0
0
ԳՐԻԳՈՐ Ա. ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ
Կազմակերպութեամբ Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցւոյ եւ Նիւ Եորքի Համազգայինի մասնաճիւղի, Կիրակի, Սեպտ. 29ին Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ հանդիսասրահում տեղի ունեցաւ յուշ երեկոյ նուիրուած գրագէտ, մանկավարժ` Պետրոս Հաճեանի յիշատակին:
Ս. Լուսաւորիչ Եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ, արժ. Տ. Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանի, բացման աղօթքով, սկսուեց ծրագիրը: Բեմ բարձրացաւ օրուան հանդիսավար, Հաճեանի վաղեմի բարեկամ ընկեր եւ գործակից Ռուբէն Պարսումեանը:
Պրն. Պարսումեանը իր խօսքի մէջ նշեց` “Հաւաքուած ենք, ոգեկոչելու, վաւերական եւ վաստակաշատ կրթական մշակի մը, որ տարի մը առաջ Սեպտ. 4, 2012ին իր աչքերը փակեց Պուէնոս Այրէսի մէջ: Իր 60 տարուան պատկառելի վաստակով Պետրոս Հաճեան, արժանի էր համագաղութային յարգանքի ու յոբելեանի: Պետրոս Հաճեանը, խոնարհ, համեստ ու պարզ անձ մըն էր ու այդ պատճառով թերեւս Սփիւռքի մէջ բաւարար ճանաչուած չէր, թէեւ Հայաստանի մէջ գնահատուած էր ու արժանացած շքանշանի: Ժամանակի ընթացքին սակայն իր դէմքը առաւել եւս պիտի պայծառանայ ու իր գործը պիտի գնահատուի ըստ արժանւոյն: Այսօր ես իմ անձնական վկայութիւնը պիտի բերեմ Պետրոս Հաճեանի անձին մասին, որուն մտերմութիւնը վայելելու բախտը ունեցած եմ, իմ երիտասարդական տարիներուն, որպէս ընկեր եւ պաշտօնակից ուսուցչական ասպարէզին մէջ, տասնամեակներ առաջ Հալէպում, ծնած էր 1933-ին Սուրիա, ուսուցչութիւնը իր տարերքն էր: Տասնամեակներ ուսուցչական պաշտօններ վարած է, Տէր Զօր, Հալէպ եւ Արժանթին: Պետրոս Հաճեան սերունդներ դաստիարակած է հայ ոգով, իր հանրային ու կուսակցական գործունէութեամբ:
Իր գրական ժառանգութիւնը ծով մըն է, որ արժանի է առանձին ուսումնասիրութեան, “Պատմուածքներ“, լեզուական եւ քերականական դասագրքեր, ուսումնասիրութիւններ եւ այլն“, եզրակացրեց պրն. Պարսումեանը:
Բեմ հրաւիրուեց պրն. Վարդան Մատթէոսեան, որը անդրադարձաւ Պետրոս Հաճեանի գրական ու կրթական վաստակի մասին:
Պրն. Մատթէոսեանը, իր խօսքի մէջ, ի միջի այլոց նշեց` “Գաղութի մէջ, իր աշակերտներէն եւ ոչ աշակերտներէն կը յիշէին, գրող, խմբագիր, ուսուցիչ եւ ճառախօս` Պետրոս Հաճեանը, աւելի քան 40 տարուայ վաստակով, Արժանթինի մէջ եւ մօտ 20 տարուայ վաստակով Սուրիոյ մէջ արժանի էր եւ արժանի է, տեղ մը գրաւելու, սփիւռքահայ իրականութեան մէջ, ոչ միայն տարիների աշխատանքով, այլ տարիների բերած որակով:
Այստեղ պիտի բերել, շատ մաշուած բառ մը, որ “մտաւորական“ բառն է: Ամէն մարդ մտաւորական կը կոչուի, տեղի եւ անտեղի ձեւերով, բայց պիտի ընդունենք, մտաւորական պիտի կոչուի, առաւելաբար այն անձը, որ կը մտածէ եւ մտածել կու տայ, եւ ես կարող եմ վկայել, որ Պետրոս Հաճեանը հաւատարիմ մնաց այդ գաղափարին, մինչեւ իր կեանքի վերջին օրը“:
Պրն. Մատթէոսեան իր խօսքը շարունակելով նշեց` “1984 թուին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Վեհափառի, վերջին այցելութեան առիթով, Արժանթին, Վեհափառի ձեռամբ, շքանշանի արժանացաւ, (Սուրբ Մեսրոպ շքանշան) իսկ 2010 թուին արժանացաւ Հայաստանի Հանրապետութեան “Մովսէս Խորենացու շքանշանին““:
Պրն. Մատթէոսեանը անդրադարձաւ Հաճեանի կարեւոր ազդեցութեան մասին, իր ապագայ գրական բանասիրական աշխատանքների մասին եւ Հաճեանին անուանեց իր “Մտաւորական հայրերից մէկը“:
Պետրոս Հաճեանի ոճը, “յստակ“ տեղին եւ մէկին արտայայտութեան ձեւ է, որ խուսափում է մանուածապատ նախադասութիւններ, ստեղծելուց կամ ուռուցիկ ածականներ շռայլելուց:
“Հաճեանը իր խօսքը պարզ եւ մէկին կը փոխանցէր ընթերցողին“ նշեց Մատթէոսեանը.և “Կ՛ուզէի այստեղ նշել, որ “Հայրենիք“ Շաբաթաթերթի սուղ էջերը թոյլ չտան, այս թղթակցութեամբ ամբողջովին փոխանցել, Մատթէոսեանի լուրջ եւ մշակուած խօսքը:
Պետրոս Հաճեանի գրական, մանկավարժական վաստակի մասին տեղին կը լինի առանձին յօդուածով յանձնել տպագրութեան“:
Բեմ հրաւիրուեց Լիզա Եսայեանը, որը ընթերցեց Պետրոս Հաճեանի “Կարկեմիշ“ վէպից մի հատուած:
Պրն. Պարսումեանը բեմ հրաւիրեց, “Բագին“ գրական պարբերաթերթի վարիչ-խմբագիր Յակոբ Պալեանին, որը հիւրաբար Նիւ Եորք կը գտնուէր:
Պալեանը իր խօսքի մէջ միաժամանակ անդրադարձաւ Հաճեանի շրջանի ուսուցիչների եւ դաստիարակների մասին, որոնցից շատերը, նոյնիսկ պէտք եղած կրթութիւնը չունէին, բայց իրենց աշակերտների մէջ ոգի ներշնչեցին, որը մենք հիմա չենք կարողանում անել:
Պետրոսը եւ իր սերնդակիցները, եղան այն տղաքը, որ այդ ժառանգութիւնը ստանձնեցին:
“Ես ուսուցիչներ ունեցած եմ“, նշեց Պալեանը, “որոնք միայն նախակրթարան աւարտած են, որոնք բախտաւոր պարագային Դպրեվանք գացած էին, մեծ վկայականներ չունէին, բայց հայերէն սորվեցուցին պատմութիւն սորվեցուցին, պատմութեան խորհուրդը փոխանցեցին եւ եթէ Պետրոսը եղաւ ան ինչ որ էր, մենք կը պարտինք, այսօրուան ըմբռնումով, այդ ոչ գրագէտ մարդոց“:
Պրն. Պալեան իր խօսքի մէջ անդրադարձաւ նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան “սկզբնական տարիներում, երբ մեր կեանքի մէջ եղան դժուարութիւններ, ինչպէս կողմերի հարելու հարցեր, եւ Պետրոսը այն ատեն էր որ իր պատկանած եւ սիրած կազմակերպութեան հետ խնդիր ունեցաւ, առաջինը չէ վերջինն ալ չէ: Հ.Յ.Դաշնակցութեան մէջ մարդիկ մտած են, մարդիկ ելած են, բայց այդ ելլողներն անգամ, իրենց հոգիին մէջ պահած են, այն կրակը որ ստացած էին: Պետրոսը նրանցից էր, որ այդ ներքին կրակը պահեց մինչեւ իր կեանքի վերջը“:
Հաճեան ընտանիքից, վերջին խօսողը եղաւ Աւօ Հաճեանը, հանգուցեալ Պետրոս Հաճեանի զաւակը, որը ներկայիս Համազգայինի միութեան Նիւ Եորքի մասնաճիւղի ատենապետն է:
Աւօն իր սրտաքին շնորհակալութիւնը յայտնեց Սուրբ Լուսաւորիչ Մայր Եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Տէր Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանին, ընդհանրապէս Համազգայինի հետ սերտ գործակցութեան համար:
Շնորհակալութիւն յայտնեց Համազգայինի նախկին վարչութեան կազմին, որոնք եկեղեցւոյ հետ միասնաբար ծրագրեցին եւ գործադրեցին այս յուշ երեկոն: Աւետիս Հաճեանը, ընթերցեց մի հատուած, իր մօր, տիկին Հաճեանի նամակից, որտեղ շնորհակալութիւն է յայտնում Տ. Մեսրոպ քհնյ. Լագիսեանին, Համազգայինի վարչութեանը, իր ամուսնու ընկերներից եւ գործակիցներից, Ռուբէն Պարսումեանից, Յակոբ Պալեանից եւ Վարդան Մատթէոսեանից, եւ բոլոր նրանցից, որոնք իրենց գործակցութիւնն են բերել յուշ երեկոյի իրագործման:
Փակման խօսքով ելոյթ ունեցաւ Տ. Մեսրոպ քնհյ. Լագիսեանը, որ նշեց.և “Եկեղեցու այս սրահը, իրպէս “մշակոյթի տուն“ եղաւ, ամէն շաբաթ մենք այստեղ, դասախօսութիւն ունենք, մշակութային եւ այլ ձեռնարկներ ունենք, եկէք եւ քաջալերեցէք“ նշեց Տէր Հայրը:
Վերջում տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն:
Jisht e tzer kraznere ies pajd unetza grj djamangov ir ashaguerduhin ellal.u hianali kraked , mart iev usutzich, kianke chi tner poloris archev aispisi harkeli baron, vor jisht e aveli sht knahadvaz er arjentiani turs ,kante hos. hai josk ga vor sht ankam lsetzi u ais barakain jisht e krelu, tjpajtapar guesen KNA MERRIR IEGUR SIREMbaron hadjian tuk chgak arten paitz tzer polor kirkere ,hotvaznere ,joskere ,serunte serunt bidi antznin, tzer hedovoghneru michotzov inchpes ashaguerdneren u tzer endaniken, ASDVAZ HOKIT LUSAVORE
2008-ին Պիքֆայայի վանքին մէջ համասփիւռքեան համագումար տեղի կ’ունենար՝ նուիրուած Հայոց լեզուին:Նիստի մը, դասախօսին խօսքէն ետք, խօսք տրուեցաւ ժողովականներուն՝ երեքական վայրկեան: Պետրոս Հաճեան սկսաւ խօսիլ, երեք վայրկեանը անցաւ, եւ ինք տակաւին նիւթին մէջ մտած չէր ու կը շարունակէր: Նիստը վարող ընկերը յիշեցուց ու վերյիշեցուց, թէ ժամանակը սպառած էր…:
Հաճեան ա՛լ չդիմացաւ ու պայթեցաւ.«Եղբա՛յր, 28 ժամ թռած եմ այս համագումարին հասնելու համար, չէ՞ք կրնար քանի մը վայրեան աւելի տալ ինծի բացառութեան կարգով…»: