0
0
Նայիրի Մկրտիչեան Տաղլեան
Սիլվա Իւզպաշեանը շարքային ասմունքող չի: Նա առաջին հերթին բա-նաստեղծութեան կոչուած մեկնաբան է: Նա բանաստեղծութիւնը չի արտասանում, այլ որոնում եւ գտնում է հեղինակի տրամադրութիւնը, նրա հրճուանքը, դաւն ու կսկիծը ունկնդիրների ականջին, մտքին ու սրտին հասցնելու միջոցներ:
Համօ Սահեան
Ասմունքող Սիլվա Իւզպաշեանի ինքնատիպ արուեստի արմատները կու գան ծննդավայր Գիւմրիէն: Գիւմրին ընդհանրապէս մեծ արուեստագէտներու բնօրրանն է, որ ըստ մեր հերոսին իրեն տուած է »Արուեստի ակունքներին ու արմատներին մերձենալու շնորհ«: Տարիներ շարունակ Հայաստանի եւ Սփիւռքի բազմաթիւ բեմերէն հանդէս գալով՝ ՀՀ վաստակաւոր արտիստուհի Սիլվա Իւզպաշեան, իր կատարո-ղական բարձր արուեստով հայ բանաստեղծութեան հմայքը տարածած է՝ Ա.Մ.Ն.-ի տարբեր նահանգներու, Գանատայի, Լիբանանի, Իրանի, Սուրիոյ, Քուէյթի, Ապու Տապիի մէջ եւ այլուր:
Սիլվա Իւզպաշեանի ասմունքի ճանապարհը շատ երկար է, իսկ ասմունքային ծրագրերը միշտ եղած են բազմազան՝ ընդգրկելով չափածոյ եւ արձակ, Նարեկացիէն մինչեւ մերօրեայ բանաստեղծներու լաւագոյն ստեղծագործութիւնները:
Այն բանաստեղծութիւնները, տողերը, որոնք կը հնչեն Սիլվա Իւզպաշեանի մեկնա-բանութեամբ, անմիջապէս՝ առանց դուռն անգամ թակելու կը գրաւեն հանդիսատես սիրտն ու հոգին, որովհետեւ, ինչպէս կը վկայէ Վահագն Դաւթեան »Սիլվա Իւզպաշեանը ունի նաեւ մի այլ մեծ առաւելութիւն. պոէզիայի բնատուր զգացողութիւն, անթերի ճաշակ, իսկականը միջակութիւնից զանազանելու անվրէպ կարողութիւն: Եւ դրա շնորհիւ է, որ նրա կատարողական ցանկի մէջ երբեք պատահական գործեր տեղ չեն գտնում, նա միշտ կարողանում է ընտրել թէ իր ստեղծագործական տարերքին համընկնող եւ թէ պոէտական արուեստի տեսակէտից բարձրարժէք գործեր«:
Իսկ ի՞նչ է բանաստեղծութիւնը Սիլվա Իւզպաշեանի համար:
Երբ խախտւում է կեանքի ներդաշնակութիւնը, երբ յանկարծ յայտնաբերում ես, որ »յուսոյ դռները« ուր որ է շրխկալով փակուելով տանելու են յոյսի վերջին ծիրը, շտապ դիմում ես նորին մեծութիւն Պոէզիային: Այն վերին մի կարողութեամբ տուեալ պահի, տուեալ հոգեվիճակի համարժէք խօսք յուշելու, կեանքի գաղտնիքները բացայայտող՝ տարբեր, բայց միշտ իմաստուն խորհուրդով օգնութեան գալու կարողութիւն ունի: Չէ՞ որ պոէզիան մարդկային կեանքի, մարդկային ապրումների խտացուած արտայայ-տութիւնն է: Կ’ըսէ ան:
Ակադեմիկոս Ռուբէն Զարեան ներկայ ըլլալով Սիլվա Իւզպաշեանի ելոյթներուն կը վկայէ, »Այդ պահերին նա նման է բռնկուած բոցի: Ձայնը, աչքերը, դէմքն ընդհանրա-պէս, պլաստիկան, որ մերթ ռոմանտիկ ոգեւորութիւն են ու ցասում, մերթ մեղմութիւն ու քնքշանք, կախարդում են ունկնդրին…«:
Այսպէս Սիլվա Իւզպաշեան իր ելոյթներով օր մը կախարդեց նաեւ AVANGARD MOTORS ընկերութեան ներկայացուցիչներուն եւ անոնք, իրենց գործի ոլորտով աս-մունքի բնագաւառէն շատ հեռու ըլլալով հանդերձ, Սիլվա Իւզպաշեանին կ’առաջարկեն, իրենց հովանաւորութեամբ կազմակերպել ասմունքի երեկոյ մը:
Հայաստանի մէջ աննախադէպ երեւոյթ է, որ գործարարը ի°նք առաջարկէ հովանաւորել արուեստը, այն ալ ոչ թէ երգարուեստը, որ կրնայ շահոյթ ապահովել, այլ խօսքարուեստը, որմէ որոշ չափով հեռացած է հայ հանդիսատեսը: Այսինքն՝ ասմունքի երեկոյ կազմակերպելով, հովանաւորներու նպատակն էր վերականգնել հայ հանդիսատեսի մտերմութիւնը պոէզիայի հետ եւ պէտք է վկայել, որ անոնք հասան իրենց նպատակին:
Ապրիլ 15ի երեկոյեան ժամը 7:30 ին Արամ Խաչատուրեանի անուան մեծ համերգասրահէն ներս, տեղի ունեցաւ ՀՀ վաստակաւոր արտիստուհի Սիլվա Իւզպաշեանի »Գարունդ հայերէն է գալու« գրականերաժշտական երեկոն, որ նուիրուած էր Համօ Սահեանի ծննդեան 95 ամեակին:
Երեկոյին ներկայ էին ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանուշ Յակոբեան, աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերու նախարար Արսէն Համբարձումեան, ՀՀ առաջին տիկին Ռիթա Սարգսեան, ՀՀ Ազգային Ժողովի պատգամաւորներ եւ այլ բաձրաստիճան այրեր ու գործարարներ:
1200 հանդիսատես երկուքուկէս ժամ համակ լռութեամբ ունկնդրեց Սիլվա Իւզպաշեանի կատարումները, որոնք Համօ Սահեանի, Վաագն Դաւթեանի, ՈւիլիYմ Սարոյեանի, Դերենիկ Տեմիրճեանի ստեղծագործութիւններու ընտրանին էին: Ասմունքողը մեծ վարպետութեամբ պոէզիան կ’ընդմիջէր պատմելով յուշեր պատմութիւններ, դէպքեր, իր եւ հեղինակներու ապրած օրերէն, միաժամանակ պահելով ներդաշնակութիւնը չափածոյի եւ պատմած յուշերու միջեւ: »Ես բախտաւորութիւն ունեցայ շփուել իմ ժամանակի գրեթէ բոլոր մեծ գրողների հետ, նրանց հետ շփուելը նման էր արուեստի բարձր ոլորտի հետ շփուելու վայելքին, ափսո¯ս հեռանում են նրանք, ընդհատւում է նրանց երկրային կեանքը, մեզ թողում են տողի, բառի յաւերժութիւնը, մի աստղաչափ անդունդ է գոյանում, մի անլցնելի թատարկութիւն, որ ժամանակը իր հնագոյն սովորութեամբ՝ յուշերով է լցնում«: Այսպէս սկսաւ Սիլվա Յուզպաշեան իր համադրումները, որոնք առաւել խօսուն դարձած էին ծրագրի բեմադրիչ՝ Նիքոլայ Ծատուրեանի ընտրած համահունչ կատրերով (Արաբկիրէն տեսարաններ, Համօ Սահեանի բնաշխարհն ու բառը, Սարոյեանի խօսքերը Հայաստան այցի ժամանակ), հանդիսատեսի համար երկուք ու կէս երկար ու ձիգ ժամերը շատ արագ անցան: »Մտածեցի, որ երկուք ու կէս ժամը առանց ընդմիջումի շատ է, բայց ընդմիջումը ինձ ձեռնտու չէր, սենարը կը կտրէր, սակայն ի զարմանս ինձ, հանդիսատեսը համակ լսո-ղութիւն էր, իսկ վերջում, մի մարդու պէս ոտքի կանգնեց ու ծափ տուեց, այնտեղ հաս-կացայ, որ սենարը յաջողուած է«: Կ’ըսէ կատարողը:
Սիլվա Իւզպաշեանի համադրումներու եւ զուգահեռաբար ներկայացուած համա-հունչ տեսանիւթերու մէջ, հաւասարապէս ներկայ էին ե°ւ պատմական, ե°ւ ներկայ Հայաստանը: Յատկանշական էր նաեւ այն, որ առաջին անգամ բեմէն հնչեց Դերենիկ Տեմիրճեանի »Հայը« պատմուածքը, »Իմ կարծիքով Տեմիրճեանը իր այս պատմուածքով հայու հոգեբանութիւնը աւելի բացայայտեց, քան Վարդանանք վէպով«, Կ’ըսէ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵԱՆ ԿՈՉՈՒԱԾ ՄԵԿՆԱԲԱՆ Սիլվա Իւզպաշեան:
