0
0
Լուսանկարներ՝ Իննա Մխիթարեանի
Հազիւ 16 գարուններ բոլորած Արէն Կոնեանը (նկար 2) դեռ անձնագիր չունի, իսկ ձեռք բերելու համար պէտք է յատուկ ոդիսականներու դիմէ, որպէսզի հասնի իր նպատակին: Ան կ’ապրի հայ-վրացական սահմանին մօտ Չանախչի գիւղին մէջ, ուր ցայսօր գրեթէ հարիւր ծուխ գոյութիւն ունի: Մօտաւորապէս երկու ամիս առաջ, շրջանի սահմանէն ներս ծագած վէճի արդիւնք, կարելի չեղաւ գիւղին շուրջ ազատօրէն շրջիլ:
Արէնի ծնողները հայկական անձնագիր ունին, իսկ ինք այդ մէկը իրագործելու համար պէտք է որ կատարեն Հայաստան ժամանելով, Կիրովականի շրջանէն ներս:
«Վրացական անձնագիր չեմ ուզում:…Ինչիս է պէտք: Բագրատաշէնի մաքսակէտը չեմ կարող անցնել, քանի որ անձնագիր չունեմ, մեր գիւղից հայ-վրացական սահմանն էլ չեմ կարող հատել, քանի որ երկու կողմերի սահմանապահները չեն թողնում…» կը յայտնէ, որուն նման, գիւղէն երեսուն այլ բնակիչներ միեւնոյն կացութեան մէջ կը գտնուին եւ հայկական անձնագիր հանելու բարդ խնդիրներու առջեւ կը գտնուին …Ահաւասիկ, հայու ճակատագիր:
Հետաքրքրական է թէ Չանախչի հասնելու համար, պէտք է շրջագայիլ ազերի երեք գիւղերու մօտ եւ ապա հասնիլ տուն….քաղցր տուն: Այսպէս, եթէ օր մը պատահի որ ազերի հարեւաններ կռուին կամ որոշեն, որ երբեք չեն փափաքիր կապ ունենալ հայորդիներու հետ եւ թոյլ չտան որ «Չանախչի»ները իրենց գիւղերու ճամբով երթեւեկեն, այդ ժամանակ պիտի ստեղծուի շրջափակման յատուկ իրավիճակ, Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի միջեւ:
Հոս հետաքրքրական է նշել թէ վրացական կառավարութիւնը առատաձեռն գտնուած է հողատարածքէն ներս գտնուող հայկական եւ ազերի գիւղերու նկատմամբ, կատարելով՝ քարքարոտ արահետ-ճամբաներու յատուկ ասֆալթապատում:
Վրաստանի Քվեմօ -Քարթլիի շրջանէն ներս գնուող Չանախչիի միջոցով կ°անցնի հայ-վրացական սահմանապահներու կարեւոր եւ հիմնական ճանապարհներէն մէկը: Դեռեւս չճշդուած հայ-վրացական այս անյստակ սահմանը կը բաժնէ Չանախչիի եւ հայկական այլ գիւղի մը՝ Ջիլիզայի միջեւ անցնող Ճալա գետը: Շրջանի հայութիւնը, վերջերս յատուկ հաղորդագրութեամբ մը, կը յայտնէր թէ.- «Քվեմօ Քարթլիի սահմանակից շրջանը, առաւելաբար հայաբնակ բնակավայրերով, վերածել Վրաստանի պետական դաշնակցային կառոյցի ինքնավար շրջաններից մէկի՝ ինքնակառավարման լայն իրաւասութիւններով՝ ներառեալ բնակչութեան կողմից ազատ ընտրութիւններով ինքնակառավարման բոլոր մարմինների ընտրութեան իրաւունքը եւ Ջաւախքում մշակոյթի, կրթութեան, ընկերային-տնտեսական քաղաքականութեան, հասարակական կարգի պահպանութեան, տեղական ինքնակառավարման եւ շրջակայ միջավայրի պաշտպանութեան իրաւասութիւնները»:
Երեք երեխաներու մայր քսանըհինգ տարեկան Ալլան (նկար 3), ամէն օր ստիպուած է երեքամեայ աղջկայ հսկողութեան տակ դնել հազիւ երկու ամսուայ կեանք ունեցող երեխան… խմելու ջուր բերելու համար: Ամուսինը Իջեւանի մէջ կահոյք պատրաստելու համար նախատեսուած փայտի առուծախով կը զբաղուի: Հանդերձ ընտանիօք, անոնք Չանախչի փոխադրուած են, Նոյեմբերեան շրջանի Այրում գիւղէն: Ալան յիշելով անցեալի օրերը կը նշէ թէ երբ դեռ սահմանի հետ խնդիրը չկար, հարեւան Ջիլիզա գիւղէն, իր հօրաքոյրը‘ Սուետան կը ժամանէր եւ օժանդակութեան կը հասնէր, խնամելով երեխաները: Սակայն դժբախտաբար երկու գիւղերուն միջեւ հեռաւորութիւնը երկար ու անհասանելի է: «Սուետան օգնում էր երեխաներին խնամել, իսկ հիմա միայնակ եմ…» կը հաստատէ Ալլան, որ կ°աւելցնէ թէ քիչ անգամներ կը տեսակցի իր շատ սիրելի հօրաքրոջ հետ:
Ալլան, երեխաներու հետ հաւասար կը խնամէ նաեւ կողքի տան մօտ գտնուող միայնակ ապրող, հարազատներէն լքուած տատիկին՝ Սիրուշ Ծատիրեանին (նկար 4): Անոր համար ալ, ան ջուր կը բերէ, հաց ու ճաշ կը պատրաստէ:
«Մի երկու ամիս կը լինի, որ եկել ենք այստեղ, տունը, որտեղ ապրում ենք, լքուած էր…Մերը չէ: Ամուսինս էլ ամիսը երկու անգամ է գալիս գիւղ, շատ է աշխատում, չի հասցնում: Երեխաներիս համար էլ վրացական անձնագրեր ենք հանել. Երթեւեկելիս պէտք է գալիս…» կ°եզրակացնէ Ալան:
Չանախչիի փոքր դպրոցէն ներս կը յաճախեն 38 աշակերտներ: Փոքր ու գրեթէ կրպակի նմանող այս «կրթօճախիկ»ը ունի վեց ուսուցիչ եւ մարմնամարզանքի երկու ուսուցող, որոնք կը ժամանեն ՄալֆԷուլէն: Գիւղացիներէն ոչ ոք վրացերէն լեզուին չտիրապետէր, փոխարէն թրքերէնն ու ազերի բարբառն է որ կը խօսուի:
Ջաւախքի եւ Քվեմօ Քարթլի շրջաններու հայկական հասարակական կազմակերպութիւնները, ամիսներ առաջ հրապարակած էին յայտարարութիւն մը, որուն մէջ կը վերահաստատէին իրենց այն տեսակէտը, որ Վրաստանի բարգաւաճման, հզօրացման ու զարգացման համար անհրաժեշտ է որդեգրել պետութեան դաշնակցային կառոյց: Յայտարարութեան մէջ կը նշուէր, որ դաշնակցային ինքնավարութիւնները հիմնական երաշխիք կրնան դառնալ Վրաստանի մէջ բնակող ազգային փոքրամասնութիւններու ազգային, մշակութային եւ քաղաքացիական իրաւունքներու պաշտպանութեան:
«Մեր ընտրած քաղաքական պայքարին ճամբով մենք աշխուժ մասնակցութիւն պիտի բերենք Վրաստանը դաշնակցային կառուցաձեւով օժտելու եւ սահմանային շրջանը դաշնակցային այդ պետութեան լիիրաւ միաւոր դարձնելու ուղղուած գործընթացներուն: Մեր ընտրած ուղին արդար է եւ ուղղուած է Վրաստանը ժողովրդավարական, բարգաւաճ եւ հզօր երկիր վերածելուն: Համոզուած ենք, որ ազգամիջեան փոխադարձ հանդուրժողականութիւնը պարտադիր պահանջ պիտի ըլլայ Վրաստանի՝ բոլոր ազգերու քաղաքացիներուս համար», կþըսուի յայտարարութեան մէջ:
«ՀԱՅՐԵՆԻՔ»
