ԿԼՈՐ ՍԵՂԱՆ՝ ԳԵՐՄԱՆԻՈՅ ՄԷՋ ՀԱՅ-ԹՐՔԱԿԱՆ ՄԵՐՁԵՑՈ՞ՒՄ, ՀԵՌԱՆԿԱ՞Ր, ԹԷ՞ ՎՏԱՆԳ

0 0
Read Time:24 Minute, 3 Second
germany_Qnnarkman_masnakitsnere_1

 Երեք մայ­րա­քա­ղաք­նե­րից՝ Երե­ւա­նից, Պեռ­նից ու Ան­գա­րա­յից, Օգոս­տո­սի 31-ի գի­շե­րը Հա­յաս­տան-Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի մա­սին հրա­տա­րակ­ուած ար­ձա­նագ­րու­թիւն­ներն ու դրանց ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը ալե­կո­ծե­ցին միլի­ո­նա­ւոր հա­յե­րի մտքերն ու հո­գի­նե­րը: Յա­ջորդ առա­ւօտն իսկ, Գեր­ման­իոյ Հայ Ակա­դե­մա­կան­նե­րի Միու­թեան (ՀԱՄ) վար­չու­թիւնը որո­շեց հա­ւաք­ուել ու ան­մի­ջա­պէս քննար­կել ճա­կա­տագ­րա­կան կոչ­ուե­լու հան­գա­ման­քին հա­ւակ­նող փաս­տաթղ­թերն ու դրան­ցից բխող մտա­հո­գիչ հե­ռան­կար­նե­րը: Սեպ­տեմ­բե­րի 2ին որո­շում կա­յաց­ուեց՝ առանց ժամ իսկ կորց­նե­լու կազ­մա­կեր­պել հա­մայն­քա­յին լայն քննար­կում, հրա­ւի­րել նա­եւ Գեր­ման­իա­յում Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան դես­պա­նու­թեան ու Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թեան մշտա­կան ներ­կա­յաց­չու­թեան ղե­կա­վար­նե­րին: Գեր­ման­իա աշ­խա­տան­քի ժա­մա­նած ՀՀ նո­րան­շա­նակ դես­պան Ար­մէն Մար­տի­րոս­եա­նի գրա­սե­ղա­նին առա­ջին աշ­խա­տան­քա­յին օրն իսկ դրուեց ծրագ­րին մաս­նակ­ցե­լու հրա­ւէ­րը: Ի պա­տիւ նոր դես­պա­նի, պէտք է ասենք, որ ար­ժե­ւո­րե­լով հա­մայն­քի ու դես­պա­նու­թեան մի­ջեւ մի­ան­գա­մից աշ­խա­տան­քա­յին-գործ­նա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ հաս­տա­տե­լու երկ­կող­մա­նի ձգտու­մը, առաջ­նորդ­ուե­լով հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի մա­սին ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի դիր­քո­րո­շումն ան­ձամբ ներ­կա­յաց­նե­լու, առ­հա­սա­րակ հար­ցի կա­րե­ւո­րու­թեան գի­տակ­ցու­թեամբ, ՀՀ դես­պա­նը յա­ջորդ օրը տուեց ծրագ­րին մաս­նակ­ցե­լու իր ու դես­պա­նու­թեան երկ­րորդ քար­տու­ղար Համ­բար­ձում Մի­նաս­եա­նի մաս­նակ­ցու­թեան հա­մա­ձայ­նու­թիւնը: Հար­ցի քննարկ­ման հրա­ւէ­րին ան­մի­ջա­պէս դրա­կան պա­տաս­խան տուեց նա­եւ Գեր­ման­իա­յում ԼՂՀ մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Գա­յա­նէ Ափին­եա­նը: Երեք պե­տա­կան այ­րե­րի կող­քին քննարկ­մա­նը մաս­նակ­ցե­ցին երեք սփիւռք­եան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ՝Գեր­մա­նա­հա­յոց կենտ­րո­նա­կան խոր­հուր­դի նա­խա­գահ, դկտր. Շա­ւարշ Յո­վա­սափ­եա­նը, Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Պրիւք­սէ­լի գրա­սեն­եակ:

Օրուան նախագահ Ազատ Օրտուխանեան
Օրուան նախագահ Ազատ Օրտուխանեան

Գրա­սեն­եա­կի Գեր­ման­իոյ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Անդ­րա­նիկ Ազ­նա­ւու­րը եւ գեր­մա­նա­հայ հա­մայն­քի փոր­ձա­ռու գոր­ծիչ, դկտր. Րաֆ­ֆի Պեկջտ­եա­նը: Քննար­կու­մը վա­րում էր ՀԱՄ-ի նա­խա­գահ Ազատ Օր­տու­խան­եա­նը: Հապ­ճեպ կազ­մա­կերպ­ուած բա­ւա­կա­նին ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան ծրագ­րին ներ­կայ էին 90 մաս­նա­կից­ներ, որոնց մէջ էին Գեր­մա­նա­հա­յոց կենտ­րո­նա­կան խոր­հուր­դի վար­չա­կան­նե­րը, Ախե­նի հայ հա­մայն­քի նա­խա­գա­հը, Սիլ­վա Կա­պու­տիկ­եա­նի ան­ուան Գեր­մա­նա­հայ Կա­նանց Միու­թեան նա­խա­գա­հու­հին, Նոր Սե­րունդ երի­տա­սար­դա­կան կազ­մա­կեր­պու­թեան ղե­կա­վար­նե­րը, Գեր­մա­նա­հայ Բժիշկ­նե­րի ու Բու­ժաշ­խա­տող­նե­րի Միու­թեան, Քյոլ­նի Եկե­ղե­ցա­կան Միու­թեան վար­չու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, Կենտ­րո­նա­կան Գեր­ման­իոյ հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րի հո­գե­ւոր հովիւը, տար­բեր քա­ղա­քա­կան հա­յեացք­նե­րի յա­րող ակ­տիւ հա­մայն­քա­յին­ներ, ՀԱՄ-ի բազ­մա­թիւ ան­դամ­ներ, ու­սա­նող­ներ: ՀԱՄ-ի վար­չու­թիւնը ՀՀ-ից ու Գեր­ման­իոյ տար­բեր քա­ղաք­նե­րից բազ­մա­թիւ մտա­հո­գիչ նա­մակ­ներ էր ստա­ցել, որոնք, սա­կայն, ժա­մա­նա­կի սղու­թեան պատ­ճա­ռով երե­կո­յեան կար­դալ հնա­րա­ւոր չե­ղաւ: Ժա­մը 16:00-ին յայ­տա­րար­ուած ծրա­գի­րը սկսուեց ճիշտ ժա­մին ու դես­պա­նու­թեան ղե­կա­վար­նե­րի մաս­նակ­ցու­թեամբ շա­րու­նակ­ուեց եր­կուս ու կէս ժամ: Այ­նու­հե­տեւ դես­պանն ու իր օգ­նա­կա­նը մեկ­նե­ցին Պեռ­լին, որից յե­տոյ քննար­կու­մը շա­րու­նակ­ուեց մին­չեւ 20 անց 30 ռո­պէ: Քննարկ­մա­նը մաս­նակ­ցող բա­նա­խօս­նե­րին ու ներ­կա­նե­րին բա­րի գա­լուստ մաղ­թե­լուց ու ակ­տիւ քննարկ­ման հրա­ւի­րե­լուց յե­տոյ ծրագ­րի վա­րո­ղը բարձ­րա­խօ­սը տրա­մադ­րեց բա­նա­խօս­նե­րին, որոնք ներ­կա­յաց­րին հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի բե­կում­նա­յին զար­գա­ցում­նե­րի մա­սին իրենց կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րի ու հա­յոց եր­կու հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րի պաշ­տօ­նա­կան տե­սա­կէտ­նե­րը:

Անդրանիկ Ազնաւուր
Անդրանիկ Ազնաւուր

 Անդ­րա­նիկ Ազ­նա­ւու­րը քննար­կու­մը սկսեց հե­տեւ­եալ ար­տա­յայ­տու­թե­ամբ. »Մենք դէմ չենք Հա­յաս­տա­նի եւ Թուրք­իոյ մի­ջեւ դիւա­նա­գի­տա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հաս­տատ­մա­նը, սա­կայն, ինչ­պէս միշտ շեշ­տել ենք՝ առանց նա­խա­պայ­մա­նի: Մենք այս­տեղ կաս­կած չենք ար­տա­յայ­տում ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի ազ­նիւ մղում­նե­րի ու հայ­րե­նա­սի­րու­թեան վրայ, բայց կար­ծում ենք, որ այս հար­ցում նրանք մեծ սխալ են գոր­ծում: Այս փաս­տաթղ­թե­րը ոչ թէ նա­խա­պայ­ման­ներ են պա­րու­նա­կում, այլ շատ աւե­լին: Ստո­րագ­րե­լով այս փաս­տաթղ­թե­րը նրանք մեզ եւ մեր սե­րունդ­նե­րին դնում են չա­փա­զանց մեծ դժուա­րու­թիւն­նե­րի առ­ջեւ, ան­չա­փե­լի մեծ վնաս հասց­նում մեր ժո­ղովր­դի իրա­ւունք­նե­րին: Կա­տա­րուող սխա­լի շտկու­մը ապա­գա­յում անե­րե­ւա­կա­յելի­օ­րէն դժուար է լի­նե­լու: Նման հա­մազ­գա­յին տա­րո­ղու­թիւն ու­նե­ցող բարդ հար­ցե­րի վճռա­հա­տու­մը այս­պէս գաղտ­նի բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րի ճա­նա­պար­հով կա­տա­րելն ու հայ ժո­ղովր­դին մաս­նա­կից չդարձ­նե­լը գտնում ենք խիստ քննա­դա­տե­լի: Փաս­տօ­րէն Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը մեր առ­ջեւ դրել են պատ­րաս­տի ապուր: Կամ այո ենք ասե­լու կամ ոչ: Մենք այս պա­րա­գա­յում միայն ոչ կա­րող ենք ասել«:

Րաֆ­ֆի Պե­տիկ­եա­նի կար­ծի­քով »թուր­քե­րը կրկին կեղծ են մեզ հետ: Ես որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նից մա­զա­պուրծ եղած ըն­տա­նի­քի զա­ւակ ոչ մի հա­ւատ չու­նեմ մար­դաս­պան պե­տու­թեան հան­դէպ, հա­մոզ­ուած չեմ, որ թուր­քե­րը Հա­յաս­տա­նի եւ հայ ժո­ղովր­դի հան­դէպ որե­ւէ բա­րի բան կը ցան­կա­նան անել«:

Գեր­մա­նա­հա­յոց կենտ­րո­նա­կան խոր­հուր­դի նա­խա­գահ, դոկտր. Շա­ւարշ Յո­վա­սափ­եա­նը ներ­կա­յաց­րեց հա­մայն­քի ղե­կա­վար կազ­մա­կեր­պու­թեան տե­սա­կէ­տը. »Մեր գա­ղու­թի տե­սա­կէ­տը այս հար­ցում մենք ար­դէն մեր մամ­լոյ հա­ղոր­դակ­ցու­թեան մի­ջո­ցով յայտ­նել ենք: Յար­գե­լի պա­րոն դես­պան, չգի­տեմ, այն Ձեզ հա­մար թարգ­մա­նել են, թէ ոչ, ուս­տի եւ կրկնում եմ. Մենք, սփիւռք­եան բազ­մա­թիւ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րի նման, ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի այս ձե­ւին խիստ դէմ ենք, այն հա­մա­րում ենք չա­փա­զանց վնա­սա­կար ու վտան­գա­ւոր մեր ժո­ղովր­դի հա­մար, ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րից պա­հան­ջում ենք այս տեքս­տը չստո­րագ­րել, այն վտան­գում է մեր իրա­ւունք­նե­րը մեր հայ­րե­նի­քի նկատ­մամբ: ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նից մենք մին­չեւ հի­մա ոչ մի ման­րա­մասն ու ամ­բող­ջա­կան տե­ղե­կա­տուու­թիւն չենք ստա­ցել«:

Դեսպան Արմէն Մարտիրոսեան
Դեսպան Արմէն Մարտիրոսեան

 Ըստ ԼՂՀ մշտա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Գա­յա­նէ Ափին­եա­նի »նա­խաս­տո­րագր­ուած փաս­տաթղ­թե­րը նոյ­նիսկ կա­րե­լի է հա­մա­րել հայ դիւա­նա­գի­տու­թեան յա­ջո­ղու­թիւն, դրանք մեր ու օտա­րազ­գի պատ­մա­բան­նե­րին հնա­րա­ւո­րու­թիւն կը տան Օս­ման­եան կայս­րու­թեան ար­խիվ­նե­րից հա­նել կա­րե­ւոր փաս­տաթղ­թեր ու պաշտ­պա­նել մեր շա­հե­րը«:

ՀԱՄ-նա­խա­գահ Ազատ Օր­դու­խան­եա­նը ներ­կա­յաց­րեց կազ­մա­կեր­պու­թեան դիր­քո­րո­շու­մը ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի վե­րա­բեր­եալ. »Հա­մազ­գա­յին հիմ­նախն­դիր­նե­րը, ինչ­պի­սիք են Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան, Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նին վե­րա­բե­րուող ամէն մի հարց, հա­յոց գրա­կան լեզ­ուի ուղ­ղագ­րու­թեան եւ այլ հա­մազ­գա­յին ընդգր­կում ու­նե­ցող հիմ­նա­հար­ցեր պէտք է լուծ­ուեն հա­մազ­գա­յին ու­ժե­րով: Այ­սինքն՝ այ­սօր աշ­խար­հում ապ­րում է մօտ 12 միլի­ոն հայ: ՀՀ-ն իր 3 մլն. բնակ­չու­թեամբ սոյն հար­ցե­րի լուծ­ման գոր­ծում ու­նի միայն 25 տո­կոս ձայ­նի իրա­ւունք, 75 տո­կո­սը պատ­կա­նում է սփիւռ­քին: ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը իրա­ւունք չու­նեն որո­շում­ներ կա­յաց­նել 60 հա­զա­րա­նոց գեր­մա­նա­հա­յե­րի կամ 450 հա­զա­րա­նոց ֆրան­սա­հա­յե­րի փո­խա­րէն: Հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը ոչ այ­սօր եւ ոչ էլ ապա­գա­յում չեն կա­րող լի­նել Հա­յաս­տան-Թուրք­իա յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ, այլ հայ եւ թուրք ժո­ղո­վուրդ­նե­րի յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ են: Այ­սօր հա­յե­րի ու­ժը գտնւում է ոչ միայն ՀՀ-ի տակ, այլ նա­եւ նրա շուրջ: Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցը մնում է ու­ժեղ զէնք ՀՀ-ն ու սփիւռ­քը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար, այն չենք կա­րող կա­մա­ւոր յանձ­նել: Հեր­թա­կան ան­գամ չենք ցան­կա­նում ազ­գո­վի Գրի­գոր Զօհ­րապ դառ­նալ, որը քայ­լում էր մահ­ուան ճա­նա­պար­հով, բայց դեռ հա­ւա­տում էր Թա­լաթ փա­շա­յի բա­րե­կա­մա­կան խօս­քե­րին, որը դա­հիճն ար­տա­յայ­տել էր իր մահ­ուան հրա­մա­նը տա­լուց մի քա­նի ժամ առաջ: Մենք ցե­ղաս­պա­նու­թեան հետ ապ­րել ենք նա­եւ հո­ղաս­պա­նու­թիւն, այ­սինքն՝ սպան­ուել է ոչ միայն մեր ժո­ղովր­դի մեծ մա­սը, այլ մե­զա­նից բռնի խլուել մեր սուրբ հայ­րե­նի­քը: Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նը, ի տար­բե­րու­թիւն մեր ան­մեղ նա­հա­տակ­նե­րի, ան­դառ­նա­լի կո­րուստ չէ մեզ հա­մար: Ի՞նչ է անում դա­հիճն այ­սօր՝ փոխ­հա­տու­ցե­լու հա­մար իր զո­հի ժա­ռանգ­նե­րին: Որ­պէս նե­րո­ղու­թիւն, որ­պէս բա­րի կամ­քի դրսե­ւոր­ման սկիզբ, նա գո­նէ պէտք է նպաս­տի ՀՀ տնտե­սու­թեան զար­գաց­մա­նը, վե­րա­կանգ­նի Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նի պատ­մամ­շա­կու­թա­յին ժա­ռան­գու­թեան մնա­ցորդ­նե­րը, Սփիւռ­քի հետ բա­րե­կա­մա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ստեղ­ծե­լու փոր­ձեր անի, մտա­ծի իրա­կան փոխ­հա­տու­ցում­նե­րի մա­սին: Աշ­խարհն ու­նի նմա­նա­տիպ փորձ, մենք Գեր­ման­իա­յում ամէն օր ակա­նա­տես ենք լի­նում դրան, միայն թուր­քե­րը դա չեն ու­զում տես­նել: Տնտե­սա­կան հար­ցե­րում մեր պե­տու­թիւնը նոյն­պէս կը տու­ժի, եթէ շու­տա­փոյթ չկար­գա­ւո­րի երկ­րի տնտե­սա­կան օրէնսդ­րա­կան դաշ­տը, այ­սօր­ուայ վի­ճա­կով մենք լրիվ ան­պաշտ­պան ենք թրքա­կան տնտե­սա­կան յա­ռաջ­խա­ղաց­քին դի­մաց ու Թուրք­իոյ հա­մար հեշ­տու­թեամբ կա­րող ենք վե­րած­ուել ներ­մուծ­ման ու տրան­զի­տի դաշ­տի«:

Շաւարշ Յովասափեան
Շաւարշ Յովասափեան

ՀՀ դես­պա­նը ցան­կա­ցաւ ական­ջա­լուր լի­նել բո­լոր բա­նա­խօս­նե­րի կար­ծիք­նե­րին եւ վեր­ջում ներ­կա­յաց­րեց ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի տե­սա­կէ­տը ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի ստո­րագր­ման ու հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի մա­սին: Պա­րոն Մար­տի­րոս­եա­նի ներ­կա­յաց­րած մտքերն ամ­բող­ջու­թեամբ ար­տա­ցո­լում էին ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի տե­սա­կէտ­նե­րը, որոնց հետ ոչ սփիւռք­եան բա­նա­խօս­նե­րը եւ ոչ էլ դահ­լի­ճում նստած որե­ւէ մաս­նա­կից չհա­մա­ձայն­ուեց: Պա­րոն դես­պա­նի ու­շադ­րու­թեա­նը յանձն­ուեց Helsinki Final Act –ի այն պար­բե­րու­թիւնը, որ­տեղ բա­ցի սահ­ման­նե­րի փո­խա­դարձ ճա­նա­չու­մից, տա­րած­քա­յին որե­ւէ պա­հանջ­նե­րի ար­ծար­ծումն իսկ ապա­գա­յում բա­ցառ­ուած է: Հա­յաս­տա­նի եւ Թուրք­իոյ մի­ջեւ նման պայ­մա­նագ­րի վե­րա­հաս­տա­տու­մով տա­րած­քա­յին որե­ւէ պա­հանջք մեր կող­մից կը դառ­նայ պայ­մա­նագ­րի խախ­տում: Դահ­լի­ճը մտա­հոգ հե­տե­ւում էր քննարկ­մա­նը, այն­տե­ղից ՀՀ ու ԼՂՀ դիւա­նա­գի­տա­կան բարձ­րա­գոյն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին չար­ուեց աջակ­ցա­կան նոյ­նիսկ որե­ւէ թոյլ ար­տա­յայ­տու­թիւն, նրանց տե­սա­կէտ­նե­րին դէմ էին բո­լո­րը: Այն­տեղ պարզ աս­ուեց, որ մեզ հա­մար, որ­պէս ցե­ղաս­պա­նու­թեան են­թարկ­ուած ու հայ­րե­նազրկ­ուած ժո­ղովր­դի զա­ւակ­ներ, Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ ու­նե­ցած մեր բնա­կան իրա­ւուն­քը ան­ժա­ման­ցե­լի է, թրքա­կան պե­տու­թեան ու թուր­քե­րի հետ աշ­խար­հի որե­ւէ մա­սում բա­րիդ­րաց­ի­ա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ հաս­տա­տե­լուց առաջ, նախ նկա­տի ենք առ­նե­լու մեր բնա­կան իրա­ւուն­քի, նրանց կող­մից մեր զո­հե­րի յի­շա­տա­կը յար­գե­լու ձե­ւա­չա­փե­րը: Առայժմ մենք Թուրք­իոյ կող­մից բա­րի կամ­քի դրսե­ւոր­ման որե­ւէ լուրջ քայլ չենք տես­նում: Այս­տեղ՝ Եւ­րո­պա­յում, ամէն օր, կեան­քի ամե­նա­տար­բեր բնա­գա­ւառ­նե­րում, ակա­նա­տես ենք լի­նում թրքա­կան կող­մի թշնա­մա­կան քայ­լե­րին, մեր դէմ կազ­մա­կերպ­ուած բազ­մա­մարդ ցոյ­ցե­րին, Հայ դա­տի, հայ­կա­կան հա­մայնք­նե­րի զար­գաց­ման դէմ գեր­մա­նա­կան ու եւ­րո­պա­կան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րում, պառ­լա­մենտ­նե­րում, քա­ղա­քա­կան ու հա­սա­րա­կա­կան ամե­նա­տար­բեր հար­թու­թիւն­նե­րում թուրք գոր­ծիչ­նե­րի յա­մառ պայ­քա­րին, հա­յա­կոր­ծան քա­րոզ­չու­թեան, սպառ­նա­լիք­նե­րին, այս­տեղ լայ­նօ­րէն տա­րա­ծուող թրքա­կան մա­մու­լի, հե­ռուս­տա­տե­սու­թեան ու ձայ­նաս­փիւ­ռի հա­կա­հայ հիս­տեր­իա­յին: Այ­սինքն՝ մենք առայժմ չենք կա­րող ցոյց տալ թրքա­կան պե­տու­թեան ու թրքա­կան Սփիւռ­քի որե­ւէ բա­րի կամ­քի դրսե­ւոր­ման, որե­ւէ զղջման ար­տա­յայ­տու­թիւն, ուս­տի հա­ւատ չու­նենք նրանց ան­կեղ­ծու­թեան ու մեզ՝ հա­յե­րիս բար­ի­ա­ցա­կա­մօ­րէն նրանց ըն­դա­ռաջ գա­լու քայ­լե­րին:

 

Րաֆֆի Պետիկեան
Րաֆֆի Պետիկեան

Կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը նա­խա­պէս մշա­կել էին բազ­մա­թիւ հար­ցեր, որոնք այ­սօր մտա­հո­գում են ոչ միայն գեր­մա­նա­հա­յե­րին այլ Սփիւռ­քի լայն շրջա­նակ­նե­րին: Ցա­ւօք, քննարկ-­մա­նը եր­կուս ու կէս ժամ­ուայ դես­պա­նի մաս­նակ­ցու­թիւնը (նրա ու քննարկ­մա­նը ներ­կայ, բայց երկ­խօ­սու­թեա­նը չմաս­նակ­ցած դես­պա­նու­թեան երկ­րորդ քար­տու­ղա­րի Պեռ­լին մեկ­նե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւնը տաս ռո­պէ­ով ընդ­մի­ջեց քննարկ­ման յու­զա­խառն ըն­թաց­քը) ու քննարկ­մա­նը յատ­կաց­րած ընդ­հա­նուր չորս ու կէս ժա­մերը բա­ւա­րար չե­ղան սպա­ռե­լու գո­նէ հե­տեւ­եալ մի քա­նի հար­ցե­րի պա­տաս­խան­նե­րը՝

1. Արդ­եօ՞ք ինչ­քա­նով են Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը հաս­կա­ցո­ղու­թիւն դրսե­ւո­րում Սփիւռ­քում այժմ ներ­կայ եւ օրէ օր աճող դժգո­հու­թիւն­նե­րի հզօր ալի­քի նկատ­մամբ: Եթէ կա՞ն հաս­կա­ցո­ղու­թեան որե­ւէ դրսե­ւո­րում­ներ, ապա որ­տե՞ղ եւ ինչ­պի­սի՞ հար­ցե­րում է առ այ­սօր այն դրսե­ւոր­ուել, տե­սա­նե­լի եղել որե­ւէ՞ բա­նա­խօ­սի:

2. Ինչ­քա­նո՞վ է ար­դա­րաց­ւում, ին­չո՞վ է բա­ցատր­ւում Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի այս վեր­ջին զար­գա­ցում­նե­րի հար­ցում տե­ղե­կատ­ուա­կան ու քա­րոզ­չա­կան այս, կա­րե­լի է ասել գաղտ­նան­ման կեց­ուած­քը: Արդ­եօ՞ք աւե­լի օգ­տա­կար չէր լի­նի, եթէ հար­ցը թէ հայ­րե­նի­քում եւ թէ Սփիւռ­քում նա­խա­պէս դրուէր մեր ժո­ղովր­դի լայն զանգ­ուած­նե­րի քննարկ­ման, հաշ­ուի առն­ուէր մտա­ւո­րա­կա­նու­թեան, Սփիւռ­քի փոր­ձա­ռու ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րի ու ան­հատ­նե­րի կար­ծի­քը՝ մի շատ ըն­դուն­ուած երե­ւոյթ, որին մենք ամէն օր Գեր­ման­իա­յում ակա­նա­տես ենք լի­նում: Այս­տեղ ամէն մի կա­րե­ւոր հարց գեր­մա­նա­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը ներ­կա­յաց­նում են հա­սա­րա­կու­թեանը, դրանք շա­բաթ­նե­րով ու ամիս­նե­րով ամե­նա­տար­բեր մա­կար­դակ­նե­րով, զա­նա­զան ֆո­րում­նե­րում, հե­ռուս­տա­տե­սու­թեամբ, ձայ­նաս­փիւ­ռով, մա­մու­լում քննարկ­ման դնում, դրա­նից յե­տոյ միայն բազ­մա­կող­մանի­օ­րէն մշակ­ուած ու մար­սած հար­ցե­րը ներ­կա­յաց­ւում օրէնս­դիր մար­մին­նե­րի հաս­տատ­ման:

3. Ինչ­պի­սի՞ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն ու­նի այ­սօր Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւնը Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման հար­ցում, ինչ­պէ՞ս պի­տի շա­րու­նակ­ուի այ­սու­հե­տեւ այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը փո­փոխո­ւող պայ­ման­նե­րում, ի՞նչ կոնկ­րետ քայ­լեր են մշակ­ուել Հա­յաս­տա­նում այդ հար­ցի յե­տա­գայ զար­գաց­ման ուղ­ղու­թեամբ, ինչ­պի­սի՞ն պի­տի լի­նի այս հար­ցում հայ­րե­նի­քի ու Սփիւռ­քի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան ձե­ւա­չա­փը: Սփիւռ­քի կա­ռոյց­ներն արդ­եօ՞ք ար­դէն մտա­ծում, ծրագ­րում են նոր ռազ­մա­վա­րա­կան մօ­տե­ցում­ներ ու մար­տա­վա­րա­կան քայ­լեր, կա­նոն­ներ:

4. Ինչ­պի­սի՞ն է Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թեան վե­րա­բեր­մունքն այ­սօր Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նի հար­ցի վե­րա­բեր­եալ, ինչ­պի­սի՞ն է թուր­քե­րի կող­մից հա­յե­րին փոխ­հա­տու­ցում տա­լու հայ­կա­կան կող­մի օրի­նա­կան պա­հան­ջի հար­ցում Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի վե­րա­բեր­մուն­քը:

5. Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­ներն այ­սօր հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում ինչ­պի­սի՞ տեղ են յատ­կաց­նում Սփիւռ­քին, ո՞­րը պէտք է լի­նի այս յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում Սփիւռ­քի դե­րը: Ինչ­պի­սի՞ դե­րա­կա­տա­րու­թիւն կա­րող է ստանձ­նել այս հար­ցում գեր­մա­նա­հայ 60 հա­զա­րա­նոց հա­մայն­քը, հաշ­ուի առ­նե­լով, Գեր­ման­իա­յում աշ­խար­հի ամե­նա­մեծ թրքա­կան հա­մայն­քի հա­րե­ւա­նու­թեան առ­կա­յու­թիւնը:

6. Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի ներ­կայ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հար­ցում իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի նկատ­մամբ Սփիւռ­քում վստա­հու­թեան մեծ կո­րուստ է առա­ջաց­րել: Ցա­ւօք սրտի, վստա­հու­թեան այդ կո­րուս­տի ըն­թաց­քը ամէն օր, ամէն ժամ մե­ծա­նում է: Դա մեզ, մեր ողջ ժո­ղովր­դին, մեծ վնաս­ներ է բե­րե­լու: Ի՞նչ լու­ծում­ներ կ’առա­ջար­կէ­իք, ի՞նչ քայ­լեր էք տես­նում այդ մե­ծա­ցող ճեղ­քի առաջն առ­նե­լու, այն նուա­զա­գոյ­նի հասց­նե­լու ճա­նա­պար­հին:

7. Ար­ցա­խի հար­ցում ի օգուտ Ատր­պէյ­ճա­նի ամէն ան­գամ Թուրք­իոյ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հար­ձա­կո­ղա­կան մի­ջամ­տու­թիւնը արդ­եօ՞ք պան­թուր­քիզ­մի մի իւ­րօ­րի­նակ, մո­տեռն դրսե­ւո­րում չէ: Թուրք­իոյ իրա­ւա­սու­թեան մէջ չմտնող այդ հար­ցը արդ­եօ՞ք չի կա­րե­լի մի­ջազ­գա­յին ատ­եան­նե­րում ներ­կա­յաց­նել հէնց այդ­պի­սին: Ե՞րբ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­ներն իրենց բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րում ու յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րում խեղճ կեց­ուածք ըն­դու­նե­լով Արեւմտ­եան Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ, մեր բնա­կան իրա­ւուն­քի հար­ցը ամէն ան­գամ լրակ­եաց շրջան­ցում են, աւե­լի սան­ձար­ձակ չե՞ն դարձ­նում թուրք դիւա­նա­գէտ­նե­րի ապօ­րի­նի մի­ջամ­տու­թիւնն ու պա­հան­ջը Ար­ցա­խի ազա­տագր­ուած հո­ղե­րի հար­ցում:

8. Կա­շա­ռա­կե­րու­թեան, մաֆ­ի­ա­կան հա­մա­կար­գի, սոց­ի­ա­լա­կան, քա­ղա­քա­կան, բա­րո­յա­կան, տնտե­սա­կան ծանր վի­ճա­կում տա­ռա­պող, անօ­րի­նու­թեան ճի­րան­նե­րում հա­մար­եայ մա­հա­մերձ լի­նող Հա­յաս­տանն արդ­եօ՞ք այ­սօր պատ­րաստ է այս­պի­սի հապ­ճե­պու­թեամբ հա­մազ­գա­յին այն­պի­սի հար­ցի լուծ­ման գնալ, ինչ­պի­սին հայ-թրքա­կան յա­րա­բե­րութ­իւն­նե­րի զգա­յուն բնա­գա­ւառն է: Աւե­լի նպա­տա­կա­յար­մար չէ՞ք գտնում այդ հար­ցե­րի ողջ հա­մա­կար­գը այ­սօր, առանց օր իսկ կորց­նե­լու, Հա­յաս­տա­նի ԳԱ-ում, պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նում ու Սփիւռ­քի գի­տա­կան ու քա­ղա­քա­կան կա­ռոյց­նե­րում յա­տուկ եւ ազատ մաս­նա­գի­տա­կան ստուգ­ման ու վեր­լու­ծու­թեան են­թար­կել, քննար­կում­նե­րի դնել, լրջօ­րէն պատ­րաստ­ուել դիւա­նա­գի­տա­կան դժուա­րին մար­տահ­րա­ւէր­նե­րին, յե­տոյ նոր թուր­քե­րի հետ յա­րա­բե­րու­թեան մէջ մտնել :

Այս ու բազ­մա­թիւ այլ հար­ցեր, որոնք այ­սօր կախ­ուած են սփիւռք­եան երկ­նա­կա­մա­րում ու նմա­նա­պէս տան­ջում են գեր­մա­նա­հայ հա­մայն­քին, այդ երե­կո­յան, ցա­ւօք, այդ­պէս էլ ան­պա­տաս­խան մնա­ցին: Դահ­լի­ճում պե­տա­կան այ­րե­րի ու միւս ներ­կա­նե­րի կար­ծիք­նե­րում վառ ար­տա­յայտ­ուած ան­հա­մա­ձայ­նու­թիւն, յստակ բե­ւե­ռա­ցում կար: Մաս­նա­կից­նե­րից մէ­կը երե­կոն հա­կիրճ բնո­րո­շեց »եր­կուսն ընդ­դէմ ինն­սու­նի, կամ հա­կա­ռա­կը«: Ժո­ղովր­դի ու իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի մի­ջեւ եղած անջր­պե­տը մի թէ՞ ար­դէն ան­դուն­դի է վե­րած­ւում, միթէ՞ ժո­ղովր­դի ձայ­նը, այս հար­ցում ար­դէն ճիչն ու աղա­ղա­կը, չեն լսե­լու ՀՀ իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը: Իսկ 1991-ի ան­կա­խու­թիւ­նից ի վեր, Բաղ­րամ­եան պո­ղո­տա­յի գրա­սեն­եակ­նե­րում եր­բե­ւէ լսե՞լ կամ զգա­ցե՞լ են այդ ձայ­նի տագ­նապ­նե­րը, երեք նա­խա­գահ­նե­րից ու նրանց ստեղ­ծած կա­ռա­վա­րու­թիւն­նե­րից ո՞րն է փո­խել ժո­ղովր­դի ծանր վի­ճա­կը, ո՞րն է լուրջ աշ­խա­տել նրա հա­մար, ո՞րն է սիր­ուել ժո­ղովր­դա­կան լայն զանգ­ուած­նե­րի հա­մար: Ոչ մէ­կը: … ե՞րբ լսե­լի կը դառ­նայ ժո­ղովր­դի ձայ­նը: Պա­տաս­խա­նը շատ պարզ է՝ երբ ամէն հայ յար­գի իր հո­գու ար­դար ձայնն ու պայ­քա­րի դրա հա­մար: Այն­ուա­մե­նայ­նիւ՝ կա­րե­ւո­րը փո­խում­եան դահ­լի­ճում առ­կայ էր՝ պե­տա­կան ապա­րա­տը չշփոթ­ուեց պե­տա­կա­նու­թիւն կո­չուող սրբու­թեան ու հայ­րե­նի­քի հետ, իսկ օր­ուայ գլխա­ւոր խոր­հուր­դը, որը մաս­նա­կից­նե­րին բազ­մա­թիւ մտա­հո­գու­թիւն­նե­րի հետ լա­ւա­տե­սօ­րէն տուն ու­ղեկ­ցեց, ասում էր՝ ամե­նա­կա­րե­ւո­րը՝ ներ­կայ եւ յե­տա­գայ ան­կան­խա­տե­սե­լի ու դժուա­րին օրե­րին սփիւռք­եան հե­ռա­ւո­րու­թիւ­նից ազ­գա­յին իղ­ձե­րին, հայ­րե­նի հո­ղին ու ժո­ղովր­դին նուիր­ուած մնա­լը, նրան կա­րեկ­ցե­լը, նրա­նից իրէն ան­բա­ժա­նե­լի տես­նելն ու պա­հելն է:

 

Հայ Ակա­դե­մա­կան­նե­րի Միու­թեան վար­չու­թիւն

Հոկ­տեմ­բեր 1, 2009, Պո­խում, Գեր­ման­իա

About Post Author

admin

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles