0
0
ԳԱՐԵԳԻՆ ՔԱՀԱՆԱՅ ՊԵՏՈՒՐԵԱՆ
“Աշակերտները սկսան վիճաբանիլ թէ իրենցմէ ո՞վ է մեծը: Յիսուս գիտնալով անոնց մտածումը, մանուկ մը առաւ եւ իր քով կանգնեցնելով` ըսաւ. – Ով որ ընդունի այս մանուկը իմ անունովս` զիս ընդունած կ՛ըլլայ, եւ ով որ զիս կ՛ընդունի` ընդունած կ՛ըլլայ զիս ղրկողը: Որովհետեւ ով որ ձեր բոլորին մէջ փոքրիկն է, ան է մեծը” (Ղկ 9.46-48):
Առաքինութիւն մը, որ իր մէջ կը բովանդակէ այնքան վեհ ու սքանչելի նկարագիր, որուն արժանի դառնալու համար, մարդ արարած իր
կեանքը կը թրծէ ու ի գործ դնէ ճիշդ հակառակ պատկերը գոյացնելով ու փոքր ըլլալու, բոլորին ծառան դառնալու նկարագիրը ունենալով:
Մեծութիւնը մարդ արարածի մտային ու հոգեկան աշխարհներուն մէջ սկիզբէն ի վեր գոյութիւն ունեցող երեւոյթ մըն է: Պատմութեան սկիզբէն ի վեր, կը կարդանք, կը հետեւցնենք ու կը քաղենք, որ մարդիկ մեծ ըլլալու համար, մեծ իրաւասութիւններու կալուածներ ունենալու նպատակով, ծնունդ տուած են շատ մը պատերազմներու, կռիւներու եւ անվերջ հարցերու…
Մեծ ըլլալու մրցակցութիւնը առաջ բերած է նախանձ իրարու հանդէպ, ոխերիմութեան նկարագիր, դիմացինին վնաս հասցնելու փորձութիւն եւ շատ մը այլ հոռի երեւոյթներ, որոնք իսկապէս մարդը հեռացուցած են իր իսկական պատկերէն, այն պատկերէն որուն համաձայն Աստուած զայն ստեղծեց:
Մեծ ըլլալը շատ յաճախ մարդ արարածին կողմէ տեսնուած է յարաբերաբար իր կարծիքին, դատողութեան ու զգացումներուն, մոռնալով իսկական Մեծ դառնալու շնորհքին հրամայականները, որուն առաջինն ու ամէնէն մեծը, բոլորին ծառայ դառնալն է, համաձայն մեր Քրիստոնէական կեանքի գաղափարաբանութեան եւ այն իրականութեան, որ փորձառութեամբ առաջ եկած է:
Մեծ կոչուիլը, մարդիկ կը նկատեն առաջնահերթութիւն իրենց կեանքին մէջ, առանց մտածելու մեծութիւն ընելու մասին, կ՛ուզեն մեծ կոչուիլ առանց աշխատանքի, առանց մեծութեան արժանի արարքներ կատարելու, առանց մեծութեան իմաստը գիտնալու, այլ պարզապէս, որովհետեւ լաւ տիտղոս է, ուրեմն ամէն ջանք կը թափեն տիրանալու այդ կոչման ու մէյ մը որ զայն ձեռք ձգեն, իրենք զիրենք խաբելով ու խաբուելով այլոց կողմէ, կ՛ելլեն օգտագործելու իրենց մեծութեան սին տիտղոսը, վայելելով անոր վաղանցուկ այսպէս կոչուած առաւելութիւնները:
Իւրաքանչիւր մարդ արարածի մէջ գոյութիւն ունի ինքնափուխ զգացումը մեծութեան, մեծ կոչման ու մեծի տեղ դրուելու իրողութեան: Փոքրիկ մը երբ կը սկսի աճիլ ու մեծնալ, ինքնաբերաբար եւ աստիճանաբար չուզեր դաւանիլ իր փոքր ըլլալը ու միշտ բնական ձգտում մը կ՛ունենայ մեծ ըլլալու, մեծ մարդոց հետ շաղուելու, մեծերու նիւթերուն մէջ մտնելու եւ միջամուխ դառնալու: Այսպէս, երբ կը թեւակոխէ պատանութեան տարիները, հոն աւելի շեշտալի կը դառնայ անոր մեծնալու ցանկութիւնը եւ այսպէս կեանքը իր հանգրուաններուն մէջ նորանոր սովորութիւններ ի յայտ կը բերէ, որոնք կը թարգմանուին մեծնալու զանազան արարքներով:
Շատ անձեր գոյութիւն ունին, որոնք որքան մեծնան ու մեծի տեղ դրուին, այնքան աւելի ծառաւ կը մնան մեծութեան, կարծէք չեն կրնար յագենալ այն մեծութեամբ, զոր բնական երեւոյթ մըն է իրենց դիրքին ու կարողութեան համար: Անոնք սակայն խորքին մէջ միայն մեծնալն է որ կը հետապնդեն, առանց այդ մեծնալը ամուր հիմերու վրայ հաստատելու եւ աշխատելու անոր հզօրացման, ուստի անոնց իյնալը շուտով վրայ կը հասնի ու նախկին վիճակէն աւելի խեղճ վիճակի մը կը յանգին:
Անձեր կան, որոնք հոգեբանական տարբեր ելեւէջներով, կ՛իյնան փառամոլութեան ու փառքի տիրանալու մութ փորձութեան մէջ: Փառքը, այնպիսի մոլութիւն մըն է, որ մարդ արարածը կորուստի ճամբուն մէջ կը զետեղէ ու անոր կեանքը կը դարձնէ դժոխային ու արհաւիրքի ընթացք մը:
Շատեր կը մեծարուին առանց գիտակցելու իրենց կոչումին ու մեծ դասուելուն, որոնք շուտով կը կորսնցնեն այդ կոչումը ու կը դառնան նուազ յարգանք վայելող անձեր:
Մարդիկ, որոնք շատ բախտաւոր կ՛ըլլան, շատ յաճախ բախտի բերմամբ կը մեծարուին, կամ ինչպէս կարելի է ըսել “սխալմամբ” կը մեծարուին, առանց որեւէ մէկ մեծութեան նշոյլ ունենալու իրենց ներսիդին, սակայն այդ մեծարանքէն ետք, անոնց վիճակը կը դառնայ սոսկալի, ու անոնց փառամոլութեան առաջքը առնելը կը դառնայ գրեթէ անկարելի:
Առաքինի մարդիկ ալ գոյութիւն ունին, որոնք իրենց մեծարուելուն կամ մեծի տեղ դրուելուն համար այնքան երախտապարտ կը գտնուին, որոնք գուցէ կ՛ամչնան իրենց տրուած մեծարանքէն, պատկարանք մը կը առաջանայ իրենց ներսիդին, այն պատիւին համար զոր արդար է, իրենք զիրենք արժանի չգտնելով այդ փառքին: Այդ մարդիկը այնքան գիտակից են իրենց անձին ու նկարագրին, զոր չեն ուզեր զայն աղաւաղել փառքի ու մեծարանքի խաբկանքով: Անոնք գիտակից են ու տէր իրենց մեծութեան, զոր մէյ մը որ անհետանայ, դժուար թէ վերականգնի: Յարգանքը մեծութեան հանդէպ կը պահուի այն ժամանակ, երբ կը յարգուի տուեալ մեծութիւնը, երբ կը շատնայ այդ մեծութեան հանդէպ պատասխանատու դիրք ունենալը:
Երբ մեծութեան գաղափարը քննարկենք ու զայն դիտենք յարաբերաբար մարդկային բարոյական բարձր սկզբունքներուն եւ զայն դիտենք կրօնական վեհ ու առաքինի ակնոցով, հոն պիտի տեսնենք իրողապէս թէ ո՞րն է ճշմարիտ մեծութիւը, ո՞վ է իսկական մեծը, ի՞նչ է պայմանը մեծ ըլլալու եւ անոր արդար կոչման տիրանալու: Այդ մէկը սկսիլ քննելու համար, անհրաժեշտ է սակայն, խոհեմաբար դիտել ու մօտենալ բարոյական ու կրօնական սկզբունքներուն, մաքրուիլ փառքի ու մեծամտութեան ախտէն եւ պատրաստ ըլլալ արդար մեծութեան ու արդար փառքի ընկալման:
Ճշմարիտ մեծութիւնը Աստուծմէ տրուած մեծութիւնն է: Արդար փառքը Աստուծոյ կողմէ փառաւորուիլ եւ Աստուծոյ աչքին փառաւոր ըլլալն է: Աստուծոյ փառքին արժանի կը դառնանք, երբ զԱստուած կը փառաւորենք մեր կեանքով ու գործով: Աստուծոյ կողմէ տրուած մեծութեան արժանի կը դառնանք երբ կը մեծարենք զԱստուած, Իր Սուրբ Աւետարանի փոխանցած ճշմարիտ մեծութիւնը հասկցած կ՛ըլլանք ու զայն կը թարգմանենք մեր կեանքով:
Մեծութիւնը շնորհք մըն է, որ միայն Աստուծմէ կու գայ, սակայն մարդուն գործով ու վերաբերմունքով: Իսկական մեծութիւնը ունի իր պայմանն ու գրաւականը, որն է խոնարհութիւնը, առաքինի կեանք ունենալը, ծառայական ոգիով լեցուիլը ու ծառայութեան պատրաստակամութեան յանձնառութիւնը, ինքզինք դիտելը յարաբերաբար Աստուծոյ մեծութեան ու փառքին, ինքզինք նկատելով Աստուծմէ ստեղծուած ու Աստուծոյ հաշուետու միշտ ու ամէն բանի մէջ:
Պատմութեան մէջ շատ մեծ մարդիկ եկած ու իրենց ազդեցութիւնը թողած են, անոնք կը յիշուին միշտ ու պիտի յիշուին, մինչեւ այն ատեն, որ իրենց գործերով հետաքրքրուող ու զանոնք արժեւորող մարդիկ գոյութիւն ունին: Մեծ մարդիկը, որոնց անունները միշտ գլխագիրով կը գրուին, անպայման ըրած են այնպիսի գործեր, որոնց միջոցաւ իրենց անձերը մէկդի դրած` կարչած են մեծ սկզբունքներու գործադրութեան, մեծ երազներու իրականացման առաքինի աշխատանքին:
Հայ ժողովուրդը ունեցած է իր Մեծ ռահվիրաները, որոնց շնորհիւ մեր ազգային թէ եկեղեցական կառոյցները կանգուն ու զօրաւոր մնացած են ու կը մնան մինչեւ այսօր: Անոնք կը ներշնչեն ներկայ սերունդը, որպէսզի անոնք եւս փորձեն ընթանալ այն ճանապարհէն, ուրկէ ընթացան մեծերը:
Ան որ կ՛ուզէ մեծ դառնալ, չի մտածեր մեծութեան մասին, այլ իր գործերն են, որոնք ինքնաբերաբար զայն կը բարձրացնեն ու կը հասցնեն հոն, ուր որ կը պահանջէ մեծութիւնը: Մեծութեան տիրանալու համար հարկ է որ անհատին “Ես”ը յաղաթահարուի “Մենք”ին կողմէ: Եսակեդրոն կեանք ու անձնական բարձրացումը չեն որ կ՛երաշխաւորեն մարդու մը մեծութիւնը, այլ այդ անձը որ իր նման մարդիկ իր հետ կը բարձրացնէ ու կը հասցնէ բարձրակէտին, իրական մեծութեան: Այն անձը որ ուրիշները ոտնակոխելով կը մեծնայ, սուտ է անոր մեծութիւնը ու խաբուսիկ, որովհետեւ չունի հիմնաւորում եւ բարոյական առաքինութիւն:
Իրական մեծութիւնը նաեւ կը կայանայ այն առաքինութեան մէջ, որ անձ մը կ՛ուրախանայ եւ հաճոյքով կ՛ընկալէ իր նմանին մեծութիւնը, բարձրացումը եւ տրուած փառքը: Ուրիշով ուրախանալու համար, հարկ է գնահատել դիմացինին մեծութիւնը, որովհետեւ այդպիսով կարելի է հասնիլ մեծութեան, որ կազմուած է արդարութեան հիմքերուն վրայ:
Մեր շուրջ կը գտնենք ու պատմութենէն ալ կ՛իմանանք առաքինազարդ մարդոց մասին, որոնք իսկապէս բարիի մարմնացումն են այս տիեզերքին մէջ, անոնք հասկցած են ու հասած այս աստիճանին, որ ճշգրտօրէն տիրապետած են մեծութեան գաղափարին ու ըստ այնմ կ՛ապրին իրենց առօրեան:
Մեծութեան մասին շատ յստակօրէն ու յայտնապէս գրուած է Սուրբ Աւետարաններուն մէջ , որոնք հիմնական աղբիւրներն են, որոնցմէ մարդ արարած կրնայ սորվիլ մեծութեան մասին ու եթէ երբեք կ՛ուզէ մեծ ըլլալ, պէտք է հետեւի հոն գրուած պատգամներուն եւ արձանագրուած ճշմարտութեանց: Չկայ որեւէ մէկ գրութիւն, փիլիսոփայութիւն կամ գաղափարաբանութիւն, որ կրնայ լաւագոյնս բացատրել եւ ուղղել մարդ արարածը դէպի իսկական ու ճշմարիտ մեծութիւն, քան Աստուածաշունչը, որ լաւագոյն աղբիւրն է մեծութեան եւ բանալին այս կեանքը իր լաւագոյն իմաստին մէջ ապրելու:
Քրիստոս ըլլալով հանդերձ տիեզերքի ամենամեծը, ամենափառաւոր Աստուածը, մեծութեան աղբիւրը, մեծերու Մեծը, եկաւ աշխարհ ու խոնարհաբար ծառան եղաւ բոլորին, մեծամիտ մարդոց հանդէպ ըմբոստացաւ, լքեալներուն հետ եղաւ, որպէսզի զանոնք մեծարէ: Իր մեծութիւնը այն աստիճան հասաւ, որ նոյնիսկ իր աշակերտներուն ոտքերը լուաց, որպէս գերագոյն խոնարհութեան տիպար: Իր մեծութիւնը այնքան խորիմաստ է ու վեհ, որ իր ծառայութեամբ, արդարութիւնը խօսելով, չարչարուելով ու մահով, հասաւ այն աստիճան մեծութեան, որ Աստուծոյ կողմէ փառաւորուեցաւ յաւիտեան ապրելու համար, որպէսզի մեզ ալ փառքի որդիներ ըլլալու շնորհքը պարգեւէ:
Քրիստոսի մէջ մարմնաւորուած կը գտնենք իսկական մեծութիւնը: Լաւագոյն օրինակը հանդիսանալով մեծութեան, այսօր մենք բոլորս հրաւիրուած ենք այդ նոյն մեծութեան տիրանալու, սակայն նախ եւ առաջ բոլորին ծառան դառնալով, մարդոց մէջ յետինը ըլլալով, որպէսզի նախ Աստուծոյ կողմէ մեծարուինք ու ապա մարդիկ ալ տեսնելով մեր խոնարհութիւնը` մեծարեն մեզ:
Այս տեսակ մեծարանքն է որ կը մնայ յաւիտեան ու այս է ճշմարիտ կոչումը մեծութեան:
