ԳՐԻ­ԳՈՐ ԳՐԻ­ԳՈՐ­ԵԱ­ՆԻ ԴԱ­ՍԱ­ԽՕ­ՍՈՒ­ԹԻՒՆԸ` “ԻՐԱ­ՆԸ ԵՒ ԻՐԱ­ՆԱ­ՀԱ­ՅՈՒ­ԹԻՒՆԸ“

0 0
Read Time:5 Minute, 10 Second

amer saint-stephanos-armenian-monastery-iran  Նիւ Եոր­քաբ­նակ ազ­գա­յին գոր­ծիչ եւ “Հայ­րե­նիք“ օրա­թեր­թի թղթա­կից Գրի­գոր Գրի­գոր­եան “Իրա­նը եւ Իրա­նա­հա­յու­թիւնը“ նիւ­թին նուիր­ուած դա­սա­խօ­սու­թեամբ` ընդ­հա­նուր պատ­կե­րը պար­զեց հա­յու­թեան ամենա­հին գա­ղութ­նե­րէն մէ­կուն, եթէ ոչ հնա­գոյ­նին: Նիւ Եոր­քի Իրա­նա­հայ Միու­թեան Հայ Կեդ­րո­նի սրա­հին մէջ հա­ւաք­ուած ներ­կա­նե­րը ու­շադ­րու­թեամբ հե­տե­ւե­ցան Պրն. Գրի­գոր­եա­նի խիստ հե­տաքրք­րա­կան եւ շա­հե­կան զե­կոյ­ցին, որ տե­ղի ու­նե­ցաւ Յու­նիս 14-ին:

“Իրա­նը Հա­յաս­տա­նէն 54 ան­գամ աւե­լի մեծ է եւ իր 80 միլի­ոն բնակ­չու­թիւնը Հա­յաս­տա­նի 23 ան­գամ է“, ըսաւ Գրի­գոր­եան, բնիկ պարս­կա­հայ, որ ծնած է Արատ գա­ւա­ռի Սուլ­թա­նա­պատ քա­ղա­քը: Գրի­գոր­եան յի­շեց, որ Իրա­նի մար­դա­հա­մա­րին մէջ չէ յիշ­ուած հա­յոց թուա­քա­նա­կը:

Դա­սա­խօ­սը իրա­նա­հա­յու­թեան պատ­մու­թիւնը բաժ­նեց չորս հանգր­ուա­նի.

Ա. Սկզբնա­կան շրջան, երբ այս եր­կու ազ­գե­րուն միջեւ կա­պը սկսած է, Ե-Է եր­կա­րող դա­րե­րուն վրայ: Բ. Շահ Ապ­պա­սի բռնա­գաղ­թը 1600-ական­նե­րուն: Գ. Եղեռ­նէն վե­րապ­րող­նե­րու տե­ղա­փո­խու­մը Պարս­կաս­տան: Դ. Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան առա­ջին շրջա­նի (1918-1920) ան­կու­մէն վերջ գաղ­թը:

Սկզբնա­կան շրջա­նի մա­սին շատ քիչ տե­ղե­կու­թիւն­ներ կան: Պարս­կա­հա­յու­թիւնը ընդ­հան­րա­պէս Շահ Ապ­պա­սի բռնա­գաղ­թը կը նկա­տէ իր կազ­մա­ւոր­ման վճռա­կան իրա­դար­ձու­թիւնը, երբ 1603-ին, 300.000-400.000-ի չափ հայ Նա­խի­ջե­ւա­նէն կը ստիպ­ուին փո­խադր­ուիլ Պարս­կաս­տան: Իրենց ճամ­բուն վրայ հա­զա­րա­ւոր­ներ խեղ­թա­մահ կ՛ըլ­լան Արաք­սի ջու­րե­րուն մէջ:

Պարս­կա­հայ գա­ղու­թի թիւի աճ­ման երկ­րորդ ազ­դա­կը կ՛ըլ­լայ Մեծ Եղեռ­նէն յե­տոյ, մօ­տա­ւո­րա­պէս 50.000 հա­յե­րու գաղ­թով:

Հա­յաս­տա­նի առա­ջին հան­րա­պե­տու­թեան ան­կու­մէն վերջ, 1921-ին շուրջ 10.000 հա­յեր կը գաղ­թեն Պարս­կաս­տան: Մեծ համեմա­տու­թեամբ մտա­ւո­րա­կան խաւ մը կը հաս­տատ­ուի Թեհ­րան եւ այ­լուր, ու այդ տա­րած­քին մէջ կը դաստ­ի­ա­րա­կէ պարս­կա­հայ սե­րունդ­նե­րը:

Թրքա­կան դա­ժա­նու­թե­նէ չեն փրկուիր Պարս­կա­հա­յե­րը: Թրքա­կան բա­նա­կը եր­կու ան­գամ Պարս­կաս­տան կը ներ­խու­ժէ Ա. Հա­մաշ­խար­հա­յին Պա­տե­րազմի ըն­թաց­քին եւ հա­յեր կը ջար­դէ: Թուր­քե­րը, երբ Թաւ­րի­զը կը գրա­ւեն, երեք դաշ­նակ­ցա­կան, եր­կու ան­կու­սակ­ցա­կան, եր­կու սոց­ի­ալ դե­մոկ­րատ­ներ (պոլ­շե­ւիկ­ներ) եւ մէկ հատ հնչակ­եան պա­տանդ կը բռնեն: Թէ­եւ զանգ­ուա­ծա­յին կո­տո­րած տե­ղի չու­նե­նար, այ­սու­հան­դերձ թուր­քին վայ­րա­գու­թեան հա­յեր զոհ կ՛եր­թան, երբ Թա­դէի Վան­քին մէջ թրքա­կան զօր­քը 75 հայ ըն­տա­նիք կը կո­տո­րէ:

Հայ­րե­նա­դար­ձու­թեան ներ­գաղ­թի ցա­ւա­լի օրե­րուն, 1946-48-ին, գիւ­ղա­ցի­նե­րը իրենց գոյ­քե­րը աժան գի­նով վա­ճա­ռե­ցին, որ­պէս­զի Հա­յաս­տան փո­խադր­ուին, այս ան­գամ ալ զոհ եր­թա­լով խորհր­դա­յին կար­գե­րու նեն­գամ­տու­թեան:

Պարս­կա­հա­յու­թիւնը, ըսաւ դա­սա­խօ­սը, պատ­մա­կան այլ նուա­ճումներու ալ դե­րա­կա­տար եղած է, առա­ջին հայ­կա­կան պար­բե­րա­թեր­թի հիմնադ­րու­թեամբ` Պարս­կա­հայ Յա­րու­թիւն քա­հա­նայ Շմա­ւոն­եա­նի կող­մէ, Մատ­րա­սի մէջ 1794-ին:

Հա­կա­ռակ ընդ­հան­րա­ցած տպա­ւո­րու­թեան, Պահ­լա­ւի­նե­րը զգա­լի ձե­ւով հա­կա­հայ կեց­ուածք որ­դեգ­րած են: Շահ Ռե­զան Աթա­թուր­քին այ­ցե­լեց եւ վե­րա­դար­ձին հա­կա­հայ­կա­կան որո­շումներ կա­յա­ցուց, նե­րառ­եալ հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու փա­կու­մը: Պահ­լա­ւի­նե­րու քա­ղա­քա­կան ճնշումի իբր հե­տե­ւանք, Իրա­նի Հայ­կա­կան Եկե­ղե­ցին Էջմիած­նի հետ կա­պե­րը խզեց եւ կապ­ուե­ցաւ Կի­լիկ­իոյ Մայր Աթո­ռին:

Պարս­կա­հայ գա­ղու­թին հա­մար դրա­կան յատ­կու­թիւն մըն է միշտ սահ­մա­նա­կից ըլ­լա­լը Մայր Հայ­րե­նի­քին: “Երե­ւան Ռատիօ“-ն միշտ ներ­կայ եղած է Պարս­կա­հա­յե­րու տու­նե­րուն մէջ, ըսաւ Գրի­գոր­եան:

Պահ­լա­ւի Շա­հը Աթա­թուր­քին բա­րե­կամ ըլ­լա­լով, Ապ­րիլ 24-ի Եղեռ­նի ոգե­կո­չու­մը ար­գիլ­ուած էր եւ հա­յե­րը գաղտ­նի օրէն կը նշէ­ին այդ թուա­կա­նը, մինչ Իրա­նի Իս­լա­մա­կան Կա­ռա­վա­րու­թիւնը զայն կը թոյ­լատ­րէ: Առա­ւել` քա­նի որ ու­նինք 200.000 հայ Պարս­կաս­տա­նի մէջ, այդ իրո­ղու­թիւնը հա­յե­րուն իրա­ւունք կու­տայ եր­կու պատ­գա­մա­ւո­րի ներ­կա­յու­թեան խորհր­դա­րա­նին մէջ:

Ներ­կա­նե­րը շատ գոհ եւ բա­ւա­րար­ուած մնացին յար­գե­լի դա­սա­խօ­սին կող­մէ տրուած լու­սա­բա­նու­թիւն­նե­րէն Սփիւռ­քի մեր կա­րե­ւոր գա­ղու­թին մա­սին:

 

ԹՂԹԱ­ԿԻՑ

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles