0
0
Եթէ փորձենք նմանութիւն գտնել հայ եկեղեցական ու ժողովրդական երաժշտութեան միջեւ, կը տեսնենք որ շարք մը հոգեւոր խմբական երգեր, մօտիկ են յստակ կշռոյթ ունեցող ժողովրդական երգերուն: Իսկ, ծանր շարականները` քնարական բնոյթի մեներգներուն:
Հայ հոգեւորևեկեղեցական եւ ժողովրդական երաժշտութեան կապերու հարցը, խիստ հետաքրքրած է Կոմիտաս վարդապետին: Հայկական երգարուեստն անգերազանցելի կերպով ճանչցած Կոմիտաս` պատմաևտեսական խոր ուսումնասիրութիւններ կատարելով, մերժեց հայ եկեղեցական երաժշտութեան` օտար ծագման տարածուած տեսակէտը:
Հաստատելով ժողովրդական եւ եկեղեցական երաժշտութեան միջեւ գոյութիւն ունեցող կապը, Կոմիտաս վարդապետն այդ երեւոյթը կը նմանցնէ քրոջ եւ եղբօր յարաբերութեան: Ինչպէս յայտնի է, ան փորձած է մեզի հասած եկեղեցական երգերու օգնութեամբ, վերականգնել շարք մը հնագոյն ժողովրդական երգեր:
Այսպիսի զուգահեռներ կը բացատրեն, թէ ժողովրդականին աւելի մօտիկ են այն շարականները, որոնք մեզի հասած են ժողովուրդի կատարումով: Այդ շարականներուն մէջ պահպանուած են ժողովրդական մեղեդիներու ոչ միայն ձայնաշարը, այլեւ կշռոյթն ու կառուցուածքը:
Ինչպէս օրինակ, Մակար Եկմալեանի պատարագի երգեցողութենէն “Քրիստոս ի մէջ մեր յայտնեցաւ“ խմբերգը, որ կը յիշեցնէ ` կշռութային յատկանիշներ առաջացնելով ժողովրդական քայլերգները:
Արդարեւ, վաղ ժամանակաշրջանի հայ հոգեւոր կամ եկեղեցական երաժշտութիւնն իր ակունքներով կապուած է ժողովրդական երաժշտութեան հետ:
Այդ պատճառով, պահպանածէ ջերմութեան որոշ տարրեր, երեւոյթ մը, որ պէտք է համարել ոչ թէ այլ ժողովուրդներէն առնուած, այլ բուն ազգային երեւոյթ:
Նկատի ունենալով ժողովրդական երաժշտութեան ձայնային յատկանիշներու անդրադարձը` եկեղեցական երաժշտութեան վրայ, կարելի է հեշտօրէն հաստատել, թէ ժամանակին ինչ տեսակի ժողովրդական երգեր գոյութիւն ունեցած են: Ինչպէս, կալի եւ սայլի ասերգները, սիրային բնոյթի հովուական եղանակները, բուն քնարական երգերը, որոնք կ՛արտայայտեն մարդկային զանազան ապրումներ, երբեմն ուրախ, պայծառ կամ տխուր եւ վերջապէս հերոսական երգերը:
Մեզի հասած ստեղծագործութիւններէն, օրինակ, վշտի զգացումով լեցուն “Չինար ես կեռանալ մի“ երգը, որուն ձայնաշարային սկզբունքը գործածուած է եկեղեցական երաժշտութեան մէջ, մարմնաւորելով երիտասարդ աղջկայ թաքուն ապրումները: Կառուցուածքի տեսակէտէն` երգն առանձնապէս զարգացած չէ, ձեւով մեղմ, ընդամէնը չորս հնչիւն: Սակայն, յատկանշականն այստեղ` անոր բովանդակութիւնն է:
Այդուհանդերձ, քնարական ստեղծագործութիւններուն մէջ, միայն վշտի երանգ ունեցող երգերու չէ որ կը հանդիպինք, այլ կան նաեւ ուրախ երգեր: Օրինակ` “Հոպինա“ երգը, որ կառուցուածքով շատ պարզ է եւ կ՛ընթանայ աւելի սրտբաց ու պարային կշռոյթով:
Ստեղծուած ոչ բոլոր երգերն են որ բաւականաչափ արժէքաւոր ըլլալով, ժողովուրդի մօտ արձագանգ կը գտնեն եւ կը մնան անոր յիշողութեան մէջ: Երգերու մէկ մասն անհետ կը կորչի, անբաւարար բովանդակութեան կամ ձեւի անկատարութեան պատճառով: Միւս մասը որ ժողովուրդը կ՛ընկալէ, չի մոռցուիր, կը շարունակէ ապրիլ, դառնալով ժողովրդական սեփականութիւն:
