0
0
Ստորեւ, լոյս կ՛ընծայենք, հարցազրոյց մը, կատարուած “Հորիզոն“ի Հայաստանի թղթակից Նայիրի Մկրտիչեան–Տաղլեանի կողմէ, ““Դէպի Հայք““ կազմակերպութեան գործադիր–տնօրէն Սեւան Գապագեանի հետ: Սեւան Գապագեան 2006 թուականին իր ընտանիքին հետ փոխադրուած է Հայաստան, զաւակները հայրենիքին մէջ մեծցնելու նպատակով: Հայաստանի մէջ բնակութիւն հաստատելու իր որոշումը չի վերագրեր միմիայն հայրենասիրութեան, թէեւ Հայաստան փոխադրուելուն մէջ մեծ դեր ունեցած է հայրենասիրութիւնը: Սեւանին համար Հայաստանի մէջ դժուարութիւններ չկան, բայց կան խնդիրներ` որոնցմէ շատ ու շատ երկիրներ կ՛անցնին: Ան Հայաստանի ամենամեծ խնդիրը կը համարէ Հայաստանի “հակադեսպաններ“ը, որոնք այսօր մեծ բաղանք մը կը կազմեն:
Սեւան Գապագեան գործադիր տնօրէնն է ““Դէպի Հայք““ հիմնադրամին, որուն գործունէութիւնը ան կը համարէ յաջողած, որովհետեւ մինչեւ օրս ծրագրին մասնակցած են մօտ 820 հայ երիտասարդներ, որոնցմէ 50-ը տեղափոխուած են Հայաստան:
Հ.- Ինչո՞ւ եկաք Հայաստան: Հայրենասիրութի՞ւնը ձեզ մղեց կամ յարմար աշխատանքի առիթ կար:
Պ.- Հայաստան գալու նպատակ ունէինք, որուն յաջորդեց նաեւ յարմար աշխատանքի առաջարկը: Սակայն երկու գլխաւոր պատճառ ունէինք Հայաստան փոխադրուելու. նախ կ՛ուզէինք հոս ապրիլ եւ մեր զաւակները Հայաստանի իրականութեան մէջ մեծցնել: Մեր կարծիքով Հայաստանը հնարաւորութիւն կու տայ երեխաներուն, որպէսզի լայն աշխարհայեացք ունենան: Բնականաբար ես կ՛ուզեմ որ ապագային անոնք ըլլան Հայաստանի բնակիչներ, սակայն եթէ փափաքին այլ երկրի մը մէջ իրենց ուսումը շարունակել` դաշտը բաց է, չենք բացառեր նաեւ Հայաստանի մէջ ուսանելու հնարաւորութիւնը: Ես չեմ ընդունիր այն կարծիքը, որ Հայաստանի կրթական համակարքը լաւ չէ, մենք այդպէս չենք մտածեր, դաշտը բաց է եւ ուսումնասիրութեան կը կարօտի:
Հայաստան հաստատուելուս մէջ կայ նաեւ զգացական բաժին մը, որ կարելի չէ անտեսել: Եթէ մէկը իր շրջապատէն, իր առօրեայ իրականութենէն, իր ընտանիքէն կը հեռանայ եւ Հայաստանը կը նախընտրէ, անոր մէջ պէտք է “կասկածելի“ բաժին մը տեսնել: Սակայն ես այդ ամէնը ետեւ չձգեցի ու չտեղափոխուեցայ Թայլանտ, Լիբանան կամ Գանատա, այլ` Հայաստան, որ այնպիսի երկիր մը չէ ուր գործի հսկայական հնարաւորութիւն կայ, կամ անձնական յառաջդիմութեան առիթներ: Ուրեմն զգացական բաժին կայ: Բայց չեմ ուզեր նաեւ մեծ բառեր օգտագործել եւ ըսել որ ասիկա հայրենասիրութիւն է:
Մենք կ՛ուզենք այս երկիրը յառաջդիմէ եւ որքան մարդ մասնակցի այդ գործընթացին, այդքան աւելի հեզասահ կ՛ընթանայ այդ յառաջընթացը, որքան մարդ հեռուէն հայրենասիրութիւն ցուցաբերէ, այդքան աւելի դժուար կ՛ընթանայ հայրենասիրութիւնը: Հայրենասիրութիւնը յաճախ բովանդակութիւն չունի, աւելի գործնական պէտք է ըլլայ, որ իմաստաւորուի:
Հ.- Հայաստան տեղափոխուած են հայեր, որոնք էութեամբ Հայաստանի մէջ չեն ապրիր, մաս չեն կազմեր անոր հասարակական կեանքին, իրադարձութիւններուն, եկած են գործի բերումով, սակայն իրենց գալը կը համարեն հայրենասիրութիւն: Ի՞նչ կ՛ըսէք այդ մասին:
Պ.- Հայաստան կ՛ապրին նաեւ ոչ հայեր, որոնք եկած են գործ ընելու եւ ոչ մէկ բանի հետ չեն առնչուիր, իրենց գործը կը վերջացնեն ու կը մեկնին: Կրնայ ըլլալ կան նաեւ հայեր, որոնք եկած են յատուկ աշխատանքի մը պատճառով եւ երբ իրենց առաքելութիւնը կ՛աւարտի` կ՛անցնին ուրիշ հանգրուանի: Ես ոչ մէկուն հասցէին մեղադրական կամ քննադատական խօսք չեմ ուզեր ըսել, ամէն մարդ ունի իր հասկացողութիւնը, իր որոշումները առնելու եղանակը, ով կ՛ուզէ կու գայ, ով չ՛ուզեր չի գար, ամենակարեւորը այն է, թէ պէտք է մտածենք թէ մենք ի՞նչ կ՛ընենք այս երկրի համար եւ ինչո՞ւ կ՛ընենք: Ինչքան հնարաւոր է պէտք է մարդոց ներգրաւել եւ ներշնչել, որ այստեղ երկիր մը կայ եւ անկախ իր բոլոր մարտահրաւէրներէն, բացասական երեւոյթներէն առաւելագոյն չափով կը կարօտի ներուժի, որպէսզի յառաջընթաց արձանագրէ:
Ես երբեք չեմ նկատեր Հայաստան ապրիլը որպէս դժուարութիւն: Զիս կը նեղացնեն այն հարցերը, որոնք քեզ ալ կը նեղացնեն նոյն չափով, բայց ես անոնց չեմ նայիր իբրեւ դժուարութիւններ, ես կը նկատեմ զանոնք իբրեւ հանգրուաններ, որոնք լուծման կարիք ունին: Ամէն երկիր կ՛անցնի իր հանգրուաններէն, Հայաստանը նոյնպէս: Մենք ալ կ՛ուզենք տեսնել օրէնքի առկայութիւնը եւ անոր առջեւ հաւասարութիւնը: Երբ բացակայ են այս բոլորը կը նեղանանք իբրեւ անհատ, բայց անոնք ոչ թէ դժուարութիւններ են կամ երկրի խնդիրներ, այլ երկրի մէջ գոյութիւն ունեցող երեւոյթներ: Օրինակ Ամերիկայի պարագային, 40-ական 60-ական թուականներուն, արեւելեան մեծ քաղաքներու մէջ “մաֆիա“ն կը տիրէր եւ բացայայտ սպանութիւններ կ՛ըլլային փողոցներու մէջ: 40 տարի պահանջեց, որ կարելի ըլլայ այդ “մաֆիա“ի գործունէութիւնը սահմանափակել: Սակայն այդ բոլոր խնդիրներով հանդերձ, Ամերիկան այն ժամանակ երբեք չդարձաւ այն երկիրը, որ մարդոց վանէ, այդ ժամանակ ալ մարդիկ կ՛ուզէին Ամերիկա երթալ: Փողոցներու մէջ սպանութիւններ գործող “մաֆիոզ“ները կամ “մաֆիա“ն հակաքարոզչութեան պատճառ չհանդիսացան, այլ վերածուեցան ֆիլմի: Եթէ Հայաստանի վաճառանիշ դարձնենք կաշառակերութեան երեւոյթը, ընտրախախտումները, այդ մէկը մեր սխալը կ՛ըլլայ, ոչ թէ երկրինը. հետեւաբար ես անոնք չեմ դիտեր իբրեւ դժուարութիւններ, այլ իբրեւ հարցեր, որոնք պէտք է լուծուին: Ուստի, ինծի համար հիմնականը այս երկիրը յաջողութեան հասցնելն է, ճիշդ ուղղութիւնը ցոյց տալը, ինչպէս ծնողք մը իր երեխային:
Հ.- Ի՞նչ կ՞ըսէք արտագաղթողներու մասին:
Պ.- Ամէն մարդ ունի իր դժուարութիւնները, սակայն կը յուսամ, որ արտագաղթողը չի դառնար Հայաստանի ապագայ “հակադեսպան“ը եւ խօսի միմիայն Հայաստանի դժուարութիւններուն մասին: Որպէսզի Հայաստանը յաջողի, պէտք է ամէն հայ ըլլայ այդ յաջողութեան հաւատացողը, տեսնողը, ներշնչողը: Այսօր մեր ամենամեծ խնդիրը Հայաստանի հակադեսպաններու մեծ բաղանք ունենալն է. մարդիկ, որոնք Հայաստանի վրայ գիծ քաշած են եւ Հայաստանի վրայ թոյնը կը թափեն ամէն տեղ: Հակադեսպան ըլլալը, աւելի ցաւալի է, քան այս երկրի մէջ գոյութիւն ունեցող որեւէ բացասական երեւոյթ:
Կ՛ուզեմ առաւելագոյն չափով մարդիկ Հայաստանի հետ առնչուին: Ինծի համար կարեւորը ոչ թէ ֆիզիքապէս այլ մտքով եւ գործնականապէս Հայաստան տեղափոխադրուիլն է, որովհետեւ ֆիզիքապէս Հայաստան տեղափոխուիլը շատերու համար գործնական չէ, բայց այդ չի նշանակեր, որ չեն կրնար առնչուիլ Հայաստանի հետ: Ամենակարեւորը Հայաստանի ճիշդ դեսպանը ըլլալն է, այդ մէկը ոչ դրամ կը պահանջէ, ոչ ժամանակ, մնացեալ աշխատանքները կարելի է համարել որպէս շահ:
Հ.- “Դէպի Հայք“ կամ Birthright Armenia հիմնադրամը տասը տարեկան եղաւ, ինչպէ՞ս կը գնահատէք անոր առաջին տասնամեակի գործունէութիւնը:
Պ.- Տասը տարուան ընթացքին Հայաստան եկած է 20-32 տարեկան տարբեր մասնագիտութիւններ ունեցող 820 կամաւոր, 30 տարբեր երկիրներէ: Մասնակիցները իրենք կ՛որոշեն իրենց այցի թուականն ու ժամկէտը, երբ կ՛ուզեն այն ժամանակ կու գան: Ծրագրին մասնկացութեան նուազագոյն ժամկէտը մէկ ամիս է, բայց ունինք քաջալերական առաջարկներ. երբ կամաւորը ինը շաբաթ կը մասնակցի, մենք կը փակենք անոր ճանապարհածախսին կէսը, 14 շաբթուան պարագային` կը փակենք ամբողջը, իսկ 18 եւ աւելի մասնակցողի` ճանապարհածախսէն բացի նաեւ ամսական գրպանի ծախսը կու տանք: Այսպիսով կը փորձենք աւելի երկարացնել իրենց կամաւոր աշխատանքին ժամկէտը: Հիմնադրամի այս ծրագիրը ոչ թէ զբօսաշրջութիւն է, այլ Հայաստանի հետ խորքային կապեր ստեղծելու կամ ամրացնելու ծրագիր:
Ես կը կարծեմ, որ “Դէպի Հայքը“ յաջող ծրագիր է, որովհետեւ ծրագրին մասնակից իւրաքանչիւր անձի մէջ կը տեսնես յստակ փոփոխութիւն` Հայաստանին նոր տեսանկիւնէ նայելու եւ անոր հետ առնչումի ձեւի փոփոխութիւն: Յաջողութեան տուեալներէն մէկը այն է, որ մասնակիցներէն յիսունէ աւելի կամաւորներ Հայաստան տեղափոխուած են: Մեր հիմնական նպատակը Հայաստանի հետ կապ ստեղծելն է, իսկ երբ այդ կապը կ՛առաջնորդէ որոշ ծրագիրներու մէջ ընդգրկուելու, ուրիշ բաներ նախաձեռնելու եւ կամ Հայաստան տեղափոխուելու` շատ աւելի լաւ. կ՛ուզենք իւրաքանչիւր երիտասարդի կապը Հայաստանի հետ երկու քայլ առաջ տանիլ:
Ամէն տարի մասնակիցներուն թիւը կ՛աճի` այս տարի կ՛ակնկալենք 180-200 կամաւորի մասնակցութիւն: Առաջին տարին ծրագիրին մասնակցած է մօտ 40 կամաւոր:
Հ.- Մասնակիցները առաւելաբար ո՞ր երկիրներէն են եւ ինչպէ՞ս է անոնց հայերէն լեզուի իմացութեան մակարդակը:
Պ.- Մասնակիցներու 70% Ա.Մ.Ն.-էն են, 8% Գանատայէն, մնացեալը` Եւրոպա, Հարաւային Ամերիկա, Միջին Արեւելք եւ վերջերս մասնակիցներ ունեցանք նաեւ նախկին խորհրդային երկիրներէն: Իրանէն եւ Իսթամպուլէն մասնակից չենք ունեցած: Ինչ կը վերաբերի հայախօսութեան, մեր ծրագրի մէջ կայ հայերէն լեզուի դասընթացք: Սակայն ծրագրին մասնակիցները պարտաւոր են մինչեւ իրենց Հայաստան ժամանումը հայերէն սորվիլ, որոշ գաղափար ունենալ լեզուին մասին եւ իրենց գալէն ետք հետեւին դասընթացքներու: Ունեցած ենք մասնակիցներ, որոնք չեն գիտցած հայերէն հաղորդակցիլ, սակայն ծրագրի աւարտին հայերէն խօսիլ: Բոլորը լեզու կը սորվին, Հայաստանի իրականութեան կը ծանօթանան եւ կ՛ըլլան լաւ դեսպաններ` կը գիտակցին, որ այս երկիրը պիտի յաջողի եւ դժուարութիւնները պիտի լուծուին:
Հ.- Ինչո՞ւ միայն արեւելահայերէն դասընթացքներ կը կազմակերպէք, չէ՞ որ մասնակիցներուն զգալի մասը արեւմտահայեր են:
Պ.- Լեզուի դասընթացքի հիմնական նպատակներէն մէկը այն է, որ ծրագրի մասնակիցները աշխատանքի ընթացքին կարենան հաղորդակցիլ: Սակայն երբ լեզու մը սորվելու հնարաւորութիւն ստեղծես, անհատին վրայ պարտաւորութիւն կը դնես որ այդ լեզուն աւելի լաւ սորվի: Յետագային ինք կ՛ընտրէ, իր միջավայրին համաձայն, թէ այդ լեզուին ո՞ր ճիւղին մէջ հմտանայ: Մենք իրենց արեւելահայերէն կը սորվեցնենք, որովհետեւ հոս իրենց անհրաժեշտ միջավայրին հետ շփման համար:
Հ.-Ո՞վ է ““Դէպի Հայք““ հիմնադրամի հովանաւորը:
Պ.- Էտիլ Յովնանեան եղած է ծրագրի հիմնադիրն ու հիմնական հովանաւորը , իսկ 2014-էն սկսեալ ան որոշեց հոգալ ծրագրի բոլոր ծախսերը, հետեւաբար մենք այլեւս դրամահաւաքի հեւքին մէջ չենք. ատիկա մեծ առաւելութիւն է մեզի համար, մենք այլեւս աւելի մեծ ժամանակ կը տրամադրենք աշխատանքի:
