալ ըլլայ, Sanitek-ը կ՛ընդունի բոլոր խնդիրներու պատասխանատուութիւնը: Մենք երբեք չենք անտեսած մեր պատասխանատուութիւնները: Ընկերութենէն ներս եղած են թեքնիք դժուարութիւններ, որոնք արդէն իսկ վերանորոգուած են: Յուլիս ամսուան ընթացքին, Հայաստան այցելեցին աննախընթաց թիւով զբօսաշրջիկներ: Նոյնիսկ այս պահուն, եթէ Հայաստան այցելէ՛ք, երթեւեկը բնականոն չէ, նախորդ տարիներու համեմատութեամբ: Հետեւաբար, խնդիրներ միշտ ալ ստեղծուած են, որոնք շարունակ լուծուած են:
Հ- Ի՞նչ վիճակի է աղբի վերամշակումը Հայաստանի մէջ:
Ն.Թ.- Մենք հետաքրքրուած ենք վերամշակման հարցով, սակայն վերամշակումը լայնիմաստ նշանակութիւն ունի: Վերամշակումը ունի նախնական խմբաւորման եւ մշակման , նշանակութիւն, մանաւանդ որ զանազան դասակարգի կը պատկանին այս աղբերը: Sanitek-ը այժմ սկսած է քաղաքապետարանի հետ քննարկել վերամշակման հարցը: Կը կարծեմ, որ շուտով գործի կը լծուինք: Տնտեսապէս հասութաբեր չէ այժմ վերամշակման գործարաններ բանալը: Հայաստանը փակ երկիր է: Խնդիրներ ունի Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ հետ: Հայաստանի շուկան դեռ շատ փոքր է վերամշակուած ապրանքներու վաճառքի համար, որոնք կը պահանջեն շատ մեծ ներդրումներ:
Հետեւաբար, անհրաժեշտ է փոխադրութիւնը կատարել Վրաստանի վրայով, ուր փոխադրութեան ծախսերը շատ բարձր են: Երկրորդ երկիրը Իրանն է: Այն խոստումնալից շուկայ ունի, սակայն քաղաքական անկայունութեան պատճառով վտանգաւոր է, եւ այս պահուն Sanitek-ը պատրաստ չէ դիմելու:
Հ- Այո՛, վերամշակման արդյիւնաբերութեան հետ կապուած խնդիրներ կան նաեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ: Օրինակի համար, վերջին լուրերու համաձայն, Միացեալ Նահանգները անկարող է վերամշակուած արտադրանքը վաճառելու շուկաներ գտնել: Այս պահուն վերամշակման արդիւնաբերութեան համար բարենպաստ չկայ: Վերամշակուած արտադրութիւնը կը վաճառուի սպառողներուն, որոնք կարծելով թէ այդ մէկը կը լուծէ աղբի խնդիրը, կը բարձրացնեն սպառումներու քանակը, առաջացնելով յաւելեալ աղբ եւ յաւելեալ վերամշակուած արտադրանք: Մինչդեռ այդ արտադրութեան պահանջքը աճ չարձանագրէր: Ի՞նչ է ձեր կարծիքը այս մասին: Կարծում է՞ք որ անհրաժեշտ է բարձրացնել մարդկանց իրազեկութիւնը աղբի ծաւալի նուազեցման կարեւորութեան մասին:
Ն.Թ.- Առաջին հերթին երկիրը պէտք է մշակէ գլխաւոր նախագիծ: Այժմ Հայաստանի կառավարութիւնը նուիրատուներ կը փնտռէ, գլխաւոր ծրագրի ծախսերը հոգալու համար: Նախ եւ առաջ, պէտք է հասկնալ, թէ տուեալ երկրի կարեւորագոյն խնդիրը ո՞րն է: Աղբահաւաքի կառավարման ոլորտէն ներս, Միացեալ նահանգներուն նպաստող հարցերը տարբեր են Եւրոպայի, կամ Լիբանանի կամ Հայաստանի շահերուն նպաստող խնդիրներէն: Հետեւաբար, անհրաժեշտ է ունենալ գլխաւոր նախագիծ, որ կը պատասխանէ այն հարցին, թէ ի՞նչը կը նպաստի Հայաստանի շահերուն: Այս հարցի պատասխանը չունիմ: Գլխաւոր նախագիծը, որու մշակման համար երկար տարիներու վրայ երկարող ուսումնասիրութիւններ անհրաժշտ են, առնչուած է տնտեսութեանը: Այս գծով ժամանակը կարեւոր է, եւ Հայաստանը ընթանում է ճիշտ ուղղութեամբ:
Հ- Հայաստանում ՛՛Զերօ Աղբ՛՛ նախաձեռնութեան մասին առաջարկներ կա՞ն:
Ն.Թ.- ՛՛Զերօ Աղբ՛՛ նախաձեռնութիւն չկայ: Նոյնիսկ եթէ աղբը հրկիզուի, ապա ան կ՚առաջացնէ մոխիր: Ես անձամբ չեմ ընդունիր ՛՛Զերօ Աղբ՛՛ տարբերակի գոյութիւնը:
Հ- Հայաստանի մէջ ե՞րբ է սկսելու վերամշակման գործընթացը եւ կա՞ն կայացած ծառայութիւններ այդ ոլորտէն ներս:
Ն.Թ.- Այդ գործընթացը պիտի սկսի 2օ18-ի աւարտին: Մեր նպատակն է սկսիլ աղբը խմբաւորելու եւ վերամշակելու գործողութիւններով: Կան մարդիկ, որոնք կը զբաղին վերստին օգտագործելի թափօններու վաճառքով, սակայն անոնց թիւը մեծ չէ:
Հ- Ինչպիսի՛ աշխատաւորներ ունիք:
Ն.Թ.- Մենք ամէն կարգի աշխատող ունինք, պատասխանատու կառավարիչներէն մինչեւ վարորդներ, աղբահաւաքներ եւ այլն:
Հ- Դուք ունի՞ք գիտահետազօտողներ: Եւ այս գծով, այլ ընկերութիւններու հետ կը համագործակցի՞ք:
Ն.Թ.- Մենք շարունակ կը տեղեկացնենք մեր ընկերութիւնէն դուրս աշխատող գիտահետազօտողներուն: Ունինք նաեւ միջազգային խորհրդատուներ, որոնց կարգին է աւստրիական IAT ընկերութիւնը:
