ԹՈՒՐՔ­Ի­ԱՆ ԵՒ­ՐՈ­ՊԱ­ՅՈՒՄ ԱՆ­ՀԵ­ԹԵ­ԹՈՒ­ԹԻՒՆ

0 0

  ԼՕՐԱՆ ԼԵՅԼԷՔԵԱՆ

(թարգ­ման­ուած` ֆրան­սե­րէ­նէ)

Ար­դէն գրե­թէ տասն­հինգ տա­րի է, որ Թուրք­ի­ան Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան ան­դա­մակ­ցու­թեան թեկ­նա­ծու է: Մի ժա­մա­նա­կաշր­ջան, որն ինք­նին ձա­խո­ղում է նշա­նա­կում: Այդ ան­դա­մակ­ցու­թիւնը տե­ղի չու­նե­ցաւ, բայց եթէ այն պա­տա­հա­բար իրա­կա­նութ­իւն դառ­նար, դրա նշա­նա­կութ­իւնն ու տա­րո­ղու­թիւնը շատ հե­ռու կը լի­նէ­ին քան այն ինչ մենք ու­նէ­ինք 1999-ին, երբ Թուրք­իա­յին թեկ­նա­ծու երկ­րի կար­գա­վի­ճակ շնորհ­ուեց:

Նախ­քան եւ­րո­պա­կան նա­խագ­ծի տխրահռ­չակ էվոլ­իւց­ի­ան քննութ­եան առ­նե­լը եւ ինչ­պէս նա­եւ մեր` հայ­կա­կան հար­ցի տե­ղը այդ նա­խագ­ծում եւ ու­ղիղ գնանք եզ­րա­կա­ցութ­եան. եւ­րո­պա­կան Թուրք­ի­ան չի կա­րող իրա­կա­նութ­իւն դառ­նալ, քա­նի որ դա սխալ մեկ­նա­բա­նութ­եան արդ­իւնք է, այ­սինքն` մի գա­ղա­փար, որն իր մէջ հա­կա­սութ­իւն է պա­րու­նա­կում: Թուրք­ի­ան կա­ռուց­ուել է որ­պէս Եւ­րո­պա­յի ժխտում եւ իր ան­դա­մակ­ցութ­իւ­նը կա­րող է միայն նշա­նա­կել հա­ւա­սար­ման եր­կու տե­ղե­րից մեկ­նու­մէ­կի ան­հե­տա­ցու­մը: Այս դէպ­քում, Թուրք­ի­ան ըստ էութ­եան 1915-ից ի վեր չի փոխ­ուել, եւ եթէ այդ­պէս էլ չփոխ­ուի, նրա ան­դա­մակ­ցութ­իւ­նը “ԵՄ“ պար­զա­պէս կը նշա­նա­կէր, որ Եւ­րո­պան այ­լեւս գո­յութ­իւն չու­նի որ­պէս քա­ղա­քա­կան նա­խա­գիծ:

ԵՒՐՈՊԱ.

ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՊԱՏԿԱՆԵԼԻՈՒԹԻՒՆ

Պատ­մա­կա­նօ­րէն եւ աշ­խար­հագ­րա­կա­նօ­րէն Եւ­րո­պա հաս­կա­ցութ­իւ­նը թեժ քննար­կում­նե­րի առար­կայ է եղել: Պոլ Վա­լերիի յայտ­նի ձե­ւա­կերպ­մամբ` “Աս­իա­յի փոք­րիկ հրուան­դա­նի“ արե­ւել­եան սահ­ման­նե­րը յստակ չեն: Եթէ շա­տե­րը, ինչ­պէս Շարլ Տը Կո­լը, նրա սահ­ման­ներն անց­կա­նում են Ու­րալ­եան լեռ­նե­րով, ոմանք էլ գե­րա­դա­սում են այն վեր­ջաց­նել Վոլ­գա գե­տով: Ընդ­հա­նուր առ­մամբ ըն­դուն­ուած է, որ Հա­րաւ-Արեւել­քում նա աւարտ­ւում է Կով­կա­սով, բայց շա­տե­րը հա­յե­րին ու վրա­ցի­նե­րին դա­սում են եւ­րո­պա­ցի­նե­րի շար­քին: Հա­րա­ւում` Բալ­կան­նե­րը, Յու­նաս­տա­նը եւ նոյ­նիսկ Սթամ­պու­լը հա­մար­ւում են Եւ­րո­պա­յի մաս, սա­կայն դեռ յի­սուն տա­րի առաջ Արե­ւելքն սկսւում էր Վի­են­նա­յից այն կողմ:

Իրա­կա­նում, գո­յութ­իւն ու­նի մի հզօր ին­տե­լեկտ­ուալ աւան­դոյթ, որի հա­մա­ձայն Եւ­րո­պան Հո­գու մայ­րա­ցա­մաք է: Ըստ այնմ, Եւ­րո­պան այն վայրն է, ուր յա­ջոր­դա­բար տե­ղի են ու­նե­նում բազ­մա­թիւ “հրաշք­ներ“, որոնք ան­նա­խա­դէպ են մարդ­կա­յին պատ­մութ­եան մէջ: Ամե­նա­քի­չը` Յու­նա­կան փի­լի­սո­փա­յութ­իւ­նը եւ այն ազատ կամ­քի աստ­ուա­ծա­բա­նութ­իւ­նը, որը եղաւ քրիս­տո­նէութ­իւ­նը, իսկ ըստ ցան­կութ­եան` Վե­րած­նուն­դը եւ Բո­ղո­քա­կան բա­րե­փո­խու­մը, եւ/կամ Լու­սա­ւո­րութ­եան դա­րը, արդ­իւ­նա­բե­րա­կան յե­ղա­փո­խութ­իւ­նը եւ նրա քա­ղա­քա­կան բնա­կան հե­տե­ւան­քը` Ֆրանս­ի­ա­կան յե­ղա­փո­խութ­իւ­նը:

Այս պատ­մութ­եան մէջ թուր­քե­րը մեծ հաշ­ուով բա­ցա­կայ են, բայց դա բա­ւա­րար չէ նրանց եւ­րո­պա­կան ըն­տա­նի­քից դուրս մղե­լու: Ի վեր­ջոյ, Վե­րած­նուն­դը եւ Լու­սա­ւո­րութ­եան դա­րը առա­ւել ցայ­տուն դրսե­ւոր­ուել են յատ­կա­պէս մեր մայր­ցա­մա­քի արեւմտ­եան մա­սում, իսկ աւե­լի քիչ չա­փով` նրա հիւ­սի­սա­յին մա­սե­րում ու Դա­նու­բի աջ ափին: Սա­կայն, սեր­բե­րին ու ֆին­նե­րին առանց կաս­կա­ծի հա­մա­րում ենք եւ­րո­պա­ցի­ներ: Դեռ աւե­լին, կա­թո­լի­կութ­եան եւ ուղ­ղա­փա­ռութ­եան մի­ջեւ առա­ջա­ցած վի­հը մայր­ցա­մա­քի պատ­մութ­եան մէջ այն­քան խո­րը ար­մատ­ներ գցե­լով հան­դերձ, այ­սօր ոչ ոք դրա­նից եւ­րո­պա­ցի լի­նել կամ չլի­նե­լու չա­փա­նիշ չի սար­քում (բայց նոյն հաշ­ուով, հա­յե­րին հա­զիւ մի կերպ են եւ­րո­պա­ցի հա­մա­րում): Ի վեր­ջոյ, եթէ Եւ­րո­պան ինքն իրեն յա­ճախ նոյ­նաց­րել է իս­լա­մա­կան նուաճ­ման փոր­ձե­րի դէմ մա­քա­ռող քրիս­տոն­եայ աշ­խար­հի հետ եւ քա­ղա­քա­կան այս իմաս­տով “Եւ­րո­պա“ բա­ռը յայտն­ւում է Պուատի­էի ճա­կա­տա­մար­տում (732թ) -, ապա այ­սօր չի կա­րե­լի ասել, որ այդ գի­տակ­ցութ­իւ­նը դե­ռեւս գո­յութ­իւն ու­նի մեր աշ­խար­հա­մա­սում, որ­տեղ տի­րում է հա­մա­տա­րած աթեիզ­մը, որ­տեղ կան մահ­մե­տա­կան հզօր փոք­րա­մաս­նութ­իւն­ներ եւ նոյ­նիսկ երկր­ներ, որոնք ձե­ւա­ւոր­ուել են հիմ­նա­կա­նում Իս­լա­մով` ինչ­պի­սիք Ալ­պան­ի­ան ու Պոսն­ի­ան:

Հաս­նե­լով Փոքր Աս­իա, առա­ջին հա­զա­րամ­եա­կի սկիզբին, թուրք­մեն ժո­ղո­վուրդ­նե­րը կա­րող էին շատ լաւ ին­տեգր­ուել եւ­րո­պա­կան ազ­գե­րին, ինչ­պէս արե­ցին հուն­գա­րա­ցի­նե­րը կամ պուլ­կա­րա­ցի­նե­րը, որոնք ժա­մա­նագ­րա­կան առու­մով նրանց նա­խոր­դել էին կարճ ժա­մա­նակ առաջ: Նրանք այդ բա­նը կա­րող էին անել, մա­նա­ւանդ որ նրանց ում այ­սօր մենք հա­մա­րում ենք “թուր­քեր“` ժա­ռանգ­ներն են Աս­իա­յից եկած այն 700 հա­զար թուրք­մեն­նե­րի, որոնք Փոքր Աս­իա­յում բնակ­ուող հինգ միլի­ոն մարդ­կանց հետ սկիզբ դրե­ցին մի նոր սերն­դա­փո­խութ­եան: Այս վեր­ջին­նե­րի մէջ էին որոշ չա­փով եւ­րո­պա­ցի հա­յե­րը, իսկ էլ աւե­լի շատ` յոյ­նե­րը: Ո՞ր ոլոր­տում է, որ թուր­քերն այն ժա­մա­նակ չկա­րո­ղա­ցան եւ­րո­պա­կա­նա­նալ, եւ ընդ­հա­կա­ռա­կը` ձու­լե­լով տե­ղաբ­նիկ­նե­րին նրանց խո­րա­պէս արե­ւելք­ցի դարձ­րին:

ԵՒՐՈՊԱ. ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԻՆՔՆՈՒԹԻՒՆ

Մի ամ­բողջ գիրք կը պա­հանջ­ուէր այս հար­ցի պա­տաս­խա­նը տա­լու հա­մար: Առանց նրբե­րանգ­նե­րի մէջ մտնե­լու, կա­րող ենք այն­ուա­մե­նայ­նիւ յայ­տա­րա­րել որ Թուրք­ի­ան եւ­րո­պա­կան չէ, քա­նի որ նրա քա­ղա­քա­կան առաջ­նորդ­նե­րը մշտա­պէս հրա­ժար­ուել են այն բա­րո­յա­կան ար­ժէք­նե­րից (նոյ­նիսկ քա­ղա­քա­կան դաշ­տից դուրս), որոնք պէտք է հան­գեցնէին ան­կախ մտա­ծո­ղութ­եան առա­ջաց­մա­նը: Նոյ­նը վե­րա­բե­րում է գոյ­քի սե­փա­կա­նութ­եա­նը` փա­դի­շա­հը մարդ­կանց պար­տադ­րում էր իր բա­ցար­ձակ տի­րա­պե­տութ­իւ­նը: Սուլ­թան­նե­րը եր­բեք չ՛ու­զե­ցին նոր­մա­տիւ այն բա­նա­կա­նութ­եան առա­ջա­ցու­մը, որը, ինչ­պէս Արեւ­մուտ­քում, չէր են­թարկ­ուե­լու որե­ւէ քա­ղա­քա­կան կամ կրօնա­կան դոգ­մա­յի:

Իրա­կա­նում, այն­ուա­մե­նայ­նիւ, սոց­ի­ա­լա­կան եւ քա­ղա­քա­կան աւան­դոյթ­նե­րի բա­րե­փոխ­ման մի­ջո­ցով` եր­կի­րը եւ­րո­պա­կա­նաց­նե­լու եր­կու փոր­ձեր եղան: Սա­կայն, առա­ջի­նը ձա­խող­ուեց, իսկ երկ­րոր­դը շեղ­ուեց իր բուն նպա­տա­կից: Թան­զի­մաթ­նե­րը փշրուե­ցին օս­ման­եան սոց­ի­ա­լա­կան գե­րիշ­խող ու­ժե­րի կող­մից, որոնք մի­ա­ժա­մա­նակ մեր­ժե­ցին թէ՛ կայս­րութ­իւ­նում կա­ռուց­ուած­քա­յին բա­րե­փո­խում­ներ անց­կաց­նել եւ թէ՛ հա­ւա­սար իրա­ւունք­ներ տրա­մադ­րել իրենց ոչ մահ­մե­տա­կան հպա­տակ­նե­րին: Թուրք­ի­ան եր­բեք չճա­նա­չեց եթէ ոչ տա­ռը` այլ գո­նէ ոգին այն բազ­մա­թիւ հան­դուր­ժո­ղա­կա­նութ­եան հրո­վար­տակ­նե­րի, Մար­դու եւ քա­ղա­քա­ցու իրա­ւունք­նե­րի հռչա­կագ­րի կամ Քրե­մի­յո­յի հրա­մա­նագ­րի*:

Երկ­րորդ փոր­ձը, որը ես սի­րով կը բնու­թագրէի որ­պէս շե­ղում, եղաւ Երիտ­թուր­քե­րի եւ նրանց ժա­ռանգ­ներ` քե­մա­լա­կան­նե­րի կող­մից: Երիտ­թուր­քե­րը նա­խան­շանն էին այն ին­չին, որ մի քիչ աւե­լի ուշ անե­լու էին ֆա­շիստ­ներն ու բոլ­շե­ւիկ­նե­րը. նրանք հիմ­նա­կա­նում ըն­դու­նե­ցին եւ­րո­պա­կան արդ­ի­ա­կա­նութ­եան գոր­ծիք­նե­րը` մեր­ժե­լով նրա հիմ­քում ըն­կած քա­ղա­քա­կան փի­լի­սո­փա­յութ­իւ­նը` այն առա­ջա­դի­մա­կա­նութ­իւ­նը, որն էա­պէս ազա­տա­կան կամ սոց­ի­ալ­դե­մոկ­րա­տա­կան էր: Պա­տա­հա­կան չէ, որ հէնց առա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մից առաջ երիտ­թուր­քե­րը վե­րաց­րին կայս­րութ­եան վեր­ջին ազա­տա­կան մու­սուլ­ման­նե­րին` ինչ­պէս Մահ­մուտ Շեվ­քե­թին: Ինչ վե­րա­բե­րում է բուն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նութ­եա­նը եւ յոյ­նե­րի հե­տա­գայ ար­տաքս­մա­նը, նրանք տա­ռացի­օ­րէն իրա­կա­նաց­րին կայս­րութ­եան եւ­րո­պա­կան մա­սը մար­մա­նա­ւո­րող­նե­րի սպա­նութ­իւ­նը` նրանց ում մի­ջո­ցով ներ­մուծ­ուել էին արեւմտ­եան տեխ­նի­կա­կան նո­րա­րա­րութ­իւն­նե­րը, ինչ­պէս նա­եւ Եւ­րո­պա­յի ոգին` ան­նա­խա­դէպ սոց­ի­ա­լա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի շնոր­հիւ, որոնք են, օրի­նակ` սպոր­տը, թատ­րո­նը եւ ի հար­կէ հան­րա­յայտ քննա­դա­տա­կան մտա­ծո­ղութ­իւ­նը:

Սպա­նե­լով հա­յե­րին, Թուրք­ի­ան սպա­նեց իր մէջ եղած ամ­բողջ եւ­րո­պա­կա­նը, ճիշտ այն­պէս, ինչ­պէս հրեա­նե­րի սպան­դով` նա­ցիստ­ներն իրենց դուրս դրե­ցին եւ­րո­պա­կան քա­ղա­քակր­թութ­իւ­նից: Բայց, ինչ­պէս Գեր­ման­իա­յի, այն­պէս էլ Թուրք­իա­յի հա­մար ոչինչ վերջ­նա­կան չէր: Այ­դու­հան­դերձ, քե­մա­լա­կան­նե­րի գա­լուս­տով (այ­սինքն` երիտ­թուր­քե­րի քա­ղա­քա­կան նա­խագ­ծի ակն­յայտ շա­րու­նա­կութ­եամբ) այդ ընտ­րութ­իւ­նը ինչ-որ կերպ հաս­տատ­ուեց: Առաջ քա­շե­լով նա­խորդ վար­չա­կար­գի յան­ցա­գործ­նե­րին, շա­րու­նա­կե­լով Փոքր Աս­իա­յի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին բռնութ­եամբ բնաջն­ջե­լու իր գոր­ծու­նէութ­իւ­նը եւ իրա­կա­նաց­նե­լով պե­տա­կան ժխտո­ղա­կա­նութ­իւն եւ ըստ այդմ փոր­ձե­լով ջնջել իր անց­եա­լի ու իր ոճ­րա­գոր­ծութ­եան տար­բեր բա­ղադ­րիչ­նե­րը` թր­քա­կան պե­տութ­իւ­նը յստա­կօ­րէն ցոյց է տա­լիս Եւ­րո­պա­յի եւ նրա ար­ժէք­նե­րի շա­րու­նա­կա­կան մեր­ժու­մը:

ԱՅԼԵՒՍ ՄԵՆՔ ՄԱՐԴԿԱՆՑ

ՉԵՆՔ ՄԻԱՒՈՐՈՒՄ, ՊԵՏՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

ԵՆՔ ՀԱՄԱԽՄԲՈՒՄ

Եւ­րո­պա­կան ոգով կոփ­ուած ոչ մի քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ չէր կա­րող պատ­կե­րաց­նել, որ մի օր թեկ­նած­ուի կար­գա­վի­ճակ կը շնորհ­ուէր նման մի երկ­րի` թէ­կու­զ եւ ներ­քին կամ անտ­րանտ­լանտ­եան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ճնշում­նե­րի ներ­քոյ: Ամէ­նե­ւին ան­կա­րե­ւոր չէ, որ այդ յատ­կա­ցու­մը հնա­րա­ւոր եղաւ միայն վեր­ջին իս­կա­կան Եւ­րա­յանձ­նա­ժո­ղո­վից յե­տոյ` մարմ­նա­ւոր­ուած Ժակ Դե­լո­րի ման­դա­տով (ինչ կար­ծիք էլ որ ու­նե­նայ Դե­լորն այ­սօր թր­քա­կան թեկ­նա­ծութ­եան մա­սին): Մօ­տա­ւո­րա­պէս հէնց այդ ժա­մա­նակ էր, որ Եւ­րո­պա­յի քա­ղա­քա­կան հա­յե­ցա­կար­գը տե­ղի տուեց ինս­տի­տուցի­ո­նալ ան­հո­գի մի մե­խա­նիզ­մի:

Այս իմաս­տազրկ­ման բազ­մա­թիւ պատ­ճառ­նե­րից մէկն էլ սերն­դա­փո­խութ­եան հետ է կապ­ուած: Ու­զում եմ կրկին բե­րել Եւ­րա­յանձ­նա­ժո­ղո­վի վեր­ջին նա­խա­գահ­նե­րի օրի­նա­կը. Դե­լո­րը 1940-ին տասն­հինգ տա­րե­կան էր, Բար­րո­զոն` 1968-ին տաս­նե­րեք տա­րե­կան: Պատ­մա­կան պա­տաս­խա­նատ­ուութ­եամբ տո­գոր­ուած եւ եր­կու կոր­ծա­նա­րար հա­կա­մար­տութ­իւն­նե­րով ձե­ւա­ւոր­ուած պա­հան­ջա­տէր քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րին յա­ջոր­դե­ցին նրանց ժա­ռանգ­նե­րի չա­փից դուրս ազա­տա­կան եւ ամ­նե­զիկ քմա­հա­ճոյք­նե­րը: Արեւ­մուտ­քում գե­րիշ­խող ազա­տա­կան պատ­րան­քի եւ Արե­ւել­քում տի­րող հետ ­կո­մու­նիս­տա­կան հի­աս­թա­փութ­եան մի­ջեւ գաղտ­նի հա­մա­ձայ­նութ­իւ­նը թե­րեւս վեր­ջին 25 տա­րի­նե­րի ամե­նա­մեծ եւ­րո­պա­կան թիւ­րի­մա­ցութ­իւ­նը եղաւ: Եթէ 2004-ի Մեծ ընդ­լայ­նու­մը պատ­մա­կան անհ­րա­ժեշ­տութ­իւն էր, ապա նրա ըն­թաց­քը տե­ղի ու­նե­ցաւ շատ կո­պիտ կեր­պով` ցան­կա­ցած տես­լա­կա­նի բա­ցա­յայտ զո­հա­բեր­մամբ: Աշ­խար­հագ­րա­կան սահ­ման­նե­րի տա­րա­ծա­կան մեր­ժու­մը ճշգրտօրէն հա­մա­պա­տաս­խա­նում է պատ­մա­կան յի­շո­ղութ­եան ան­ցո­ղիկ մերժ­մա­նը, այ­սինքն` ինք­նութ­եան հաս­տատ­ման մերժ­մա­նը: Նոյն քայ­լով, ֆրանս­իա­յի եւ հո­լանտ­իա­յի քա­ղա­քա­ցի­ներն իրենց քուէով իսկ մեր­ժե­ցին թէ՛ գե­րա­զա­տա­կան բո­վան­դա­կութ­եամբ ե՛ւ թէ ան­սահ­մա­նա­փակ տա­րո­ղութ­եամբ ան­մար­մին այն Եւ­րո­պան, որը, ի տար­բե­րութ­իւն Մոնէի պատ­կե­րաց­ման, այ­լեւս չի մի­ա­ւո­րում մարդ­կանց, բայց հա­մախմ­բում է պե­տութ­իւն­ներ:

Ոչ ոք չի կաս­կա­ծում, որ 2005թ հան­րաք­ուէ­նե­րի բա­ցա­սա­կան արդ­իւնք­նե­րում թր­քա­կան հար­ցը շատ կա­րե­ւոր դեր է խա­ղա­ցել, ինչ­պէս մշտա­պէս ցոյց են տուել յա­ջոր­դա­կան բազ­մա­թիւ հար­ցում­նե­րը: Այս ըն­թաց­քում, երբ Եւ­րո­պան հետզ­հե­տէ խրւում է մի ճգնա­ժա­մի մէջ, որի միայն փրփուրն է տնտե­սա­կան, Թուրք­իա­յի հար­ցը (մի­եւ­նոյնն է` հայ­կա­կան հար­ցը) շատ որո­շա­կի դեր է խա­ղում Եւ­րո­պա­յի գա­ղա­փա­րի առա­ջըն­թաց­նե­րի եւ յե­տըն­թաց­նե­րի մէջ: Նրանք, ով­քեր առաջ են մղում ցե­ղաս­պա­նութ­եան ճա­նաչ­ման նա­խա­պայ­մա­նը` հեն­ւում են Եւ­րո­պա­յի այն գա­ղա­փա­րի վրայ, որը Հո­գու մայր­ցա­մաքն է: Նրանք, ով­քեր տեխ­նի­կա­կան չա­փա­նիշ­նե­րի ու վի­ճա­կագ­րա­կան տուեալ­նե­րի ֆիլտ­րով են ու­զում տես­նել Թուրք­ի­ան` պաշտ­պա­նում են Եւ­րո­պա-աշ­խար­հը, Վի­են­նա­յի պայ­մա­նագ­րի Եւ­րո­պան, որ­տեղ Թուրք­ի­ան իս­կա­պէս կա­րող է իր լե­գի­տիմ դե­րը խա­ղալ` ել­նե­լով իր շա­հե­րից: Այս եր­կու պատ­կե­րա­ցում­նե­րը առ­կայ են թէ՛ ձա­խա­մէտ, թէ աջա­մէտ շրջա­նակ­նե­րում, ինչ­պէս նա­եւ Ցե­ղաս­պա­նութ­եան ճա­նաչ­ման պա­հանջն ու դրա խո­չըն­դոտ­ման փոքր ինչ ամօթա­լի փոր­ձե­րը:

Սա­կայն, ցա­ւոք, մտա­վա­խութ­իւն կայ, որ Ռո­մեն Ռո­լա­նի, Շտե­ֆան Ցվայ­գի, Ռեյ­ներ Մար­իա Ռիլկեի, Ֆեր­դի­նանդ Պե­սոա­յի կամ Պոլ Վա­լերիի ժա­ռանգ­նե­րը ժա­մա­նա­կա­ւո­րա­պէս տա­նուլ տան պայ­քա­րը եւ որ թր­քա­կան պե­տութ­եան հա­մար գո­յա­բա­նօ­րէն ան­խո­ցե­լի այս Հո­գու Եւ­րո­պան ու­ժա­թափ­ուի: Մօտ ապա­գա­յում կար­ծես թէ մեզ սպաս­ւում է ազ­գայ­նա­կան­նե­րի Եւ­րո­պան, որը գի­տենք ինչ տուեց եւ որ­տեղ Ան­գա­րա­յի վար­չա­կար­գը աւե­լի տար­բեր չէ քան Մոսկ­ուա­յի­նը, Մինս­կի­նը, կամ այն “եւ­րո­պա­կան“ հա­սա­րա­կութ­իւն­նե­րում, որ­տեղ բար­գա­ւա­ճում են Հրոյ խա­չե­րը, Ստահ­լել­մը, Սքուադ­րիստ­նե­րը… կամ Գորշ գայ­լե­րը: Ինչ-որ տեղ այս Եւ­րո­պան ար­դէն մի­ա­ցել է Թուրք­իա­յին:
(*) Decret Cremieux – Այս հրա­մա­նագ­րով 1870ին ալ­ճեր­ի­ա­ցի հրեա­նե­րին ֆրան­սա­յի քա­ղա­քա­ցիութ­իւն էր շնորհ­ւում

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %