0
0
Ս.ՄԱՀՍԷՐԷՃԵԱՆ
Ծանօթ խօսք է.- “Արդարութիւնը կոյր է“:
Ֆլորիտայի մէջ, արդարութեան ատեան մը, իր դատակազմով միասին, այս խօսքը բառացիօրէն կիրարկեց Յուլիս 13-ին, փոթորիկ յառաջացնելով ամերիկեան ընկերութեան մէջ, արձագանգները տարածելով մինչեւ պետական շրջանակներ:
…Աւելի քան տարի մը առաջ, 2012ի Փետրուարի վերջերուն, Ճորճ Զիմըրման անունով ինքնակոչ, կամաւոր ու զինեալ պահակ մը Թրէյվոն Մարթին անունով 17-ամեայ սեւամորթ պատանի մը սպաննեց. նախ` ոստիկանութեան կողմէ հարցաքննուելէ ետք տուն ղրկուեցաւ անպարտ, յետոյ, բողոքի ալիքներու դիմաց, ան ամբաստանուեցաւ իբրեւ մարդասպան եւ դատուեցաւ: 10 Յունիսին սկսած դատավարութիւնը շնչասպառ ըրաւ հարցի զարգացման հետեւողները, մանաւանդ այն հաւաքականութիւնները, որոնք իրենք զիրենք կը նկատեն խտրականութեան, արդարադատութեան սխալ կիրարկման զոհերը (պատմութիւնը հարուստ է ու ծանօթ, Մարթին Լութըր Քինկի շարժումն ու արդիւնքներն ալ ծանօթ են): Եւ ահա, շուրջ 6 շաբաթ տեւած դատավարութենէ ետք, մարդասպանը դարձեալ անպարտ հռչակուեցաւ ու ազատ արձակուեցաւ: Դատակազմը իր քննարկումներուն մէջ հասած է այն եզրակացութեան, որ ան ինքնապաշտպանութեան համար սպաննած է պատանին:
Քիչ մը մանրամասնութիւն (մամուլը բեռնաւորուած է բոլոր մանրամասնութիւններով): Երեկոյ մը, սեւամորթ պատանին նպարավաճառէ մը քանի մը կտոր ուտելիք-խմելիքով բեռնաւորուած, կը յառաջանայ դէպի իր իջեւանը, քալելով “ապահովութեան պատնէշ“ով շրջապատուած բնակավայրի մը փողոցներէն: Զիմըրման, բնակավայրի ապահովութեան հսկող կամաւոր պահակ մը, կասկածելով` կը հետեւի անոր, կը հեռաձայնէ եւ ոստիկանութեան կը հաղորդէ իր կասկածները, սակայն մինչեւ անոնց հասնիլը, վէճի կը բռնուի Թրէյվոնի հետ, որ անզէն էր. կ՛ըսուի, թէ պատանին յարձակած է Զիմըրմանի վրայ ու վիրաւորած է զայն պահակը նախ ինքնաշարժով, յետոյ` հետիոտն հետապնդած է անզէն պատանին, ու ընդհարումի պահուն, իր ատրճանակով կրակած է “կասկածելիին“ վրայ ու սպաննած է զայն:
Եւ ահա, դատակազմը անպարտ կը հռչակէ մարդասպանը, ընդունելով անզէն պատանիի մը դէմ ինքնապաշտպանութեան դիմած ըլլալու անոր բացատրութիւնը: Դատարանը բնականաբար չի կրնար իմանալ պատանիին տեսակէտը, որովհետեւ ան… արդէն մեռած է, անոր “պաշտպանողականը“, կամ` դէպքին մանրամասնութիւնները մասամբ հետը գերեզման իջած են…
Եթէ մինչեւ իսկ սպանեալը յանցանքի մեծ կամ փոքր բաժին ունեցած է, պէ՞տք է արհամարհել ու կոյր ձեւանալ սա աղաղակող իրականութեանց դէմ. Թրէյվոն Մարթին ինք չէ եղած հետապնդող, այլ` կասկածի մը պատճառով (որքա՞ն հիմնաւորեալ) հետապնդեալն է: Ան անզէն եղած է եւ նուազագոյն կասկածը չկայ, թէ ան մահացու գործիքով մը սպառնացած է հետապնդողին կեանքին: Վերջապէս, սպաննուող մը կայ, եւ սպաննող մը. սա սպաննողը յանցանքի որեւէ բաժին չունի՞ արդեօք…
Ստեղծուած աղմուկը առաւելաբար “կը շրջագայի“ ցեղային խտրականութեան ոլորտին մէջ, մինչդեռ հարցին էութիւնը` անկէ անդին է: Ըսինք. կայ սպանեալ մը եւ սպաննող մը. ինքնակոչ, կամաւոր պահակը արդեօք ինքնապաշտպանութեան համար չէ՞ր կրնար բաւարարուիլ “յարձակողը“ վիրաւորելով, կամ` սպասել ոստիկանութեան ժամանումին, որովհետեւ, բոլոր տուեալները ցոյց կու տան, որ պատանին անուղղայ կամ սպառնական որեւէ արարքի մէջ չէր, անոր գլխաւոր յանցանքը` գլխանոցով վերարկուի մը մէջ “ապասնատած“ ըլլալն էր ու կասկած յառաջացնող պտոյտները:
Հարցումներու շարքը կարելի է երկարել. արդեօք մենք մեր թաղերուն մէջ յաճախ չե՞նք հանդիպիր կասկած յառաջացնող պատանիներու կամ աղմկայարոյց երիտասարդներու, երբեմն չե՞նք դիմեր ոստիկանութեան միջամտութեան…: Այսուհետեւ, պէտք է զէնքը քաշել ու սպաննել ոեւէ կասկածելի՞…:
“Արդարութիւնը կոյր է“, կ՛ըսենք: Եւ` ինչպիսի՜ կուրութիւն, որուն կ՛ընկերանայ… ուղեղներու խլութիւն:
Փողոցը խլրտումներ կ՛ապրի: Նախագահէն սկսեալ, մինչեւ արդարութեան նախարարութիւնն ու այլ պատասխանատուներ ուղղակի կամ անուղղակի կոչեր կ՛ընեն հանդարտութեան, կը հաւաստեն` որ հարցը չէ փակուած, պէտք է վստահիլ Արդարութեան:
Պայմանաւ որ Արդարութիւնը կոյր ու խուլ չմնայ, ոչ ալ ըլլայ միականի, այլ` մարդասպանին ալ բաշխէ յանցանքի ի՛ր բաժինը: Չէ՞ որ շա՛տ աւելի փոքր յանցանքներ գործողներ բանտարկութեան կը դատապարտուին…
