0
0
Ա.Ա.
«Հայեւատրպէյճանական սահմանի ուղղութեամբ ունինք շատ շահեկան դիրքեր, որոնց վրայ պիտի մնանք», յայտարարեց Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւ՝ պաշտօնապէս բացայայտելով, որ անցեալ շաբաթավերջին եւ անկէ առաջ ատրպէյճանական զօրամիաւորումներու հայկական եւ արցախեան շրջաններու վրայ յարձակումը, ներթափանցումը եւ դիրքեր գրաւելը ատրպէյճանական ռազմաքաղաքական իշխանութիւններուն հրահանգով եւ ամբողջական գիտակցութեամբ եղած է։
Ներկայ դրութեամբ Արցախ շրջափակման ենթակայ չէ, այլ բառին ամբողջական իմաստով պաշարման տակ կը գտնուի։ Անցեալ շաբաթավերջին ատրպէյճանական զօրամիաւորումներ թափանցեցին եւ կտրեցին Նոյեմբեր 9-ի համաձայնութեամբ ստեղծուած գիծը եւ Բերձորի հիւսիսային կողմը գտնուող Ստեփանակերտը եւ Շուշիի շրջանի չորս գիւղերը իրարու կապող լեռնային ճանապարհը ամբողջական հսկողութեան տակ առին՝ ճանապարհին յարող բարձունքի մը վրայ դիրք գրաւելով։ Ճիշդ է, որ ռուսական խաղաղապահ ուժերու հրամանատարութիւնը ամրագրեց ատրպէյճանական ուժերուն կատարած խախտումը, սակայն գործնապէս ոչինչ կատարուեցաւ ատրպէյճանցիները ետ մղելու համար։ Ուրեմն, դիրքը գրաւուեցաւ, ճանապարհը հսկողութեան տակ առնուեցաւ եւ կանգ առաւ հաղորդակցութիւնը՝ Ստեփանակերտի եւ Շուշիի շրջանի չորս գիւղերու միջեւ։
Գետնի վրայ արձանագրուած այս զարգացումներուն ծանր մթնոլորտին մէջ է, որ Պաքուի իշխանութիւնները երկրորդ անգամ Ղարաբաղի հայերուն ներկայացուցիչները Պաքու հրաւիրեցին՝ վերահամարկման հարցեր քննարկելու համար։ Ատրպէյճանի իշխանութիւնները կը ջանան արցախցիները ներքաշել չափազանց վտանգաւոր հոլովոյթի մը մէջ՝ վերահամարկման խնդիրներու քննարկման քողին տակ ուղղակի կապերու միջոցով արցախցիները դնելու համար կատարուած իրողութեան դէմ յանդիման, թէ պաշտօնական կապեր հաստատելով Պաքուի իշխանութիւններուն հետ, ինքնաբերաբար ճանչցած, ընդունած եւ ընկալած կ՛ըլլան «վարչական Ղարաբաղ»ը Ատրպէյճանի անբաժան մասը ըլլալու մասին Պաքուի իշխանութիւններուն քաղաքական ծրագիրը։ Երկրորդ հրաւէրն ալ մերժելով՝ Արցախահայութիւնը անգամ մը եւս հաստատեց, որ ոչ մէկ պարագայի ետդարձ պիտի կատարուի Ինքնորոշման իրաւունքի արդար եւ իրաւացի պահանջէն։ Ատրպէյճանի իշխանութիւններուն այն պատճառաբանութիւնը, թէ Արցախի խնդիրը փակուած է՝ Արցախեան երկրորդ պատերազմին շնորհիւ, այսօր աւելի քան կը յամարուի արմատապէս սխալ ենթադրութիւն մը, որովհետեւ խնդրին էութիւնը կը յամենայ եւ ոչինչ լուծուած է։
Այս տրամաբանութիւնն է, որ հայկական կողմին դիւանագիտական աշխատանքներուն առանցքին վերածելու համապատասխան աշխատանքը կրնայ բաւական արդիւնաւէտ ըլլալ, եթէ որոշ հարցեր առաւել յստականան։ Առաջին` ներքին ճակատին վրայ երկուութիւն պէտք չէ ստեղծուի՝ նոյնիսկ մարտավարական նպատակով յայտարարուած՝ Արցախահայութեան ապահովութեան եւ իրաւունքներու երաշխաւորման եւ Արցախահայութեան ինքնորոշման իրաւունքին միջեւ։ Իրաւունքներու եւ ապահովութեան երաշխաւորման խնդիրը տարբեր է ինքնորոշման իրաւունքէն եւ հայութեան բոլոր ճակատներուն միասնական եւ միակ նպատակակէտը ինքնորոշման իրաւունքի խնդրին միջազգային ուժերու հովանաւորութեամբ քննարկման ապահովումը պէտք է ըլլայ։ Ուրիշ տարբերակ, ինչպէս՝ համարկման, ընտելացման, մօտեցման նպատակով ականապատուած բանակցութիւններ արմատապէս պէտք է մերժուին եւ այս իմաստով ալ մեծ յոյս կը ներշնչէ արցախի հայութեան միահամուռ «ոչ»-ը՝ համարկման նպատակով բանակցութիւններու կայացման ատրպէյճանցիներուն յղած երկու հրաւէրներուն։ Ամէնէն կարեւորը այն է, թէ երկուութիւն պէտք չէ յառաջանայ Երեւանի եւ Ստեփանակերտի իշխանութիւններուն մօտեցումներուն եւ ընկալումներուն միջեւ, ինչ կը վերաբերի Արցախի հայութեան ինքնորոշման արդար իրաւունքին, որ բնաւ կարելի չէ փոխարինել «Ատրպէյճանի մաս վարչական Ղարաբաղի հայ բնակիչներուն իրաւունքներուն եւ ապահովութեան երաշխիքներով»։
Արցախահայութեան ինքնորոշման իրաւունքի խնդիրը Հարաւային Կովկասի մէջ ռազմաքաղաքական եւ տնտեսական թէ այլ բնոյթի շահեր ունեցող շրջանային պետութիւններու պատկերացումներուն եւ ակնկալութիւններուն համապատասխան դարձնելը մեծ ճիգ, խոհեմ քաղաքականութիւն եւ համահայկական միասնականութիւն կը պահաջէ եւ ասոնք իրականութիւն դարձնելու համար հայութեան չի պակսիր ներուժը, տեսլականը եւ կամքը։ Միայն կը մնայ, որ Երեւանի իշխանութիւնները բոլորէն առաջ գիտակցին այս իրականութեան եւ ըստ այնմ վերաձեւակերպեն ու համակարգեն Հայաստանի պետութեան արտաքին քաղաքականութեան դրոյթները՝ ի մի բերելով հայկական ամբողջ ներուժը, որպէսզի կարելի ըլլայ միջազգային բոլոր հարթակներու վրայ հայկական մէկ ու միացեալ կեցուածքներով ուշադրութիւն կեդրոնացնել արցախահայութեան ինքնորոշման իրաւունքին ապահովման վրայ։ Դիւանագիտական խաղին օրէնքները այս տեսանկիւնէն պէտք է ձեւաւորուին։ Այլապէս նոյնիսկ Արցախի ներկայ իրավիճակին գոյավիճակի (status quo) փոխուիլը ահաւոր հետեւանքներ պիտի ունենայ։
