«ԴԱՍԵՐ, ՈՐ ՊԷՏՔ ՉԵՆ ԳԱԼՈՒ»

Read Time:3 Minute, 45 Second

ՍԱՐՕ ՆԱԶԱՐԵԱՆ

Յունիս 2020

«Դասեր, որ պէտք չեն գալու» բանաստեղծութիւնների ժողովածուն երիտասարդ բանաստեղծուհի՝ Նունէ Լեւոնեանի երկրորդ գիրքն է:

Բանաստեղծուհի Նունէ Լեւոնեանի ստեղծագործութիւններին առաջին անգամ ծանօթացայ «Գրանիշ» գրական կայքէջում: Բանաստեղծուհին ծնուել է Երեւանում: Աւարտել է Երեւանի պետական համալսարանի հոգեբանութեան եւ փիլիսոփայութեան բաժանմունքը: Ինչպէս նշել է իր ինքնակենսագրականում, գրել է սկսել դպրոցական տարիներից: 2006 թուականին լոյս է տեսել նրա բանաստեղծութիւնների առաջին ժողովածուն՝ «Յոյս» խորագրով:

Նունէ Լեւոնեանի «Դասեր, որ պէտք չեն գալու» ժողովածուն լոյս է տեսել 2015 թուականին: Առաջին հայեացքից, գրքի վերնագրին նայելիս, ընթերցողի մօտ առաջանում է այն հարցը, թէ ի՞նչ դասեր են, որ կեանքում պէտք չեն գալու: Եւ այդպէս, ընթերցողը փորձում է փնտռել ու գտնել հարցի պատասխանը, մի փնտռտո՛ւք, որին շատ պարզ բառերով արձագանգում է բանաստեղծուհին.-

Ես ամէն ինչից քաղում եմ դասեր,

Որ պէտք չեն գալու:

Ակնյայտօրէն, առօրեայ կեանքում ամենասովորական երեւոյթներից, աննշան իրադարձութիւններից անգամ կարելի է դասեր քաղել, որոնք,- բանաստեղծուհու բառերով,- կարող են նոյնիսկ պէտք չգալ: Իսկ արդեօք մարդկային կենսափորձի հոլովոյթին մաս չեն կազմո՞ւմ նաեւ այդ պէտք չեղող դասերը:

Ստեղծաբանութեան նորարարական իւրովի շունչ, իւրովի մօտեցում են ներկայացնում Նունէ Լեւոնեանի ստեղծագործութիւնները, որոնք ընթերցողին տանում են իմացական խորհրդաւոր աշխարհի տարածքները:

Չափաւոր խելագարութիւն է, սիրելիս.

կ՛անցնի, չմտածես, կ՛անցնի:

Կը վերադառնանք քո փափաքած անդունդը՝

տագնապներից, կրքից հեռու:

Չափաւոր վաղեմութեան մոտիւներ են.

վայելում ենք շեղումը օրուայ:

Յաւերժի պատկերն ու անունը

փոխում ենք վայրկեանը մէկ.

Կ՛անցնի, չմտածես, կ՛անցնի:

Մի օր, երբ գանք սկզբնակէտին՝

սնուցուած այսօրուայ տագնապով,

մեր բոլոր խոստումներ-պատքերը

իրենց ուժն ընդմիշտ կը կորցնեն:

Սիրելիս, չափաւոր երջանկութիւն է,

չափաւոր վախեր են, որոնք կ՛անցնեն…

Նունէ Լեւոնեանի բանաստեղծութիւններում իրերի եւ մարդկանց յարաբերակցութիւնն ու ներազդեցականութիւնը յագեցուած են հոգեբանական ու զգացական խոր արմատներով, մի երեւոյթ, որը նաեւ ինչ-որ տեղ գունաւորւում է փիլիսիփակայան պատկերացումներ ստեղծելու իւրովի թռիչքներով: Շէնքերն ու մարդիկ առարկայական ու ենթակայական իմաստով անտարբերութիւն եւ լրջութիւն են դրսեւորում բանաստեղծուհու մտաշխարհում.-

Շէնքերը նորից իրար են նայում

անտարբեր ու լուրջ.

լուրջ ու անտարբեր.

Արձակուրդներից հին հագուստները

վերադառնում են՝

նորից չմաշուած:

Եւ մարդիկ էլի հագնում են դրանք,

Հագնում են դրանք լուրջ ու անտարբեր,

Եւ ինչ-որ մէկի կանչող հայեացքին

Պատասխանում են անտարբեր ու լուրջ:

Բայց այդ ամէնը ինձ հետ կապ չունի,

Աշխարհը եւ ես ապրում ենք իբրեւ

նոր հարեւաններ.

Եւ զարմանում ենք միշտ հանդիպելիս,

Քմծիծաղում ենք լուրջ ու անտաբեր:

Մարդու եւ բնութեան իշխանը համարուող ծառի միջեւ յարաբերակցութեան նոր մօտեցում է արտայայտում Նունէ Լեւոնեանի «Ես եւ ծառը» բանաստեղծութիւնը: Խօսքի եւ մտածողութեան ինքնօրինակութիւնը նորովի կառոյցով ու զգացումներով է արտայայտուած այդ քերթուածում, ուր բանաստեղծուհին հակադրութիւնների եւ նմանութիւնների նորախոհ զուգահեռներ է գծում իր եւ ծառի միջեւ.-

Ես ու ծառը ծերանում ենք հաւասարաչափ.

բայց ծառը դրանից ողբերգութիւն չի ապրում

եւ ամէն աշնանամուտին

բանաստեղծութիւններ չի գրում տերեւաթափի մասին:

Ես ու ծառն ունենք ընդհանրութիւններ.

սիրում ենք պճնուել եւ գեղեցիկ լինել մահու չափ.

բայց ես թոյլ չեմ տալիս,

որ պատահական մարդիկ

տապից հովանան իմ ստուերում:

Ուշագրաւ է Նունէ Լեւոնեանի «Ճանապարհ. աղմուկ, հեռացող լոյսեր» տողերով սկսուող բանաստեղծութիւնը, որը նման է նկարչական պաստառի վրայ խորանարդապաշտական գծագրութիւնների, ընդ որում, բանաստեղծութեան տողերը խորանարդապաշտական համայնապատկերի տեսք են ստանում: Բանաստեղծական տողերում չկան խոնարհուած բայեր, գործողութիւններն ու երեւոյթները անժամկէտ են: Փաստօրէն իրարամերժ, իրարախոյս, իրարայաջորդ պատկերների մի ամբողջութիւն է բանաստեղծութիւնը, հիւսուած ճանապարհի ու շարժման մէջ:

Ճանապարհ, աղմուկ, հեռացող լոյսեր.

Մայթերին փռուած անծայր սեւութիւն,

Վառուած ծխախոտ եւ ցաւող ուսեր,

Հզօր շարժիչի փառահեղ թնդիւն:

Ակերից փախչող ո՜ղջ կենսագրութիւն,

Ճանապարհ, մի գիծ կէտերի միջեւ,

Ճանապարհ, բայց ո՞ւր, յետեւից առա՞ջ,

Թէ՞ տուեալ պահին՝ առջեւից դէպ ետ:

Ճանապարհ, ծիծաղ, ոգեւորութիւն,

Մարդու մէջ դրուած՝ շարժման հանդէպ սէր,

Ճանապարհ՝ ընթացք, սակայն այս դէպքում՝

Շարժումների մէջ քարացած մի կէտ:

Իտալացի աշխարհահռչակ գեղանկարիչ, գիտնական, Լէոնարտօ Տա Վինչիի բնութագրմամբ, բանաստեղծութեան եւ գեղանկարչութեան մէջ գոյութիւն ունի համակցուած ներդաշնութիւն, ընդ որում, ասել է նա, «Գեղանկարչութիւնը բանաստեղծութիւն է, որը տեսնում են, իսկ բանաստեղծութիւնը գեղանկարչութիւն է, որին լսում են»: Նունէ Լեւոնեանի ստեղծագործութիւններում այդ լսուող գեղանկարչութիւնը յաճախ միահիւսւում է հոգեկան իրավիճակների, փիլիսոփայական մտքերի դրսեւորման բարդ խորաքանդակներում:

Թող հոսեն բոլոր ջրերը դէպի

Արեւելք, յետոյ՝ դէպի արեւմուտք,

Իսկ յետոյ՝ նորից դէպի արեւելք,

Յետոյ էլ հոսեն, որտեղ կամենան,

Իսկ ես ձեռքերը լուանում եմ իմ՝

Անցնող-գնացող բոլոր ջրերում:

«Դասեր, որ պէտք չեն գալու»: Ընթերցողը բանաստեղծութիւնների սոյն հատորում կը գտնի մեր ժամանակների մարդու յուզական, անհանգիստ, բայց բարութեան հորիզոնները փնտռող իրարամերժ առեղծուածային ներաշխարհը: Բանաստեղծուհին ամէն ինչից դասեր քաղելով հանդերձ, լաւատեսական մօտեցմամբ է նայում կեանքին: «Նոր տաշտակ տուր ինձ, Տէր իմ, տուր ամենալաւը»,- որպէս աղօթք բարձրաձայնում է բանաստեղծուհին, աղերսելով, որ Տէրը ամենալաւը պարգեւելով վերականգնի նաեւ կոտրուածը:

1991 թուականի Հայաստանի վերանկախացումը նոր ալիք բացեց հայրենի երիտասարդ, մասնաւորաբար իգական սեռի գրողների առջեւ, որպէսզի կարողանան հանդէս գալ՝ երրորդ հազարամեակի ակնկալաքներին ու նորարարութիւններին համահունչ՝ նոր ասելիքներով ու մօտեցումներով: Արդարեւ, 37-ամեայ երիտասարդ բանաստեղծուհի՝ Նունէ Լեւոնեանը, այդ սերնդի ներկայացուցիչներից է, ով նոր խօսքով, նոր խոստում է արձանագրում մեր ստեղծաբանութեան արուեստում: