
Հոկտեմբեր ամսուան ընթացքին, Ա.Մ.Ն. Արեւելեան շրջան ժամանած էր, Արցախի Ազգային Ժողովի անդամ Վահան Պատասեան, որ նաեւ նախապէս, ստանձնած է շրջանի Հ.Յ.Դաշնակցութեան Կեդրոնական Կոմիտէի հերթապահութեան պաշտօնը: Ստորեւ, լոյս կ՛ընծայենք հարցազրոյց մը, կատարուած Ազգային Ժողովի անդամին հետ:
Հարցում.- Ի՞նչ առիթով եւ ում հրաւէրով, այցելեցիք Ամերիկայի Միացեալ Նահանգների Արեւելեան Շրջանը:
Պատասխան.- Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւելեան Ամերիկայի Կեդրոնական Կոմիտէի հրաւէրին ընդառաջելով, մասնակցեցայ շրջանի կազմակերպած ընդհանուր բանակումին, որ տեղի ունեցաւ “Քէմփ Հայաստան“ի (Ֆրանքլին-Մասաչուսէց) մէջ, Հոկտեմբեր 7-11, 2011-ին:
Դրանից բացի մասնակցեցի Հայ Դատի հանդիսաւոր ճաշկերոյթին Պոսթոնում, տեղական կոմիտէի հետ հանդիպում ունեցայ, որտեղ յանձնախումբ կազմուեց “Արցախի Ֆոնտ“ի վերաբերեալ: Նոյն աշխատանքով ներկայ եղայ եւ հանդիպումներ ունեցայ նաեւ Տիթրոյիթում: Կ. Կոմիտէի որոշումով, կազմուել է` “Արցախի Ֆոնտ“ը որ օգտակար պիտի լինի, Արցախի դպրոցներին: Այդ առնչութեամբ լուսաբանումներ կատարեցի:
“Քէմփ Հայաստան“ում ունեցայ շահեկան հանդիպումներ, երիտասարդների հետ: Նիւ Եորքում հանդիպեցի Նիւ Եորքի եւ Նիւ Ճըրզիի ընկերների հետ:
Հ.- Կրթական իրավիճակը, ի մասնաւորի համալսարանական–մասնագիտական ուսուցումը, ի՞նչ մակարդակի վրայ է Արցախում:
Պ.- Ցաւօք սրտի պատերազմի ընթացքում կորուստներ ունեցանք, գիտական աշխատողների, նոյնպէս եւ հեռացողների առումով եւ բնականաբար որակի տեսակէտից կրթական համակարգը մեծ վնասներ կրեց, եւ վերականգնման տեսակէտից ժամանակ է պէտք: Ուրախութեամբ կարող եմ ասել որ տարրական եւ միջնակարգ դպրոցները, պատերազմի օրերին չեն փակուել: Նոյնիսկ ռմբակոծուած եւ այրուած շէնքերը աշակերտները դասընթացքները շարունակել են, վրանների եւ ծածկոցների տակ:
Հ.- Արդեօք ի՞նչ միջոցներով է կարելի, կրթական ասպարէզում տեղի ունեցած կորուստների տեղը լեցնել:
Պ.- Արցախների մէջ ընդհանրապէս, ուսման ուժեղ ծարաւ կայ: Այսօր Արզախցի երիտասարդներ, շրջանից դուրս, տարբեր երկրներում ուսանում են: Յատկապէս Հայաստանի հեղինակաւոր համալսարաններում, ինչպէս պետական, բժշկական, ճարտարագիտական եւ այլ համալսարաններում: Զինուորական, հրամանատարական, բարձրագոյն կրթութիւն ստանալու համար, նոյնպէս ուսանողներ են առաքւում, Ռուսաստան, Յունաստան եւ Հայաստան, որոնց ծախսը հոգում է պետութիւնը: Յոյսով ենք այդ ուսանողները կրթութիւնը աւարտելով կը վերադառնան հայրենիք:
Հ.- Արդեօք աղանդաւորներ կա՞ն Արցախում (ի մասնաւորի Եհովայի վկաներ) եւ եթէ կան, հայ Առաքելական եկեղեցու եւ պետութեան կողմից, ի՞նչ անդրադարձում է ցուցաբերում:
Պ.- Աղանդաւորների մասին խօսելուց առաջ, կ՛ուզէի մի քանի խօսք ասել, մեր հայ Առաքելական եկեղեցու մասին:
Մենք բախտաւոր ենք, որ Արցախում ունենք, Արցախի Թեմի առաջնորդ Տ. Պարգեւ Արքեպիսկոպոս Մարտիրոսեանի նման արժանաւոր հոգեւոր առաջնորդ: Սրբազանը, Արցախեան շարժման առաջին օրերից քարոզեց` սուրն ու հաւատքը: Լուսահոգի Վազգէն Ա. Կաթողիկոսի մահից յետոյ, նա կաթողիկոսական հիմնական թեկնածուն էր, բայց ինչպէս գիտէք, տարբեր ձեւով դասաւորուեց: Արցախցիները Խորհրդային Միութեան ժամանակ, եկեղեցւոյ բաւականաչափ հեռացել էին: Շատ եկեղեցիներ եւ վանքեր Պարգեւ Սրբազանի ղեկավարութեամբ եւ ջանքերի շնորհիւ վերականգնուեցին:
Հայ Առաքելական եկեղեցու հմայքը վերականգուեց եւ տարածուեց Արցախում: Արցախեան տիրող մթնոլորտում, Աղանդաւորների համար, շատ դժուար է քարոզչական հող գտնել: Այս առումով նրանց թիւը Արցախում շատ քիչ է: Հետեւաբար կարելի է եզրակացնել, որ աղանդաւորների դէմ պայքարի ամենագործնական միջոցը, Հայ Առաքելական եկեղեցու հոգեւոր մշակների անմիջական շփումն է, ժողովրդի բոլոր խաւերի հետ:
Հ.- Սփիւռքը Արցախի ղեկավարութեան եւ մարտական կարելիութիւնների նկատմամբ, դրական մեծ համարում եւ կարծիք ունի: Հետաքրքրական է իմանալ, ի՞նչ է Արցախցիների կարծիքը Սփիւռքի մասին:
Պ.- Արցախցիները Սփիւռքի մասին, շատ բարձր կարծիք ունեն: Երբ մենք զգում ենք որ Սփիւռքը հետաքրքրւում է Արցախով, շատ աւելի ենք խանդավառւում: Երբ շատ այցելուներ են գալիս ուրախալի է մեզ համար: Բարեբախտաբար, մենք ունենք բաւականաչափ հայեր Սփիւռքից, որոնք Արցախում աշխատանք են իրականացնում, ներդրումներ են կատարում, որը ուրախալի է:
Հ.- Որպէս մարտական ուղի անցած ազատամարտիկ, ի՞նչ էք կարող ասել Արցախի բանակի մասին:
Պ.- Հայաստանում եւ Արցախում մի բանակ գոյութիւն ունի: Արցախի բանակը պարզապէս հայկական ընդհանուր բանակի ստորաբաժանումն է: Մեր բանակի հրամանատարները, թրծուել են հայ-ատրպէյճանական շուրջ 6 տարի տեւող արիւնալի կռիւներում: Ի բաց առեալ ձեռք բերուած մարտական փորձառութիւններից, ունենք նաեւ մեծ թիւով, զինուորական ակադեմական կրթութիւն ստացած հրամանատարներ:
Հնարաւոր չէ բոլորի մասին խօսել, կարող եմ մի քանի օրինակ տակ: Շուշիի գրաւման հրամանատարը` Արկադի Թադէոսեանը (աւելի ծանօթ “քոմանտոս“ անունով), եղել է Խորհրդային Բանակի գնդապետ եւ բարձր հրամանատարական փորձառութիւն եւ կրթութիւն ունի:
Այս շարքում կարող եմ յիշել Հայաստանի ներկայ զինուորական նախարար զօրավար` Սէյրան Օհանեանին, ժամանակին Խորհրդայինների շրջանում աւարտել է Պաքուի ռազմահրամանատարական բարձրագոյն ուսումնարանը, եւ այդ ժամանակ ծառայում էր Ստեփանակերտի Խորհրդային հրասայլային բանակում, որպէս գումարտակի հրամանատար: Օհանեանը մեծ դեր ունեցաւ Արցախի մարտական ուժերի կազմակերպման մէջ եւ Խոճալուի գրաւման ժամանակ, օգտագործեց իր հրամանատարութեան տակ գործող, հրասայլային ուժը:
Հ.- Արցախին օգնելու տեսակէտից, ինչ դեր ունեն շրջանի մեծահարուստները, թէ Արցախում եւ թէ արտերկրում` ինչպէս Ռուսաստանում:
Պ.- Արցախցի հարուստները, զգացական եւ հայրենասիրական կապերով, կապուած են, իրենց ծննդավայրին հետ եւ մեծ օգտակարութիւն են բերում: Որպէս օրինակ կարող եմ յիշել Լեւոն Հայրապետեանին, որ իր գործը, Ռուսաստանում է, բայց Գանձասարի շրջանում հրաշքներ է գործում եւ ներդրումներ կատարում:
Հ.- Գիտենք, որ Համահայկական Հիմնադրամը, օգտակար է լինում Արցախին, ի՞նչ էք կարող ասել այդ մասին:
Պ.- Հիմնադրամը, մեծ օգտակարութիւն է բերում, Արցախին: Հիմնադրամի միջոցով կատարւում են շինարարութիւններ, ճանապարհաշինութիւն, եկեղեցիների, վանքերի նորոգութիւններ, ջրամատակարարում եւ բազմաթիւ այլ օգտաշատ ձեռնարկութիւններ:
Հ.- Ժամանակին, ըստ տարածուած լուրերի, երբ Արցախի բանակը գրաւեց Քելպաճարը եւ Աղտամը` օրուայ Հ.Հ.Շ.ական ղեկավարութիւնը, հրահանգում եւ պնդում էր վերադարձնել գրաւուած շրջանները, որ իրենց կարծիքով կարող էր վտանգաւոր դրութիւն ստեղծել, ի՞նչ էք կարող ասել այդ մասին:
Պ.- Այո դժբախտաբար դա իրականութիւն էր: Երբ մենք մօտեցանք Արաքս գետին Լեւոն Տ. Պետրոսեանը հրահանգեց, առաջացումը դադրեցնել եւ գրաւուած տարածքները վերադարձնել, պատճառաբանում էր, որ ռուսերը կարող են միջամտել եւ ռմբակոծումներ կատարել: Ի հարկէ տարածքները չվերադարձրեցինք: Ազերիները դիրքերը դատարկում եւ փախչում էին:
Այդ դրութեան մէջ, հեշտութեամբ կարելի էր Նախիջեւանը գրաւել, բայց այդ գրաւումը Հայաստանի պետութեան կողմից խափանուեց:
Հ.- Սիրելի ընկ. Վահան, յոյսով եմ լաւ տպաւորութիւններով կը վերադառնաք Արցախ: Փոխանցէք բոլորիս հիացմունքը արծուաբոյն Արցախի մեր հայրենակիցներին: Վերջին հարցում մըն ալ.- Ի՞նչ էք մտածում դէպի Արցախ, ներգաղթ կազմակերպելու մասին:
Պ.- Արցախի արագ զարգացման եւ բարգաւաճման կարեւոր ազդակներից մէկը, ժողովրդի աճի եւ դէպի Արցախ ներգաղթ կազմակերպելու խնդիրն է: Բարեբախտաբար, վերջին տարիներում որոշ թիւով ընտանիքներ տեղափոխուել են Արցախ:
Արցախի Հանրապետութիւնը, այս առնչութեամբ մտահոգուած է եւ որոշ գործնական միջոցառումներ է ձեռնարկում: Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը, եւս այդ ուղղութեամբ աշխատանք է տանում: Ուրախալի երեւոյթ է, ծնունդների աճը Արցախում:
Հարցազրոյցը վարեց`
ԳՐԻԳՈՐ Ա. ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
Նիւ Եորք