ՄԵԾ ՊԱՀ­ՔԻ ԵՒ ԻՐ ԿԻ­ՐԱ­ԿԻ­ՆԵ­ՐՈՒՆ ԽՈՐ­ՀՈՒՐ­ԴԸ

0 0

  Հայց. Առա­քե­լա­կան եկե­ղեց­ւոյ օրա­ցոյ­ցին կէ­սը կը կազ­մեն պա­հոց օրեր: Այդ օրե­րուն կը հրա­ժա­րինք մի­սով կե­րա­կուր­ներ ու­տե­լէ:

Սա­կայն պահ­քի օրե­րը միայն ատով չեն խորհր­դանշ­ուիր, այլ` մեզ հա­ճոյք­նե­րէ եւ վա­յելք­նե­րէ հե­ռու պա­հե­լու, ինչ­պէս նա­եւ խո­կու­մի, ինք­նաքն­նու­թեան, բա­րե­գոր­ծու­թեան, զղջու­մի եւ ապաշ­խա­րու­թեան, մեղ­քե­րէ ազատ­ման եւ հո­գի­նե­րու մաքր­ման օրեր են:

Պահ­քը կամ ծո­մա­պա­հու­թիւնը նե­րանձ­նա­կան վի­ճակ է, եւ զայն պէտք չէ կա­տա­րել որ­պէս ցու­ցադ­րու­թիւն` մեր շրջա­պա­տին, այլ ի փառս Աստ­ծոյ: Պահ­քի նպա­տակն է մեր մար­մի­նը վար­ժեց­նել սա­կա­ւա­պե­տու­թեան, որ­պէս­զի հարս­տաց­նենք մեր հո­գե­ւոր կեան­քը: Եթէ մէ­կը ինք­նան­պա­տակ ծոմ կը պա­հէ, օրի­նակ` փա­ռա­սի­րու­թեան, կեղ­ծա­ւո­րու­թեան կամ նի­հար­նա­լու հա­մար, ատի­կա ըն­դու­նե­լի չէ Աս­տուծ­մէ, որով­հե­տեւ ապաշ­խա­րու­թեան նպա­տա­կով չէ:

Մեր հո­գե­ւո­րա­կան­նե­րը կ՛ըսեն, որ պահ­քը գե­ղե­ցիկ է, երբ հո­գին իրեն զերծ կը պա­հէ մեղ­քե­րէն: Ի՞ն­չի կը ծա­ռա­յէ մար­մի­նը պահ­քով նի­հարց­նել, եթէ հո­գին կը գիրց­նենք մա­հա­ցու մեղ­քե­րով: Մար­դը հո­գի է եւ մար­մին, եւ ինչ­պէս որ ու­տե­լի­քը մարմ­նին հա­ճե­լի է, նոյն­պէս` պահքն ալ` հոգի­ին: Պահ­քը հո­գին սնու­ցա­նե­լու մի­ջոց է. շա­րա­կան­ներ, հո­գե­ւոր մե­ղե­դի­ներ, աւե­տա­րա­նա­կան ըն­թեր­ցում­ներ, աղօթք­ներ. ահա այն ամէ­նը, որոնց­մով հա­ւա­տաց­եալ մար­դու հո­գին պէտք է սնու­ցան­ուի պահ­քի ըն­թաց­քին:

ՄԵԾ ՊԱՀ­ՔԻ ԿԻ­ՐԱ­ԿԻ­ՆԵ­ՐԸ

Մեծ պահ­քը կ՛ընդգր­կէ վեց կի­րա­կի­ներ, որոնք կ՛առընչ­ուին աստ­ուա­ծաշնչ­եան վեց պատ­մու­թիւն­նե­րու: Այս կար­գը սահ­մա­նած են Յա­կո­բոս Տեառ­նեղ­բայ­րը (Ա. դար) եւ Կիւ­րեղ Երու­սա­ղէ­մա­ցին (Դ. դար): Այդ կի­րա­կի­ներն են` Բուն բա­րե­կեն­դան, Ար­տաքս­ման, Անա­ռա­կի, Տնտե­սի, Դա­տա­ւո­րի եւ Գալստ­եան:

Բուն Բա­րե­կեն­դան

Բա­րե­կեն­դան կը նշա­նա­կէ բա­րի կեն­դա­նու­թիւն, այ­սինքն` աշ­խար­հիկ իմաս­տով` ու­րա­խու­թիւն, վա­յելք, իսկ հո­գե­ւոր իմաս­տը մեզ կը յի­շեց­նէ դրախ­տա­յին երա­նա­կան այն կեան­քը, բա­րի կեն­դա­նու­թիւնը, զորս կ՛ապ­րէ­ին Ադամն ու Եւան, մին­չեւ մե­ղան­չու­մով դրախ­տէն անոնց վտա­րու­մը:

Մին­չեւ մե­ղան­չե­լը մար­դը մարմ­նով ան­մահ էր: Անոր զգա­ցո­ղու­թիւնը ան­հա­մե­մատ նուրբ էր, գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու կա­րե­լիու­թիւնը` աւե­լի լայն ու ազատ: Ինչ­պէս մեր եկե­ղե­ցա­կան հայ­րե­րը կը բա­ցատ­րեն` նա­խա­մար­դու հո­գին ու մար­մի­նը այն­քան նրբօ­րէն մի­ա­հիւս­ուած էին իրա­րու, որ մար­դը, օժտ­ուած ըլ­լա­լով այդ­պի­սի աստ­ուա­ծա­տուր շնորհ­նե­րով, առանց որե­ւէ ար­գել­քի, շփման մէջ կը մտնէր ո՛չ միայն հրեշ­տակ­նե­րու եւ երկ­նա­յին զօ­րու­թիւն­նե­րու, այ­լեւ` Աստ­ուծոյ հետ:

Երբ մար­դը ար­հա­մար­հեց իր ու­նե­ցած ու­րա­խու­թիւնն ու հե­տե­ւե­ցաւ փոր­ձի­չի` սա­տա­նա­յի խօս­քին, ոչ միայն նոր ձեռք­բե­րում­ներ չու­նե­ցաւ, այ­լեւ կորսն­ցուց ինչ որ ու­նէր: Այդ կո­րուս­տը ան­կում էր իրեն հա­մար: Մար­դը փո­փո­խու­թիւն­ներ կրեց թէ՛ հո­գե­պէս, եւ թէ մարմ­նա­պէս: Այ­լեւս ան չու­նէր հո­գե­ւոր այն նրբազ­գա­ծու­թիւնը, որ իրեն թոյլ կու տար մաս­նա­կից ըլ­լալ երկ­նա­յին յա­ւի­տե­նա­կան ու­րա­խու­թեան: Ան սկսաւ ապ­րիլ մարմ­նա­կան, կեն­դա­նա­կան կեան­քով: Իրա­կա­նու­թեան մէջ ան­կու­մը մի­ա­ժա­մա­նակ նա­եւ մահ էր մար­դու հա­մար, քա­նի որ կորսն­ցուց այն բա­րի կեն­դա­նու­թիւնը, որ կը վա­յե­լէր դրախ­տին մէջ:

Ահա բա­րե­կեն­դա­նը այս բա­րի կեն­դա­նու­թիւնն է, որ դրախ­տին մէջ կը վա­յե­լէ­ին Ադամն ու Եւան:

Ար­տաքս­ման Կի­րա­կի

Կը խորհր­դան­շէ Ադա­մի` դրախ­տէն ար­տաք­սու­մը: Ադա­մը եւ Եւան դրախ­տի երա­նու­թեան մէջ եր­կար չմնա­ցին. իրենց գոր­ծած մեղ­քե­րուն պատ­ճա­ռով անոնք դար­ձան մահ­կա­նա­ցու եւ անհ­նա­զան­դու­թեան պատ­ճա­ռով ար­տաքս­ուե­ցան ու դա­տա­պարտ­ուե­ցան քրտնա­ջան աշ­խա­տան­քով իրենց ամե­նօր­եայ հա­ցը վաստ­կե­լու: Սա­կայն Յի­սուս Քրիս­տո­սի մար­դե­ղու­թեամբ մար­դոց առ­ջեւ վերս­տին բաց­ուե­ցաւ դրախ­տի ճամ­բան, եւ մար­դիկ, զղջու­մով, ապաշ­խա­րու­թեամբ եւ առա­քի­նի վար­քով իրենց մեղ­քե­րէն մաքր­ուե­լով, վերս­տին ար­ժա­նա­ցան դրախ­տա­յին երա­նու­թեան:

Անա­ռա­կի Կի­րա­կի

Աւե­տա­րա­նի օր­ուայ ըն­թեր­ցուող առա­կը կը պատ­մէ անա­ռակ որդի­ին մա­սին (Ղուկ. 15; 11-32): Այս առա­կը մարդ­կու­թեան կու տայ բա­րո­յա­կան մե­ծա­գոյն դաս: Մարդ արա­րա­ծը իր կեան­քի ըն­թաց­քին կա­մայ թէ ակա­մայ մեղ­քեր կը գոր­ծէ: Սա­կայն երա­նե­լի է այն մար­դը, որ կ՛ու­նե­նայ քա­ջու­թիւնը, ինչ­պէս անա­ռակ որ­դին, զղջա­լու եւ իր գոր­ծած մեղ­քե­րուն հա­մար Աս­տուծ­մէ նե­րո­ղու­թիւն խնդրե­լու` ըսե­լով. “հա՛յր, մե­ղան­չե­ցի երկն­քի դէմ եւ Քո առաջ“ (Ղուկ. 15; 21): Հայ­րը պատ­րաստ է նե­րե­լու զղջա­ցո­ղին եւ զայն ար­ժա­նի դարձ­նե­լու նախ­կին փառ­քին ու պատ­ուին:

Տնտե­սի Կի­րա­կի

Աւե­տա­րա­նի օր­ուայ ըն­թեր­ցուող առա­կը կը պատ­մէ, թէ ինչ­պէս մե­ծա­հա­րուստ մը գո­վա­սանք­նե­րու կ՛ար­ժա­նաց­նէ իր անի­րաւ տնտե­սը, որ հնա­րամ­տու­թեամբ կ՛օգ­տա­գոր­ծէ իրեն վստահ­ուած նիւ­թա­կան կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը` կար­գա­ւո­րե­լով իր կեան­քի հե­տա­գայ ըն­թաց­քը (Ղուկ. 16; 1-8): Մենք այս աշ­խար­հին վրայ Աստ­ծոյ կող­մէ նշա­նակ­ուած ենք տնտես, ուս­տի անհ­րա­ժեշտ է, որ լա­ւա­գոյնս տնօ­րի­նենք մեր կա­րե­լիու­թիւն­նե­րը` օգ­տա­գոր­ծենք զա­նոնք ո՛չ թէ ի շահ անձ­նա­կան բա­րե­կե­ցու­թեան, այլ` ի շահ անանձ­նա­կան բա­րի­քի, զա­նա­զան­ուե­լով‘ անի­րաւ տնտե­սէն:

Տնտե­սի կի­րակի­էն յե­տոյ` Մեծ պահ­քի քսան­չոր­րորդ օրը, կը կոչ­ուի Մի­ջինք: Մի­ջին­քը կ՛ազ­դա­րա­րէ, որ Մեծ պահ­քը հա­սած է իր կէ­սին:

Անի­րաւ Դա­տա­ւո­րի Կի­րա­կի

Օր­ուայ խոր­հուր­դը առն­ուած է Աւե­տա­րա­նէն (Ղուկ. 18; 1-8): Մարդ յա­ճախ կը յայտն­ուի Անի­րաւ դա­տա­ւո­րի առա­կի դա­տա­ւո­րի դե­րին մէջ, կը պա­տա­հի նա­եւ հա­կա­ռա­կը, երբ նոյն մար­դը հան­դէս կու գայ այ­րի կնոջ փո­խա­րէն: Յի­սուս այս առա­կով ցոյց կու տայ, որ պէտք է նմա­նիլ այ­րի կնոջ, որ առանց ձանձ­րա­նա­լու աղօթք մա­տու­ցեց Աստ­ծոյ, յա­րա­տե­ւօ­րէն հե­տապն­դեց իր դա­տը` այն ակն­կա­լու­թեամբ եւ վստա­հու­թեամբ, որ օր մը կա­րե­լի կը դառ­նայ վե­րագտ­նել իր կորսն­ցու­ցա­ծը եւ ան­տես­ուած իրա­ւուն­քը:

Գալստ­եան Կի­րա­կի

Գալստ­եան կի­րակի­ով կ՛եզ­րա­փակ­ուի Մեծ պահ­քի “ոս­կէ շղթան“: Անով քրիս­տո­նէ­ա­կան Եկե­ղե­ցին իր հա­ւա­տաց­եալ­նե­րը կը հրա­ւի­րէ ըմբռ­նե­լու Քրիս­տո­սի Երկ­րորդ գա­լուս­տի խոր­հուր­դը: Քրիս­տոս Իր առա­ջին գա­լուս­տով քան­դեց դժոխ­քի կա­պանք­նե­րը եւ բա­ցաւ դրախ­տի դռնե­րը, իսկ Երկ­րորդ գա­լուս­տով պի­տի դա­տէ մե­ղա­ւոր­նե­րը եւ ար­դար­նե­րը ար­ժա­նի դարձ­նէ երկն­քի ար­քա­յու­թեան:

Մեծ պահ­քի ըն­թաց­քին հա­ւա­տաց­եալ­նե­րուն առիթ կ՛ըն­ծայ­ուի մտա­ծե­լու փրկա­գոր­ծու­թեան խոր­հուր­դին մա­սին: Անհ­րա­ժեշտ է, որ մար­դիկ գի­տակ­ցին իրենց ըն­ծայ­ուած այս պար­գե­ւին ար­ժէ­քին: Մեծ պահ­քը հո­գե­ւոր իւ­րա­յա­տուկ ճամ­բոր­դու­թիւն մըն է, որ ամէն տա­րի մեզ կ՛առաջ­նոր­դէ դէ­պի սուրբ Զա­տիկ եւ ար­ժա­նի կը դարձ­նէ տօ­նե­լու մեր Տէր Յի­սուս Քրիս­տո­սի հրա­շա­փառ Յա­րու­թիւնը:

Եւ այս­պէս, Բուն Բա­րե­կեն­դա­նին սկսած պահ­քը կը լու­ծենք սուրբ Զա­տի­կէն մէկ օր առաջ` Շա­բաթ երե­կոյ­եան, Ճրա­գա­լոյ­ցի պա­տա­րա­գէն յե­տոյ:

Մեծ Պահ­քի Խո­հեր

Հա­յաս­տա­նի մէջ քրիս­տո­նէ­ու­թիւնը քա­րո­զող եր­կու աո­աք­եալ­նե­րէն մին` Սուրբ Թա­դէ­ո­սի մա­սին հիւս­ուած աւան­դու­թիւ­նով մը կը խորհր­դա­ծենք Մեծ Պահ­քի մա­սին.-

Ս. Թա­դէ­ոս, որուն ան­ուան հիմն­ուած փա­ռա­ւոր վան­քը Վաս­պու­րա­կա­նի այ­սօր­ուան Պարս­կաս­տա­նի սահ­ման­նե­րուն մէջ իր սպանն­ուած վայ­րը կը գտնուի, կը յիշ­ուի սի­րուն աւան­դա­վէ­պով մը, որ մեր պա­պե­րէն ու մա­մե­րէն բեր­նէ բե­րան եկեր հա­սեր է մե­զի: Երբ Յի­սուս առօք–փա­ռօք Երու­սա­ղէմ կը մտնէր, կին մը տրտում–տխուր կ՛ար­տաս­ուէր, վասն­զի ամուլ էր եւ օրէն­քը ար­գի­լած էր ամուլ­նե­րու մաս­նակ­ցու­թիւնը այ­սօ­րի­նակ հան­դէս­նե­րու: Տէր Յի­սուս, որ աւա­նա­կի վրայ կը մտնէր Սուրբ Քա­ղաք, տե­սաւ լա­ցող կի­նը ու ակ­նար­կեց Թա­դէի, որ հասկ­նայ թէ ին­չո՞ւ կու լայ ան ու կը խան­գա­րէ բո­լո­րին ու­րա­խու­թիւնը: Կի­նը ամօ­թա­հար կը հե­կե­կայ “Տէ՛ր իմ, ամո՛ւլ եմ եւ …“: Թա­դէ­ոս կ՛ընդ­հա­տէ անոր խօս­քը. “Կի՛ն, գիրկդ քար մը առ, լա­թով փաթ­թէ իբր մա­նուկ եւ փու­թա՛ ըն­դա­ո­աջ“:

Այդ կի­նը Առաք­եա­լին խրա­տը կը յար­գէ եւ ըսած­նե­րը կ՛ը­նէ, բայց մեծ կ՛ըլ­լայ ներ­կա­նե­րուն զար­ման­քը, երբ այդ քա­րէ ման­կի­կը լե­զու կ՛ել­լէ եւ ան­դա­դար կը ճուայ. “Ով­սան­նա՜, ով­սան­նա՜“: Տէր Յի­սուս կը նա­յի Թա­դէ­ին ու կ՛ը­սէ,- “Թա­դէ՛, այդ քա­րէ ծնուած երա­խան քա­րէ պի­տի մեռ­նի, քար­կոծ պի­տի ըլ­լայ, եւ քո ժո­ղո­վուր­դը քա­րէ ծնուած ժո­ղո­վուրդ թող ըլ­լայ, քա­րի պէս հաս­տա­տուն իր հա­ւատ­քին մէջ“:

Բո­լոր հին աւան­դու­թիւն­նե­րը մի­ա­ձայն են, թէ այդ երա­խայ-քարն էր Սուրբ Ստե­փա­նոս, որուն կնքա­հայրն եղաւ Թա­դէ­ոս առաք­եալ:

Աւան­դա­կան Սո­վո­րու­թիւն­ներ

Մեծ Պահ­քի առա­ջին օրը հո­գե­ւոր մաք­րու­թեան կ՛ու­ղեկ­ցի նա­եւ առար­կա­յա­կան մաք­րու­թիւնը: Տան­տի­կին­ներ կա­նու­խէն կ՛ել­լեն, թո­նիր կը վա­ռեն, ու տան բո­լոր աման-չա­ման, պղինձ-պղընձ-կալ, պտուկ-ճլոր եւ այլն օճա­ռի փսոր­նե­րով կը մաք­րեն ու կը պո­տին (ու­ժով շփեն), եւ եօթն ան­գամ ջինջ ջու­րով կը լուան…:

Այդ օրը ձե­ղու­նէն կը կախ­ուի պահ­քի եօ­թը շա­բաթ­նե­րը խորհր­դան­շող եօ­թը հատ փե­տուր, որոնց ծայ­րե­րը մխուած են խնձո­րի կամ սո­խի, կամ ալ խմո­րէ շին­ուած գնդա­կի մը մէջ, որ կը կոչ­ուի “Ագ­տա­լիզ“: Փե­տուր­նե­րուն չոր­սը ճեր­մակ պէտք է ըլ­լան, երե­քը` սեւ: Ամէն մէկ շաբթ­ուան վեր­ջա­ւո­րու­թեան փե­տուր մը կը փրցուի: Չորս ճեր­մակ փե­տուր­նե­րը կը նշա­նա­կեն ձմրան սպի­տակ ձիւնը, իսկ երեք սեւ փե­տուր­նե­րը` գար­նան այն օրե­րը երբ եր­կի­րը հո­ղով ու կա­նա­չով կ՛երե­ւի:

Առաս­տա­ղէն կախ­ուած Ագ­տա­լի­զը տար­բեր տե­ղեր տար­բեր անուն­ներ ու տար­բեր ձե­ւեր կը ստա­նայ, օրի­նակ, Պայ­պուր­թի կող­մե­րը “Կո­կո­րիճ“ կ՛ան­ուա­նեն եւ անոր սո­խէ գնդա­կին ալ կ՛ը­սեն “խա­րա– խոն­ճո­լոզ““, փե­տուր­նե­րը մխուե­լէն վերջ միայն` “Կո­կո­րիճ“:

Նա­խի­ջե­ւա­նի մէջ առաս­տա­ղէն կախ­ուած խա­մա­ճի­կին կ՛ը­սեն Մրմռաս, զոր յա­տուկ ժա­պա­ւէն­նե­րով կը զար­դա­րեն, Զատ­կի­նը` կար­միր, Ծաղ­կա­զար­դի­նը` կա­նաչ, Լու­սա­ւո­րի­չի­նը սպի­տակ եւ միւս­նե­րը` սեւ:

Մի­ջին­քի Չո­րեք­շաբ­թի երե­կոյ­եան ժա­մուն ջու­րով եւ ձէ­թով լի կոնք մը կը դրուի եւ կ՛ըս­ուի “լիճք“, ուր եղեգ­եայ խա­չի մը մէջ­տեղ պատ­րոյգ մը կը վա­ռի մին­չեւ լոյս: Աո­ա­ւօտ­ուան մաս մաս կը բաժն­ուի գիւ­ղի տու­նե­րուն այդ ջու­րը, որ խա­ռնե­լով խմո­րի մէջ շին­ուի նոյն օր­ուան բա­ղար­ջը, որուն կ՛ըս­ուի “Մի­ջունք“ կամ “Կլոճ“: Այս բա­ղար­ջին մէջ դրամ կամ ու­լունք ալ կը դրուի իբր գու­շակ բախ­տի, ինչ­պէս` Կա­ղան­դին:

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %