0
0
Յ. Պալեան
Ապրիլ 12, 2016
Պատերազմ է: Գերարդիական զէնքերով: Մահերով:
Ազատ եւ ժողովրդավարական երկիրներու գաղափարական-քաղաքական չափանիշներով դիտել Արցախի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձութիւնները ոչ մէկ լուծման կ’առաջնորդէ: Իրաւունք, պատմութիւն, ճշմարտութիւն եւ այդ կարգի գեղահունչ բառեր նոյն իմաստը չունին ժողովրդավարական ազատ աշխարհին եւ թուրք-ազերիին համար: Այսքանը եթէ չհասկցուի ինքնակոչ իրաւարարներու եւ հաշտութեան համար երթեւկողներու կողմէ, ոչ մէկ հարց կը լուծուի:
Բանակցելու համար արժէքներու հասարակ յայտարար պէտք է:
Այս հիմնական տարբերութիւնը ինչո՞ւ մենք չենք բացատրեր մարգարէական լուծումներ փնտռող, երթեւեկող եւ առաջարկող իրաւարարներուն:
Թուրքին եւ ազերիին համար,- այս վերջինի դիմագիծը որոշ է գէթ արցախցիին համար, որ զայն կը կոչէ պարզապէս «թորք», ինչ որ բանագնացները չեն լսեր, թերեւս չեն լսած,- ջարդել, կողոպտել, ուրիշի իրաւունքը խլել, ծինային մշակոյթ է: Թուրքին համար հակիրճ տրամաբանութիւնը հետեւեալն է. «Ինչ որ իմ սեփականութիւնս է, ինծի կը պատկանի, ինչ որ քու սեփականութիւնդ է, ան ալ ինծի կը պատկանի»: Ըլլալով եկուորներ, այն բոլորը որ այսօր կը ներկայացուի որպէս թրքական կամ ազերիական, ուրիշի սեփականութիւն են, բռնագրաւուած: Ինչպէ՞ս Թուրքիան կրնայ ըսել, որ Կոստանդնուպոլսոյ Սուրբ Սոֆիա եկեղեցին թրքական է, ինչպէ՞ս միջազգային հանրային կարծիքը կ’ընդունի այդ բիրտ բռնագրաւումը եւ կը հաշտուի զէնքի ուժով հաստատուած կատարուած իրողութեան հետ: Ինչպէ՞ս հայոց թագաւորութեան մայրաքաղաք Անին կրնայ ըլլալ թրքական եւ անոր Մայր տաճարը արձանագրուի որպէս թրքական մշակութային ժառանգութիւն:
Աշխարհի մեծերը եւ իրաւարարները այս պարզ հարցումներ կը պատահի՞ որ իրենք իրենց ուղղեն… բանակցութիւններու սեղանին շուրջ նստելէ առաջ, որպէսզի արդար իրաւարար ըլլան:
Իրաւարար մը կ’ըլլայ արդար կամ անարդար:
Անարդար իրաւարարին ուրիշ անուն պէտք է տալ: Այդ անունները մեզմէ իւրաքանչիւրը կրնայ գտնել բառարաններու մէջ, անոնք կրնան քիչ մը աւելի քիչ մը պակաս վիրաւորական ըլլալ: Պարզ պէտք է ըլլայ, որ կեղծ իրաւարարներուն կորաքամակ շռայլանք պէտք չէ շնորհել, երբ իրաւարարի պարեգօտ կը հագնինք:
Ասկէ առաջ ալ գրած եւ ըսած եմ, որ իսկական միջազգային պատմահետախուզական քննութիւն պէտք է կատարել գիրքերու մէջ, Արցախի տէրերը ճշդելու համար: Արցախի ամբողջ տարածքին պատմահետախուզական աշխատանք պէտք է կատարեն իրաւարարները, քննելու համար պատմական յուշարձանները, ճշդելու համար, թէ ո՞ր ժողովուրդի գործերն են անոնք, պատմութեան ո՞ր ժամանակէն ի վեր:
Եթէ ուժ ունենանք կարենալ ազդելու հանրային կարծիքին եւ միջազգային որոշումներուն վրայ, կրնա՞նք մենք մեզ տէր հռչակել Փերուի, Ալասքայի կամ Թազմանիոյ… Եթէ նման որոշում կայացուի, այդ արդարութի՞ւն կ’ըլլայ:
Այսօր այդպէս է թուրքին տիրապետութիւնը բռնագրաւուած Հայաստանի պարագային, ան նման տիրապետութիւն կ’ուզէ ձեռք բերել Արցախի վրայ:
Ինչո՞ւ այսքան անկուշտ ախորժակ ունին թուրքերը:
Եթէ մեծ դիւանագէտներ չեն ուզեր այս հարցման պատասխան տալ, մենք եւ մեր իրաւ բարեկամները, ինչո՞ւ չենք խօսիր թուրքի հետապնդած բացորոշ կերպով յայտարարուած նպատակի մասին:
Ոչ ոք կը խօսի փանթոիւրքիզմի մասին: Ինչպէս հայ քաղաքական գործիչ մը օր մը ըսաւ, որ փանթիւրքիզմը քաղաքական խրտուիլակ մըն է, զոր հայերը կը շինեն իրենք զիրենք վախցնելու համար:
Բայց «փանթուրքիզմ»ը խրտուիլակ չէ, իսկական միջազգային վտանգ է:
Միջազգային հանրային կարծիքը եւ քաղաքական գործիչները չեն ուզեր տեսնել վտանգը, կարճ յիշողութեամբ կը մոռնան ըսուածները եւ դէպքերը:
Թուրքիոյ նախագահներէն մին, Սուլէյման Տեմիրէլ, յայտարարած էր, որ թրքութիւնը կը տարածուի Եգէական ծովէն մինչեւ Չինաստան: Այս յայտարարութիւնը խօսքի սահմանէն անդին անցաւ, երբ Թուրքիան սպառնալիքի տակ պահող Խորհրդային Միութիւնը փուլ եկաւ, Թուրքիոյ մէջ կազմակերպուեցաւ թրքալեզու ժողովուրդներու խորհրդաժողով, միացման առաջին քայլ առնելու պէս: Այդքան ալ հին չէ այս պատմութիւնը: Ուրիշ նախագահ մը, Թորկութ Օզալ, արցախեան ազատամարտի առաջին օրերուն հայերուն սպառնաց՝ յիշեցնելով 1915-ի դասը:
Ֆրանսացիները կ’ըսեն՝ թէ իրողութիւնները յամառ են: Յստակ միտում ունեցող յայտարարութիւնները պէտք չէ մոռնալ, հարկ զանոնք յիշել եւ յիշեցնել, եւ ըստ այնմ առաջնորդուիլ ու գործել:
Հայաստան եւ հայութիւն կը գտնուին այդ «փանթիւրքիզմ»ի կառուցման ճամբուն վրայ, սեպ կամ պատնէշ, անոր իրականացման համար Հայաստան եւ հայութիւն պէտք է ջնջուին:… Պէտք է երբեմն դիտել քարտէսին վրայ գծուածները:
Այս յիշեցումները նախ մեզի կը վերաբերին, որպէսզի մեր բարեկամներուն եւ նուազ բարեկամներուն հետ մեր խօսքը յստակ ըլլայ: Այդ յստակութիւնը օգտակար կ’ըլլայ նաեւ իրենց, անմիջականի ճնշումէն անդին անցնելով իրենց այսօրուան եւ վաղուան քաղաքականութիւնը ճշդելու համար:
Արցախեան հարցը միջազգայնացնելու համար, զայն պէտք է որ կարենանք շրջանային խնդիր ըլլալու սահմաններէն դուրս հանել, այդ պարագային է որ միջազգային հանրային կարծիքը կը լուսաբանուի, եւ քաղաքական առաջնորդներ իրենց նախաձեռնութիւններուն կու տան հեռանկարային բովանդակութիւն:
Շրջանին մէջ Հայաստանի գործակից Ռուսաստանի պէտք է յիշեցնել այս տուեալները, եթէ արդէն իր ղեկավարները այդ չեն գիտեր, ըսել՝ թէ ի՛նչ կ’ըլլան հետեւանքները երբ կը զինեն Ատրպէյճանը:
Այդ զէնքերով Ատրպէյճան պիտի չկռուի ոչ Թուրքիոյ, ոչ Վրաստանի եւ այսօր ոչ ալ Ռուսաստանի հետ:
Հայաստանի դէմ կռուելով, Ատրպէյճան կը նպաստէ «փանթիւրքիզմ»ին, վտանգելով նոյնինքն Ռուսաստանը:
